Plotten versus improviseren: wat kies je?

De ene schrijver begint blanco en vindt al schrijvende het verhaal dat die wil vertellen. De andere schrijver weet juist al precies wat zijn personages gaan beleven, nog voor er ook maar één woord op papier staat. Wat werkt het beste: plotten of improviseren? En kun je tot een balans komen?

De voordelen van plotten

Aan het werkwoord ‘plotten’ zal iedere schrijver een eigen invulling geven. Vaak is het een proces waarin je een verhaal eerst in grote lijnen uitdenkt en daarna steeds gedetailleerder vormgeeft. Uiteindelijk bedenk je een reeks met scènes die jouw verhaal vertellen.
Laat ik even beginnen met - in mijn ogen - één van de grootste voordelen van plotten: de houvast. Wanneer je van tevoren hebt uitgedacht hoe je verhaal zal lopen, is de kans een stuk kleiner dat je tijdens het schrijven vast komt te zitten. Je kunt immers altijd terugvallen op de vooraf uitgedachte verhaallijn.
Een ander belangrijk voordeel van plotten, is dat je je verhaal gerichter kunt vertellen. Je weet van te voren immers al wat de climax of plottwist is en welke ontwikkeling je personages door zullen maken. Met deze kennis in je achterhoofd kun je al vanaf het eerste hoofdstuk werken aan een goede opbouw en de zaadjes planten die je later in je verhaal zult oogsten.

Waarom het plot niet heilig is

Plotten verkleint het risico op vastlopen en helpt je gerichter te schrijven… Moet je daarom elke vorm van spontaniteit tijdens het schrijven uitbannen? Nee, zeker niet! Plotten is handig, maar zeker niet heilig.
Schrijven is een creatief proces en creativiteit trekt nieuwe ideeën aan. Geef die spontane ideeën aandacht! Soms zul je er misschien een prachtige nieuwe scène of wending door kunnen creëren. Is het toch niets, dan kun je altijd nog schrappen. Zie je voorbedachte plot als een basis, niet als een kant-en-klare invuloefening.
Soms kun je tijdens het schrijven juist ontdekken dat een bepaald element niet werkt zoals je voor ogen had. Al schrijvende leer je immers je personages en hun wereld beter kennen, logisch dus dat niet alles past in het keurslijf dat je van tevoren had bedacht. Geef jezelf toestemming om jouw plot bij te sturen. Het hoeft niet in één keer perfect te zijn. 

Freewriting: een nuttig speelkwartier

Aan plotten zitten voordelen, maar aan spontaniteit dus zeker ook! Veel schrijvers gebruiken een tactiek genaamd ‘freewriting’ om hun creativiteit te stimuleren. Freewriting houdt in dat je een korte tijd – bijvoorbeeld 15 minuten – alles schrijft wat in je opkomt zonder jezelf te censureren. Dit kan helemaal vrij zijn, of juist gekaderd binnen een bepaald onderwerp of gericht op een bepaalde scène.
Freewriting is een goede manier om je schrijfplezier te verhogen, omdat je geen enkele belemmering tijdens het schrijven ervaart. Je bent niet bezig met de perfecte zin, je schrijft gewoon wat in je opkomt. Door jezelf deze luxe te gunnen, kunnen de mooiste ideeën ontstaan. Merk je dat je er even niet uitkomt of een scène niet uitpakt zoals je zou willen? Ontspan jouw schrijfspieren dan zo nu en dan met een sessie freewriting. Wie weet wat het je oplevert!

Tips om aan de slag te gaan

Zin om te gaan schrijven? Hier nog wat handige handvatten die je kunnen helpen.

• Er is een verschil tussen de ‘geschiedenis’ en de ‘vertelling’ van je tekst. De geschiedenis bestaat uit de gebeurtenissen in je verhaal in de feitelijke chronologische volgorde. De vertelling is de structuur waarin je deze geschiedenis vertelt aan de lezer. De meeste schrijvers maken gebruik van flashbacks, flashforwards en bijvoorbeeld tijdsprongen. Daarom verschillen de geschiedenis en de vertelling meestal van elkaar. Vind je het lastig overzicht te bewaren? Schets dan voor zowel de geschiedenis als de vertelling een tijdlijn. 
• Maak een apart overzicht voor je subplotten. Naast je hoofdplot, kun je zo ook doelgericht schrijven aan de kleinere ontwikkelingen.
• Bedenk ook voor je bijfiguren welke ontwikkeling zij door zullen maken of welke rol zij in het verhaal zullen vervullen.
• Ook als je nog geen compleet plot voor ogen hebt, denk dan in elk geval vast een paar scènes vooruit. Zo voorkom je dat je vast komt te zitten en je verhaal laat liggen. 

Over de auteur

Lotte Petersen (1993) is boekhandelaar en schrijver. Haar debuutroman, geïnspireerd op haar avonturen als nanny in Rome, verschijnt herfst 2021 bij HarperCollins. Lotte studeerde literatuurwetenschap en werkte enkele jaren als journalist en copywriter. Ervaringen die haar goed van pas komen bij het werken aan haar manuscripten. Haar schrijfstijl zou ze typeren als toegankelijk en humoristisch.
In haar vrije tijd kijkt Lotte graag films of treint ze door Nederland. Ze woont samen met haar man en hun huisdieren in Eindhoven. Haar hondje Jonie houdt haar trouw gezelschap bij het schrijven. Lotte is aangesloten bij literair agentschap Sebes & Bisseling en werkt momenteel aan roman nummer twee.