De gereedschapskist van de schrijver: sprekende details

Je kunt nog zo'n goed verhaal te vertellen hebben; als je het voor de lezer niet tot leven weet te brengen, zal je verhaal niet beklijven. Deze week helpen we je in De gereedschapskist van de schrijver op weg met het vinden van de juiste details.

Hoe vaak lees je niet een nieuwsbericht over een ramp, bedenk je even hoe verschrikkelijk het is dat er zoveel doden zijn gevallen, en ga je weer verder met je dag? Pas als je een persoonlijk verhaal leest, bijvoorbeeld over een moeder die haar peuter van zich weggerukt zag worden door een overstroming, raakt het stuk je écht. Dat is hoe het menselijk brein werkt, en die kennis kun je gebruiken in verhalen.

Gebruik concrete beelden

Generieke beschrijvingen zijn saai. Toch blijven vooral beginnende schrijvers vaak generiek, en dat is funest als je de aandacht van de lezer wil blijven vasthouden. Door niet te zeggen 'hij werd altijd gepest op school', maar 'er waren drie jongens in zijn klas die iedere pauze zijn schooltas op het dak gooiden', geef je de lezer een concrete voorstelling waar hij iets mee kan. Een vage, algemene opmerking maakt dat de lezer eerst moet nadenken, en daarmee mis je de kans om meteen de emoties aan te spreken.

Vul in, dan vult de lezer aan

Het kan dat je een generieke beschrijving gebruikt omdat de situatie in je verhaal groter is dan je in één voorbeeld kan vatten: het ging niet alleen om die schooltas, er was nog veel meer. Ook dan is het echter beter om één of twee specifieke voorbeelden te gebruiken. Door een deel van de situatie in te vullen, geef je de lezer houvast om het plaatje compleet te krijgen. Als je alleen een generieke mededeling doet, is bovendien de kans groot dat áls de lezer een invulling maakt, die heel anders is dan wat jij voor ogen had.

Laat alle details iets toevoegen

Moet je dan je hele verhaal vol zetten met details? Zeker niet: als je alles tot in de puntjes beschrijft, ziet de lezer door de bomen het bos niet meer. Dit geldt voor alle soorten details: beschrijvingen van de omgeving, zintuiglijke details, het verleden van je personages, et cetera. Een beschrijving komt vaak juist sterker over als je alleen de meest sprekende details gebruikt (zie ook het vorige punt). Ieder detail moet iets toevoegen aan het verhaal, of het nu de sfeer neerzet, iets belangrijks over een personage zegt, later zal terugkomen in het plot, of een metafoor is voor een thema of karakterontwikkeling.

Ken je verhaal

Het ligt misschien voor de hand, maar je kunt alleen details geven als je ze zelf kent. Zorg dat je alles over je personages weet, en als je merkt dat een bepaalde gebeurtenis uit hun verleden te vaag is, stop dan desnoods even met schrijven om dat beter uit te werken. Als je over een ander land of een andere tijd schrijft, zorg dan dat je daar bekend genoeg mee bent om te weten welke details je er zou tegenkomen.

Wees generiek wanneer nodig

Zoals alle 'regels' over schrijven, is ook dit er een die je bij tijd en wijle mag negeren. Niet alles hoeft concreet en beeldend te worden neergezet: soms volstaat een simpele, generieke mededeling. Het belangrijkste is om je bewust te zijn van het verschil, en van het effect dat een goed gekozen detail op de lezer kan hebben.

Door Anna Mattaar