Hoe gebruik je tijdvertraging?

In een verhaal gaan er maar een paar seconden voorbij, terwijl dit drie pagina’s in beslag neemt. Het voelt bijna alsof je in slow motion het verhaal volgt. Deze schrijftechniek en literaire term heet ‘tijdvertraging’, het tegenovergestelde van tijdverdichting. In het Schrijfwoordenboek van Schrijven Online verzamelen we alle schrijftermen én lichten we ze toe. Deze keer bespreken we de term ‘tijdvertraging’.

Wat is tijdvertraging?

Met deze schrijftechniek neem je als schrijver de tijd om de lezer bij te praten, vaak over gevoelens en gedachten van het personage. Je kan ook een paar seconden heel lang laten duren om een sfeer te zetten en spanning op te bouwen. Wanneer jouw hoofdpersoon in de rivier aan het verdrinken is, kan het een paar minuten duren voordat hij gered wordt. Maar in die paar minuten voelt het personage enorm veel: de kou van het water, de brandende longen, de adrenaline die door zijn aderen giert. Zijn gedachten schieten alle kanten op. Misschien bedenkt hij plots dat hij nog nooit tegen zijn vriendin heeft gezegd dat hij van haar houdt. Of iets minder clichés natuurlijk. In ieder geval zorgt het ervoor dat jouw lezer pagina’s lang de spanning voelt: gaat hij het overleven? 

Voorbeeld van tijdvertraging

Een voorbeeld van tijdvertraging waarin spanning wordt opgebouwd en we gedachten van de hoofdpersoon volgen, is te vinden in Bonuskind van Saskia Noort:

Ik ben bang. Voor zoveel. Dat mama echt dood is. Dat ik weer blaasontsteking heb. Dat Mees me zal negeren. Dat we bij pap ­moeten wonen. Dat mama echt geen geld meer heeft en we straks op straat zwerven. Geen idee waarom ik me dit allemaal in mijn hoofd haal, en ineens kan ik geen adem meer halen, er is iets mis met de lucht in huis. Koolmonoxide. Mama en Luuk en Wammes zijn al dood en nu moet ik wel uit bed stappen om mijn raam open te doen, anders ga ik er ook aan. Ik ben duizelig en denk aan de ­verhalen over gezinsmoorden. Mama heeft mij en mijn broertje Luuk gedrogeerd, maar ik denk ook aan wat mijn leraar ­Nederlands zei: ik heb een te grote fantasie en soms maakt hij zich zorgen om mij. ‘Je ouders moeten zich realiseren dat ze hun ­kinderen ­beschadigen met hun geruzie.’

Er zit bijna geen tijd tussen het wakker worden en het opstaan van de hoofdpersoon Lies. Maar door deze lange alinea van gedachten – die allemaal heel angstig zijn voor Lies– voelt het voor de lezer als lange minuten. Het bouwt spanning op en geeft de gevoelens en gedachten van Lies weer. Dit creëert spanning en de vertraging voelt ook nog eens natuurlijk doordat de lezer een inkijkje krijgt in haar ‘fantasievolle’ hoofd.  

Gebruik tijdvertraging in je verhaal

Wanneer je tijdvertraging gebruikt in jouw boek zijn er verschillende vragen die je jezelf kan stellen.
•    Wat is je doel? Wil je spanning opbouwen voordat Henk de voordeur opent en een oude vriendin op de stoep ziet staan terwijl hij dacht ze dood was? Of hebben Henks gevoelens en gedachten toegevoegde waarde wanneer hij naar de supermarkt loopt? Zodra je het doel van je tijdvertraging voor ogen hebt, zul je merken dat je makkelijker bij de kern blijft. Je verliest jezelf namelijk snel in het schrijven van een tijdvertraging. Als de schrijftechniek het doel voorbijschiet, dan schrijf je uiteindelijk gewoon een saaie scène. 
•    Kijk ook naar de afwisseling met tijdverdichtingen. Schrijf je de hele tijd tijdvertragingen, maar versnel je het verhaal nooit? Dan zal de lezer snel afhaken omdat het verhaal langdradig is en weinig spanning heeft.