Tijdloosheid versus actualiteit

Goede vraag. Door actuele zaken te verwerken, maak je een verhaal autenthiek. Heel belangrijk dus. Achterhaald? Het verwordt dan tot een waardevolle schets van een bepaald tijdperk, dat heeft toch ook waarde? Om een verhaal tijdloos te krijgen zul je gebruik moeten maken van onderwerpen die van alle tijden zijn. Wel een moeilijke combi!

Op die laatste vraag geef ik geen antwoord, maar ik vind het wel een interessant topic. Tais Teng is (in zijn kinderboeken) heel actueel, hij heeft zelfs in een van zijn verhalen de ecu genoemd. Ik vind dat toch redelijk irritant want het maakt het snel gedateerd, maar volgens mij maakt dat voor kinderboeken niet zo uit. Ik zou het in ieder geval niet doen. Ik gebruik het noemen van namen wel om een tijdsbeeld (de jaren tachtig) neer te zetten, maar dat is dan weer anders.

Aan de ene kant streef ik naar een soort vaag tijdsbeeld, bij sommige verhalen zoek ik ook echter naar houvast. Maar nooit direct. Niet "Het is 20 mei 2009", maar eerder "Vandaag was het eindexamen geschiedenis" en uit een ander detail blijkt dat het 2009 is. Zulk soort dingen.

Ja, interessant topic. Ik ga dit volgen. Terwijl ik wil schrijven dat ik 'tijdloze' verhalen schrijf, realiseer ik me dat dàt toch niet helemaal waar is. Ik laat mijn kinderen 'keigaaf' zeggen. Da's toch echt wel gedateerd straks.

Keigaaf is nu al gedateerd ;) Maar tegelijk ook redelijk tijdloos.

Dat zijn goede vragen waarop de antwoorden moeilijk zijn en volgens mij per schrijver en per uitgever verschillend. In het kinderboekenmanuscript dat nu bij Kluitman ligt heb ik het over Hyves en Johnny Depp. Ik heb hier erg over nagedacht en getwijfeld. Ik verwacht dat ze beiden nog wel even 'mee' kunnen, maar in ieder geval Johnny Depp zal er ook op een gegeven moment niet meer zijn. Toch heb ik deze dingen wel genoemd, omdat ik anders soms zo vaag moest blijven, bijvoorbeeld dat er posters in zijn kamer hingen van een filmster van wie hij fan was, of dat ze gingen computeren zonder nadere uitleg. Ik heb wel voor Hyves gekozen in plaats van een spelletje dat nu in is, omdat dat laatste sowieso snel verandert. Volgens sommige uitgevers verkopen boeken met modern taalgebruik goed. Mara's tweede boek staat er vol mee. Wat een voorbeeld kan zijn van een verhaal dat actueel en tegelijk tijdsloos is, is een verhaal over een 'man met haar als een vogelnestje, die probeert politiek dingen voor elkaar te krijgen'. Iedereen die dit nu leest zal aan Wilders denken, maar als je een goed verhaal schrijft, zullen mensen over tig jaar het ook nog willen lezen.

Inderdaad Trenke, je moet de boel wel omschrijven omdat het verhaal anders te vaag wordt. Dat herken ik. Neutraal blijven dus. Toch moet het verhaal modern tonen, anders leest geen kind het.

ook het gedrag van kinderen is niet tijdloos en onderhevig aan 'tijdsontwikkelingen'

Ik vraag me eigenlijk af of je 'absolute tijdloosheid' kan bereiken. Volgens mij niet. Boeken, klassiekers, die wij nu het stempel "tijdloos" geven, zijn dat nooit. Een boek uit de 19e eeuw kent geen tv, dus is op dat punt niet 'tijdloos' (noch actueel, maar dat was het toen waarschijnlijk wel). En als je je hoofdpersoon simpelweg tv laat kijken, zonder specificatie van beeldkleur of onderwerp, dan kan het verhaal zich alsnog in ongeveer vijftig jaar tijd afspelen. Dan ligt de tijdloosheid in de onderwerpkeuze, zoals Trenke ook al aangeeft.

Ik heb de sterke neiging "tijdloze" verhalen te willen bedenken, maar ik maak me nooit druk over de vraag in hoeverre me dat lukt. Ik weet het antwoord toch al. Nooit dus, al is het alleen maar omdat je altijd een kind van je eigen tijd blijft, hoe erg je ook je best doet dat te ontkennen, te ontwijken of weg te moffelen. Stel dat iemand over tweeduizend jaar mijn verhaal terugvindt, terwijl ik mijn uiterste best gedaan heb dat zo tijdloos mogelijk te schrijven. Ik durf te wedden dat men alleen op basis van de keuze van het onderwerp, de stijl en het taalgberuik heel eenvoudig vast zou stellen dat het om een tekst uit het begin van de 21e eeuw moet gaan.

Ik worstel tijdens het schrijven regelmatig met deze kwestie. Gebruik ik mobieltjes in mijn verhaal? Wie weet heten die dingen over een paar jaar wel weer anders. Vooral met technische dingen loop ik ertegenaan. De techniek gaat zo snel. Tegen de tijd dat je boek verschijnt, is de tekst alweer gedateerd.

Ik worstel tijdens het schrijven regelmatig met deze kwestie. Gebruik ik mobieltjes in mijn verhaal? Wie weet heten die dingen over een paar jaar wel weer anders. Vooral met technische dingen loop ik ertegenaan. De techniek gaat zo snel. Tegen de tijd dat je boek verschijnt, is de tekst alweer gedateerd.

Ha, ha, ik herken het. Laatst las ik een boek waarin een persoon dringend iemand moest spreken. Hij rende van hot naar her. En ik maar denken: 'Had je maar een mobieltje moeten kopen.' :D

Leuk topic! Ik denk dat streven naar absolute tijdloosheid inhoudelijk en stilistisch onmogelijk is. Een schrijver is een product van zijn tijd, zal de taal spreken van zijn generatie en altijd beinvloed zijn door de tijdgeest. Een boek dat nu verschijnt, zal over veertig jaar in een aantal opzichten hoe dan ook gedateerd zijn. In een aantal opzichten. Nadrukkelijk niet in álle opzichten. Tijdloze boeken halen die eigenschap uit universele thema's, handelen over gevoelens of tegenstellingen die van alle tijden zijn. Ik lees momenteel De Tranen der Acacia's van W.F. Hermans, dat zich afspeelt in de Tweede Wereldoorlog en waarin enkele in onbruik geraakte woorden staan. Toch is het boek wel tijdloos denk ik, door het verhaal en de thematiek.

Sommige schrijvers geven een prachtig inkijkje in hun eigen tijd: denk maar aan Couperus. Je ziet Eline Vere voor je in haar prachtige jurken, smachtend op de sofa. Soms als ik in Den Haag ben zie ik het Den Haag van die tijd nog ergens tussen mijn oogharen door. Op de een of andere manier lijkt dat nu niet meer op te gaan. Zoals Helga al zegt: je wilt niet achterhaald zijn. Wat is de beste oplossing? Je kunt je verhaal natuurlijk in het verleden plaatsen. In de jaren zeventig bijvoorbeeld. Of je vermijdt situaties waarin je personages bellen, internetten en andere moderne dingen doen. Maar ja, zodra ze hun mond open doen, ga je toch voor de bijl. Zeker als je voor jongeren schrijft. Ik heb de oplossing nog niet gevonden. Worstel er ook mee in mijn verhaal. Ik heb geen moeite met het verleden van mijn personages: die kan ik heel mooi in een bepaald tijdsgewricht plaatsen. Maar wat doe ik met het verhaal zelf, dat anno nu speelt? Ik denk er nog even over na.

Er zijn oneindig veel boeken waarin getelefoneerd wordt. Internet is zó bekend, en telefoneren ook, dat die zaken geen probleem zijn denk ik. In dat boek van Hermans worden telegrams verzonden. Hopeloos ouderwets nu, maar omdat de tijd duidelijk is, geen enkel probleem. Zo begrijpen we over veertig jaar heus wel dat in 2009 nog een telefoon werd gebruikt... toch?

Ha, dan hoop ik dat ze mijn boek (dat nog steeds in mijn hoofd rondspookt) op hun hypermoderne e-readers nog steeds lezen!!! Ik heb het idee dat lezers de afwijkende, gedateerde gewoontes van zeg 100 jaar geleden wel accepteren (want het boek gaat toch over die tijd), maar die van twee jaar geleden veel minder (dat is zoooo 2007!). Ik word bij het kijken van een tv-serie uit de jaren tachtig bijvoorbeeld verschrikkelijk afgeleid als ik een personage zo'n enorme koelkast van een telefoon (met antenne) uit zijn auto zie halen. yeee, wat ouderwets, denk ik dan. Maar de koetsen en kleding van een kostuumdrama storen mij geen moment. Dat is toch eigenlijk vreemd. Verwachten we dat Modern ook Nu is?

Ik vind het geen punt om bijvoorbeeld iemand te laten hyvesen in een verhaal. Maar ik denk wel: als dit hyvesen straks uit de mode raakt (stel je voor), dan weet over vijf jaar niemand meer wat daar gebeurt. Je weet gewoon op dit moment niet wat blijvertjes zijn en wat niet. Ik ben geneigd op safe te spelen. Ik kan me voorstellen dat schrijvers anno 1925 dachten: 'Ja, dat telefoneren, wat moet ik daar nu mee in mijn verhalen? Over vijf jaar gebruikt misschien niemand dat ding meer, is er weer een ander gadget.' (Maar gadget is wel erg anachronistisch , hè?)

Als het erop aan komt gaat het om het verhaal en de personages. Als je verhaal sterk genoeg is, doen details als oude telefoons en andere gadgets er niet meer toe. Dan laat de lezer zich gewoon door jouw verhaal meeslepen en vallen de gadgets helemaal niet op. Het lijkt me wel een hele kunst om je lezer zodanig mee te slepen dat zich door anachronismen niet laat afleiden. Misschien is de oplossing dat je dingen van nu wel gebruikt, maar heel spaarzaam en tussen de regels door. Zodat ze niet opvallen en afleiden van waar het jou werkelijk om gaat. Het is in ieder geval heel verstandig om je hiervan bewust te zijn, lijkt mij.

Het is wel een beetje oppassen met trends ja :confused: Dat voel ik ook wel zo. Bepaalde recente modewoordjes zou ik niet al te veel in het rondstrooien. Al ligt dat aan je pretenties. Misschien is in een goede chicklit dergelijk taalgebruik juist wél op zijn plaats. Alles valt of staat denk ik met de stijl en de inhoud. Beschrijf je hoe een vrouw via internet een ingewikkelde relatie opbouwt, en daardoor allerlei problemen krijgt, dan ontkom je denk ik niet aan Hyves.

@Dargor: even off-topic. Is Drogba klaar en wanneer kunnen we het lezen?

Er zijn oneindig veel boeken waarin getelefoneerd wordt. Internet is zó bekend, en telefoneren ook, dat die zaken geen probleem zijn denk ik. Zo begrijpen we over veertig jaar heus wel dat in 2009 nog een telefoon werd gebruikt... toch?

Ik moest meteen denken aan een citaat van Colette (even in het Engels, want zo las ik het een hele tijd geleden): 'Telephones are for important businessmen and for women who have something to hide.' Even gedateerd (jaren twintig) als tijdloos. Niet? Mijn mening: streef actualiteit na, dan heb je sneller de kans tijdloos te worden (denk aan Havelaar). Maar streef niet naar tijdloosheid, want daar gaat je actueel lezerspubliek niet van lezen... En een boek moet nog altijd bij verschijnen gelezen worden, om óóit als tijdloos (en misschien als klassieker) gezien te worden.

Mijn mening: streef actualiteit na, dan heb je sneller de kans tijdloos te worden (denk aan Havelaar). Maar streef niet naar tijdloosheid, want daar gaat je actueel lezerspubliek niet van lezen... En een boek moet nog altijd bij verschijnen gelezen worden, om óóit als tijdloos (en misschien als klassieker) gezien te worden.

Precies. Gezocht tijdloze boeken zijn misschien bij voorbaat al wel kansloos. Blinken tijdloze klassiekers ook niet uit omdat ze juist een goed tijdsbeeld geven?

En een boek moet nog altijd bij verschijnen gelezen worden, om óóit als tijdloos (en misschien als klassieker) gezien te worden.

Een waar woord! :nod:

Ik hoorde al dat hyves minder populair wordt. Als ik al van plan was om zoiets als hyves te gebruiken, verzin ik iets soortgelijks, onder een andere naam.

Ik zit een boek te lezen dat ik midden jaren tachtig heb geschreven en dat ik misschien ga herschrijven. Het doet toch heel erg gedateerd aan om nu te lezen dat iemand naar een telefooncel gaat en de video aanzet terwijl je het, als je het verhaal schrijft, heel gewoon vindt. Op het moment dat je het uitgeeft is het nog van deze tijd, tien jaar later niet meer. Ik heb me dat nooit zo gerealiseerd en ga er nu toch wat serieuzer naar kijken. In mijn verhaal geef ik geen tijdsbeeld, kan ik het gebruik van hele eigentijdse dingen als Marktplaats en Hyves vermijden? Ik ga het proberen.

Je ontkomt in een verhaal niet aan details, die maken het levendig en aanschouwelijk. En die details veraden meestal in welke tijd het speelt. Een echt tijdloosverhaal wordt denk ik saai. Maar thema's kunnen heel goed tijdloos en universeel zijn. Genoeg verhalen van vroeger, tijden waar ze misschien nog geen pc of mobieltje hadden, zijn qua verhaalverloop nog hele herkenbaar (onbereikbare liefdes, wraak, enz)

Als een verhaal zo goed is dat je als lezer meegesleept wordt door de personages en de plot, dan zullen tijdgebonden details je niet eens opvallen. Dan denk je op een spannend moment niet: waarom gebruikt ze haar mobiel niet? Of 'hee, een telefooncel? Bestaan die nog?' Dan zit je op dat moment zo diep in het verhaal dat je tijdgebonden details accepteert. Net zoals je futuristische details in een SF-verhaal moeiteloos accepteert als je je op dat moment ergens in de toekomst aan het rondreizen bent. Ik denk dat een lezer moeite heeft met dit soort details als hij zich gaat vervelen. Als een detail de lezer uit zijn 'fictionele droom' haalt, om de term van Gardner maar weer eens uit de kast te halen, dan is die droom blijkbaar niet sterk genoeg om de lezer vast te houden. Of gaat het om een detail dat opvalt, afwijkt, een obstakel vormt. Zodanig dat je er als lezer letterlijk over struikelt en daardoor uit het verhaal valt. Zo kun je volgens mij in een boek over jongeren van nu best vermelden dat een personage even gaat hyven of msn'en. Maar het moet dan wel heel goed in de flow van het verhaal passen. Als je een boek leest dat zich afspeelt in de jaren tachtig, dan zijn die details van toen juist goed. Dan horen ze in het verhaal thuis. Schrijf je nu een chicklitboek over meiden van deze tijd, dan kan het best zijn dat dit boek over tien jaar zeer gedateerd is. Maar als het verhaal sterk genoeg is, zijn lezers van 2020 even terug in 2009 en detoneren de details over hyven (dan allang uitgestorven) niet.