Nog steeds weinig vrouwelijke personages in romans

Hoewel vrouwen over de jaren heen steeds zichtbaarder zijn geworden in de maatschappij, is dit niet terug te zien in de literatuur. Dat concludeert letterkundige Roel Smeets van de Radboud Universiteit na het bekijken van boeken uit de jaren 1960 en 2010.

Romans analyseren met algoritmes

Smeets ontwikkelde algoritmes waarmee hij een groot aantal boeken tegelijkertijd kon analyseren. ‘Die algoritmes lezen als het ware romans en bepalen hoe de personages in het verhaal zich tot elkaar verhouden,’ vertelt de letterkundige. Hij onderzocht ermee de literatuur tijdens de tweede en derde feministische golf om te achterhalen of die ontwikkelingen terug te zien zijn in romans. Bijzonder aan dit onderzoek is vooral het grote aantal romans dat is onderzocht. Dankzij de algoritmes lukte het om 325 boeken uit de jaren zestig 1960 en 2010 te analyseren. Daarover zegt Smeets: ‘Dat lijkt weinig, maar het is voor de jaren 2010 al bijna veertig procent van alle romans die in een jaar verschijnen.'

De universitair docent moderne literatuur en digitale cultuur verwachtte meer vrouwelijke personages te vinden in romans uit 2010. ‘Maar die hypothese moest ik verwerpen. Het is tussen 1960 en 2010 niet erg opgeschoten met de emancipatie in romans. Over het algemeen is de man-vrouwratio bijvoorbeeld vrij constant: zo’n 70% van de personages is man, tegenover 30% vrouw. Daarnaast blijven vrouwelijke personages steeds in de marges van sociale netwerken in die romans opereren.’

Literatuur beweegt niet mee

Verrassend, meent hij, dat literatuur niet automatisch meebeweegt met de maatschappelijke ontwikkelingen. ‘De roman lijkt een minder progressief medium te zijn dan literatuuronderzoekers vaak aannemen. Waarschijnlijk is tegenwoordig een medium als Netflix representatiever voor wat er speelt in de maatschappij.’ Hoewel Smeets wel meent dat je de kracht van literatuur niet moet onderschatten. In de jaren zestig had een boek over een vrouw die meer doet dan afwassen veel invloed om te laten zien dat er meer mogelijk was. 'Ook nu kunnen romans maatschappelijke transformaties in gang zetten. In Duitsland was er een team binnen het ministerie van Defensie dat op basis van boeken probeerde te voorspellen wat de volgende conflicten in de maatschappij zijn. Dat klinkt misschien gek, maar ik denk dat er wel wat in zit. Uit literatuur en andere kunsten kun je afleiden wat er leeft onder mensen.’

Bron: Radboud Universiteit