Lijstje als hulpmiddel om efficiënter te corrigeren

Goed plan, Chrisleavers. Ik doe iets dergelijks. Maar eerst laat ik een tekst liggen. Anders heb ik niet genoeg afstand om de fouten te zien. Bijvoorbeeld, als ik een sonnet probeer te corrigeren direct nadat ik het geschreven heb, zou het zomaar kunnen dat ik over het hoofd zie dat ik tweemaal hetzelfde rijmwoord heb gebruikt. Merkwaardig verschijnsel. In de loop van een dag - en langer - pak ik de tekst een aantal keren op en dan bekijk ik hem op steeds een ander aspect.

Tantebetje, met een gedicht doe ik dat ook... best minstens een dag laten liggen en het dan opnieuw bekijken. De kans is dan groot dat ik in een andere bui zit of een frissere kop heb, en dan ontdek ik vaak nieuwe, betere mogelijkheden, of onregelmatigheden. Het schrijfsel dat me erg aan het hart ligt en waar ik dus problemen bij ondervind, is een verhaal van 261.000 woorden dat meer dan tien jaar oud is. Ik heb het ontelbare keren gelezen maar zonder proeflezen tot herfst vorig jaar. Dan pas is er schot in de zaak gekomen en werden mijn oogkleppen afgerukt. Ik heb al 5000 woorden sindsdien geschrapt. Zoveel maanden later, stel ik vast dat ik nog steeds niet terdege die tekst kan verbeteren. Ik ben dus 'blind' geworden door de jaren heen. Ik heb wel geleerd wat de problemen kunnen zijn, maar ze opsporen... dat zit strop. Daarom dit lijstje.

Chris, op interpunctie, werkwoorden, voorzetsel, woordenschat (dus juiste woordkeus) en zinslengte kun je trainen. Het correct geslacht van een zelfstandig naamwoord kun je opzoeken. Na oefening hoef je een tekst echt niet meer negen keer te lezen om die dingen eruit te halen. Misschien geeft dat enige troost? Maar herhaling en perspectief zijn lastiger. Daar is vaak een derde oog voor nodig. Overigens lees ik zelf een tekst van mij veel vaker dan negen keer. Schrijven is ook beitelen, bikken, schuren, afschrapen, bijvoegen, totdat de tekst is wat hij (*) wil zijn. (*) Ja, hij, inderdaad. Dat moest ik even opzoeken :) .

Ik laat de tekst ook eerst een paar dagen liggen. En corrigeren doe ik altijd 's morgens, dat scheelt 3 fouten per 1000 woorden :nod: . De tip van Zjors, om een grotere letter te kiezen (staat elders op het forum) vind ik ook geweldig. En ja, ik werk ook met lijstjes, maar ik heb ze geclusterd. Als ik de tekst te vaak moet lezen dan word ik tekstblind. (Ik lees hem namelijk ook al een keer voor consistentie, voor spanning, voor details, en om alle inhoudelijke veranderingen dan weer te controleren op consistentie). Het beste werkt ruilen met een andere schrijver, zodat je elkaars fouten kan herstellen. In een tekst die niet van jezef is zie je de fouten veel sneller. Bovendien doe ik bijvoorbeeld 'je kan en je kunt' altijd verkeerd, en dat kan ik dan wel weten, daarom zie ik het nog niet! Ik kan er werkelijk van overtuigd zijn dat het goed is, en dan is het dus lekker toch fout. Ik zoek wel altijd iemand waar ik iets voor terug kan doen, en iemand wiens stijl en verhalen goed bij me passen, en waar ik ook bij pas. Dan blijft het een beetje in evenwicht allemaal, want het kan wederzijds een heel werk zijn, om zoveel woorden zo geconcentreerd te lezen dat je ze ook allemaal ziet en de fouten eruit haalt. Scannend lezen, daarvan kan dan even geen sprake zijn!

Dat is moeilijk Chris, een tekst van 10 jaar geleden verbeteren. Zeker als het je na aan het hart ligt want eigenlijk zou je alles weg moeten doen (desnoods bij iemand in bewaring geven) en het helemaal vanaf het begin opnieuw gaan schrijven. Zo kijk ik naar mijn eigen verhalen, als het raamwerk uit het lood staat vanaf het begin krijg ik de hoeken nooit meer zuiver recht getimmerd. Ik spreek hier voor mezelf en geef geen oordeel over jouw schrijven. Ik herken enkel de wanhoop, dat het niet wordt wat je in gedachten hebt. Bedenk daarbij dat zelfs succesvolle schrijvers hun werk willen verbeteren, de perfectie bereik je nooit. Anders zou je ermee kunnen stoppen.

Ach ja, nu zie ik het ook, de tekst van toen jaar oud. Ik ben het eigenlijk wel eens met Ludieke. Je hebt tien jaar ontwikkeling achter de rug, op het gebied van taal, maaar ook op het gebied van ontwikkeling en (levens)ervaring. Heel moeilijk om dan een oude tekst te corrigeren. Niet onmogelijk, maar wel een stuk moeilijker.

Ja, Thérèse, in een later stadium verwacht ik ook wel dat het focussen op verschillende aspecten van een tekst een automatisme wordt. Daarom denk ik dat een lijstje me kan helpen dat automatisme aan te kweken en om op een correcte, waterdichte manier te oefenen. De reflex om te schrappen is al redelijk goed ingebed. De reflex om op te zoeken ook. Ik heb sinds ik hier op de site ben (oktober vorig jaar) meer opgezocht dan in heel mijn leven. Googelen bestond toen (jaren geleden) weliswaar niet maar toch. Ik moet de 'hij' en de 'zij' wel eerst zien. De procedures die je beschrijft die er aan te pas komen (beitelen, schuren, schrapen,...) begrijp ik. Ik heb momenteel wel geen diep inzicht in wat ik al reeds doe. Momenteel volg ik een bepaald personage doorheen het hele verhaal om te kijken of de beschrijvingen consequent zijn enz. Dan komen de taalkundige onregelmatigheden ook naar boven, maar niet allemaal. Ik kan uiteraard niet alles laten proeflezen, dus moet ik zelf zo goed mogelijk zijn. Ceridwen, wat je zegt ivm de tip van Zjors, ik heb al gemerkt dat wanneer ik een stuk tekst 'verplaats', ik de fouten gemakkelijker zie, zelfs wanneer het lettertype onveranderd blijft. Vaak zie ik pas fouten in de tekst na plaatsing... vlug, vlug dan 'bewerken'. Het kan nuttig zijn om de hele tekst in een ander lettertype om te zetten. Wie weet. Het lezen op consistentie e.a. doe ik ook. Ik vermoed dat ik daardoor erg word afgeleid. Soms ben ik als het ware boos op mijn personages omdat ze me meeslepen twintig bladzijden verder of zo. Ik blijf dan wel verbeteren of merk dingen op die beter kunnen maar het is niet efficiënt werken. Het wordt hoog tijd dat dat ophoudt. Iemand vinden die op dezelfde golflengte van je schrijven zit...dat moet dan echt wel klikken en zo iemand valt niet uit de lucht, vermoed ik. Ik moet eerst zelf het grote opkuiswerk doen, vind ik. Vooral leren om het te doen. Ludieke, opnieuw schrijven gaat niet meer. Ik ben ondertussen een andere persoon innerlijk en ik herken de motivaties nog wel in dat verhaal, maar ze maken geen deel meer van me uit. Dat is op zich wel positief, want nu kan ik nuchter naar de inhoud kijken én eindelijk energie vrij maken voor de vorm! Ik worstel nu met technische kant van de tekst.

Het is opmerkelijk hoe fris je naar 'oude' tekst kan kijken als je het in een ander lettertype zet. :)

Ik kijk al anders naar mijn tekst als ik het uitprint dan wanneer ik het van het scherm lees. In een langer verhaal dingen veranderen vind ik zo moeilijk omdat vaak later blijkt dat datgene dat ik schrapte wel een functie had. Daarom blijf ik er dan aan sleutelen en zie het geheel niet meer. De technische kant, neem het perspectief, dat zit door het hele verhaal heen geweven, dat is een keuze die je vooraf moet maken. De woordkeuze, de stijl, die is ook overal aanwezig, als je veel bijvoeglijke naamwoorden gebruikt kan je dat niet ineens na dertig pagina's veranderen, tenzij je dat heel bewust doet met een reden. Soms is het verleidelijk om een groot verhaal van lang geleden opnieuw te gaan bewerken maar ik doe het bewust niet. Als ik het nu zou schrijven zou het een heel andere kleur krijgen. Over goede proeflezers vinden: dat is ook lastig. Het kost zoveel tijd en het moet klikken, er iets voor terug doen, uiteraard ook een mooi gebaar. Ik ben ook bang dat ik, als ik ga proeflezen, zoveel aanwijzingen geef dat het mijn verhaal gaat worden. Dat ik het mijn kant opduw. Waarschijnlijk onderschat ik daarmee de schrijver die bepaalt wat hij er mee doet. Eigenlijk zeg ik hiermee: ik durf niet goed het werk van een ander van commentaar te voorzien omdat ik het ook niet altijd weet.

He Chris, Probeer het lijstje gewoon eens! Als je wat gefrustreerd bent over je laatste stukje, lijkt het me een prima strategie om je zelfcorrectie te structureren. Je komt er zelf wel achter of het prettig werkt.

Ik ga de proef op de som nemen : een stukje van het verhaal kopiëren, ander lettertype en het lijstje uitproberen. Aan de stijl wijzig ik zo weinig mogelijk. Het gaat eerder om het correct taalgebruik.

Ik gebruik zo'n lijstje wel bij mijn vertaalwerk (nu nog oefeningen - ik volg een opleiding voor vertaler Frans). Daarom staan punten als woordgeslacht, meervoud/enkelvoud, vervoegingen, bijvoeglijke naamwoorden enz. Ik heb er nog nooit aan gedacht om dat ook voor mijn Nederlandse schrijfwerk te gebruiken, maar vind het geen gek idee. Als je jezelf daarmee traint om met minder fouten te schrijven, dan is dat toch mooi meegenomen. Bij het herschrijven van zo'n lang manuscript zou ik vooral inzetten op de correctie van het middendeel. Ik merk in elk geval bij mij zelf dat je erg geneigd bent om weer vooraan te beginnen en dat na een blz. of 50 de concentratie weg is. Dwing jezelf om door te gaan waar je gebleven was, want anders krijgt het middendeel structureel te weinig aandacht (terwijl dat deel heel belangrijk is om de aandacht van de lezer vast te houden). Succes.

Ik lees mijn tekst wel een keer of negen eigenlijk en inderdaad steeds met een ander aandachtspunt. Sommige dingen doe ik met de zoekfunctie zoals stop- en overbodige woorden (wel, toch, dan, maar etc.) en het controleren van aanhalingstekens. Ik ga dan met de zoekfunctie langs alle aanhalingstekens en kijk steeds of na elke aanhalingsteken openen ook een sluiten komt. Ook lees ik mijn tekst altijd een keer in een heel groot lettertype, een keer in een heel afwijkend lettertype, een keer helemaal hardop, lees ik een keer voor voor doelgroep (is toch anders dan hardop lezen) en lees ik het een keer van papier. Niet zo gek dat ik na zoveel leesrondes altijd op een punt kom dat ik mijn eigen verhaal verschrikkelijk slecht vind ;)

Het is opmerkelijk hoe fris je naar 'oude' tekst kan kijken als je het in een ander lettertype zet. :)

Geprobeerd, en Via: wat een ontzettend goed idee. :!: :thumbsup: Vooral als je de tekst daarna ook nog eens in geprinte versie leest (als dat nog niet gedaan was).

Ik doe iets heel mafs maar het werkt: ik stuur post-itjes aan mezelf, die ik op mijn getypte tekst plak. Zo krijg ik een ms vol uitstekende blaadjes die naar allerlei passages wijzen waar ik dan wijzigingen in aan moet brengen.

Heel interessant om te lezen hoe jullie het aanpakken. De tip van het in een groter of ander lettertype te zetten kende ik nog niet. Ik lees vooral veel hardop. Dan voel je meteen waar een zin niet lekker loopt. Heb ook veel van Wim Daniëls geleerd over het kritisch lezen van je tekst tijdens zijn cursus (1e dag is achter de rug, tweede volgt eind augustus).

Ik doe iets heel mafs maar het werkt: ik stuur post-itjes aan mezelf, die ik op mijn getypte tekst plak. Zo krijg ik een ms vol uitstekende blaadjes die naar allerlei passages wijzen waar ik dan wijzigingen in aan moet brengen.

Is dat veel werk? En hoe doe je dat eigenlijk? Is dat met een mac?

Of doe je dat op papier, Mara?

Zjaan, ik heb ook al gemerkt dat ik steeds opnieuw begon maar die fase is voorbij. NU ga ik door tot op het einde. Dan pas begin ik opnieuw. Mara, die berichtjes zijn zeker nuttig. Sinds enkele weken zet ik geheugensteuntjes gewoon tussen haakjes in de tekst zelf. Het onthouden is een maat voor niets. Ik doe het wanneer me iets opvalt maar de energie er op dat ogenlik niet is om me er mee bezig te houden. Soms plaats ik na een een woord : (?), (nakijken), of (wijzigen ivm met personage ... stukje over ... betreffende ...) Toch blijft proeflezen essentieel. Zo heb ik ontdekt dat de uitdrukking 'aan boord leggen' helemaal niet gekend is in Nederland. In België is het correct Nederlands. Dat zijn dingen die ik niet ga checken omdat ik toch niet elke uitdrukking kan gaan checken in dat aspect. Er zijn dus ook grenzen aan het corrigeren van eigen teksten. Je hebt altijd hulp nodig van proeflezers.

Ik heb veel boeken over schrijven gelezen en daar voor mezelf rijtjes gemaakt zeg maar. Als mijn boek straks af is ga ik het nog een keer helemaal door aan de hand van punt 1 op mijn lijstje, dan het hele boek aan de hand van punt 2, enz.

Het werd al gezegd, maar ik vind het de ultieme tip: je tekst hardop lezen. Lange zinnen, kromme constructies, woordherhalingen, dat komt allemaal vanzelf bovendrijven. Je kunt meteen corrigeren waar de tekst verbeterd kan worden, of even een streepje zetten waar je hapert terwijl je leest, en later alles terugkijken.