Herkomst van ‘tegen de lamp lopen’

Wanneer je ergens mee betrapt bent, kun je zeggen dat je ‘tegen de lamp bent gelopen’. Deze uitdrukking wordt bijvoorbeeld gebruikt wanneer je door de politie gesnapt wordt. ‘Tegen de lamp lopen’ wordt al sinds het begin van de 20e eeuw gebruikt in het Nederlands. Over de herkomst ervan bestaan twee verschillende theorieën.

Figuurlijke benaming van 'tegen de lamp lopen'

De herkomst van deze uitdrukking is niet helemaal zeker. Er bestaan twee belangrijke theorieën over. De eerste is dat ‘tegen de lamp lopen’ een figuurlijke benaming van iets pijnlijks is. Lampen kunnen heet zijn, dus wanneer je er tegenaan loopt, doet dit pijn doen. Door de politie gesnapt worden is op een figuurlijke manier ook pijnlijk, dus hier zou de uitdrukking dan vandaan komen.

'Tegen de lamp lopen' in dieventaal

Spreekwoorddeskundige F.A. Stoett denkt bij de herkomst van deze uitdrukking echter aan iets anders. Hij meent dat we naar een hele andere betekenis van het woord ‘lamp’ moeten kijken.
In het Bargoens, de geheime ‘dieventaal’ die in Nederland door vooral louche mensen gesproken werd in het begin van de 20^e eeuw, is ‘lamp’ namelijk een andere benaming voor agent. ‘Tegen de lamp lopen’ zou dus letterlijk betekenen dat je tegen een agent aanloopt.

Dieventaal voor ‘agenten’

Er bestaan in het Bargoens overigens nog veel andere synoniemen van agent. Er zijn er minstens zeventig bekend. Enkele opvallende voorbeelden zijn ‘poedel’ en ‘kip’. Volgens taalspecialist Ewoud Sanders bestaan er meerdere termen voor agent, omdat ook de politie op de hoogte was van veel Bargoense termen. 

Andere betekenis van ‘tegen de lamp lopen’

Stoett vermeldt ook nog dat ‘tegen de lamp lopen’ vroeger gezegd werd wanneer iemand een ‘geheime ziekte opgelopen had’. Verder vermeldt hij nog dat naast ‘tegen de lamp lopen’ de uitdrukking ‘tegen de lamp vliegen’ bestond, die dezelfde betekenis had. Tegenwoordig wordt laatstgenoemde uitdrukking echter niet meer gebruikt in het Nederlands. 

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder verschenen is IsGeschiedenis.