Hoe snel de natuur hier zijn beloop neemt blijft verbazingwekkend. Die koppijn krijg ik allang niet meer maar een volle blaas hou je ook niet tegen. Ik trek de rits open en sprint naar een boom. Op dit uur wek je de hele camping als je in de emmer klatert. Verderop zie ik een terriër mijn voorbeeld volgen. Met zijn boerenzakdoek is hij sprekend de Duitse vlag, zo bij die ochtendpis.

Ik wandel hier voor mijn contemplatie en die hond dartelt maar als een peuter om me heen. Ergens onder mijn voeten liggen de jongens. Ze zullen intussen al half verteerd zijn. Toch durfde ik nu pas weer terug. Tien jaar therapie. Steeds weer was ik de laatste overlevende. Keek ik uit het raam, dan zag ik as. Overal. Inmiddels heb ik oog voor de glinstering. Vandaag loop ik mijn laatste etappe. Ik neem het pad door de velden als het volk Israëls door de Schelfzee. Zonder deze muren van maïs was ik in '44 net zo dood geweest als de jongens.

Er was een onbeholpen plaquette voor ze. On 6 June 1944 "B" company suffered 78% casualties. Gisteren ben ik toch gaan kijken. Koper, al wat van die mooie gifgroene patina – de natuur geeft en de natuur neemt. Hun laatste rustplek dus pal langs Normandisch asfalt. Maar wat loop ik nou te mekkeren over de doden? De zon staat hoog, de stilte suist. Hier zijn geen kogels. Ik ben jong, nog steeds. Ik leef, verdomme. Ik ben hier om te leven.

De Atlantikwall herken ik gelijk. Dat dit pijn ging doen was me verteld. Ik schreeuw de namen van de jongens. De wind neemt ze mee de oceaan op voor kans twee. Er is geen as, maar ik strooi het uit. De terriër hapt naar opwaaiend zand. Een kind speelt in de branding. Een mooie vrouw kijkt ernaar. Misschien een zus. Alsof hier nooit een veldslag is geweest. Alsof er ook van dat patina op de tijd ligt. Aan de einder zeilt de haringvloot al naar huis terug.

(Met een diepe buiging naar Samuel Beckett – Endgame)