3 boeken met een onbetrouwbare verteller ter inspiratie

Het gebruiken van een onbetrouwbare verteller in je werk geeft veel mogelijkheden. Bij deze techniek manipuleert de verteller het verhaal door bepaalde feiten (bewust of onbewust) verdraaid, onvolledig of onjuist weer te geven. Maar wat voor effect kun je met deze verteltechniek bereiken? Wij geven je 3 voorbeelden van boeken met een onbetrouwbare verteller waaruit je inspiratie kunt opdoen.

Misschien denk je bij een onbetrouwbare verteller al snel aan een thriller, waarin de hoofdpersoon geheimen heeft voor de lezer. Het komt echter terug in allerlei genres: van coming-of-age-verhaal tot literaire klassiekers en zelfs sciencefiction.

The Catcher in The Rye – J.D. Salinger

Afbeelding

Catcher in the Rye vertelt het verhaal van Holden Caufield, een tiener die worstelt met volwassen worden en die zijn plaats in de wereld probeert te vinden. Hij heeft een vrij pessimistische kijk op de wereld en zijn vertellingen zijn vaak wat aangedikt en overdreven.

Zijn manier van de feiten presenteren neemt ons mee in een jeugdig, ietwat bekrompen perspectief. Doordat Holden vaak sterke verhalen vertelt die misschien wat schuren met de realiteit wordt de lezer meegenomen in het ongenuanceerde beeld dat deze tiener heeft van de wereld. Je kunt een onbetrouwbare verteller dus bijvoorbeeld inzetten om jeugdige naïviteit van een personage over te brengen. Waarbij het personage, in zijn eigen wereld verzonken, de werkelijkheid door een bepaalde bril ziet en de lezer hier op deze manier in meeneemt.

Lolita –  Vladimir Nabokov

Afbeelding

Deze klassieker is een vrij omstreden boek vanwege de verhaallijn die gaat over een volwassen man die geobsedeerd raakt door een jong meisje en haar seksueel misbruikt. In dit boek is het hoofdpersonage Humbert een onbetrouwbare verteller. Omdat de lezer het verhaal vanuit zijn perspectief leest worden de gebeurtenissen erg verbogen verteld. Daardoor is het mogelijk een perspectief te creëren voor een personage waar anderszins moeilijk empathie voor op te brengen is. Zoals in dit voorbeeld kun je de onbetrouwbare verteller dus inzetten om de lezer zich in te laten leven in een moreel twijfelachtig personage, iets wat hij normaal misschien bij voorbaat al niet zou willen. Het kan een manier zijn om te schrijven over taboes of anderzijds moreel grijze gebieden. Dit soort thema’s kunnen een tekst juist erg interessant maken. 

Never let me go – Kazuo Ishiguro

Afbeelding

In Never let me go kijkt hoofdpersonage Kathy terug op haar jeugd met haar vrienden in een internaat. Gedurende het boek komt er steeds meer aan het licht over deze tijd, en komt de waarheid langzaam boven water.

Kathy’s verslag van het verleden is subjectief en niet compleet chronologisch gepresenteerd. Ze geeft zelf toe dat het mogelijk is dat ze zich bepaalde details verkeerd herinnert, of dat haar jeugdvrienden zich bepaalde gebeurtenissen misschien anders herinneren. Doordat Kathy zelf twijfelt over haar herinneringen, roept dit bij de lezer ook onzekerheid op: wat is echt en wat niet? Dit past binnen de verhaallijn van het boek, waarin de details van de waarheid langzaam aan de lezer onthuld worden. De verteller kiest daarbij wat wel en niet relevant is om te benoemen, en houdt soms informatie achter die voor de lezer wél essentieel is. Dit is een goede manier om spanning op te bouwen, omdat de lezer de waarheid geleidelijk en later dan het personage ontdekt.