Boeken lezen versus tv-kijken

Tien mensen die dezelfde film of serie kijken, zien exact dezelfde beelden.

Ja, dat klopt. Maar al die 10 mensen reageren anders op die exact dezelfde beelden.

Tien mensen die dezelfde roman of thriller lezen, zien ieder andere beelden.

Ja, dat klopt. Maar al die 10 mensen hebben dezelfde woorden gelezen. Het vergelijken heb je dus al vanuit verschillende uitgangspunten gedaan. Het is zo krom dat een hoepel mogelijk is. Dat is de slang die in zijn eigen staart bijt.

Stel dat ik bovenstaande betoog via bewegende beelden had willen overbrengen: hoe had ik dat moeten doen zónder dat het saai werd?

Ja, dat kan je niet.

Want hoe vaak het me wel niet overkomt dat wat ik lees me herinnert aan iets wat ik heb meegemaakt, of niet eerder op díé manier heb bekeken, door wat een personage zegt, bijvoorbeeld. Of denkt.

En dat ervaar je bij elk boek?

Tijdens films en series overkomt me dat ook, maar een film dendert door waardoor ik die gedachte niet de ruimte kan geven die ik zou willen. Tuurlijk kan ik een film even op pauze zetten, maar alleen als ik in m’n eentje kijk en bijvoorbeeld niet in de bioscoop zit.

Een gedeelde ervaring is dubbele lol. Jij hebt geen idee wat mogelijk is - na het kijken van Sense8 - als je dit samen met je geliefde kijkt. Uren de tijd nemen - na elke aflevering - om samen je gedachten ruimte te geven.

Een film dicteert het tempo van wat je beleeft. Bij een boek bepaal je dit tempo zelf, waardoor je alle ruimte krijgt om te associëren, herinneren, mijmeren et cetera. Dit maakt een boek geduldiger.

Het boek zelf heeft die eigenschap niet. Het is de lezer die met veel geduld duidelijk gemaakt wordt wat de schrijver [en/of de bedoelingen] heeft geschreven. Ik heb een vermoeden dat je de mogelijkheden van Netflix niet kent. Hoe groot is de invloed van de 'The Wachowskis'? Ik denk - nu al - net zo groot als de invloed van Vladimir Nabokov. Vladimir Nabokov versus The Wachowskis. Lolita versus Sense8. Leuk blog/artikel/verhaaltje!

Als iemand die zowel van films als van boeken houdt en zich in beide heeft verdiept, vind ik dit een interessant onderwerp, maar het artikel stelt teleur. Ik snap het helemaal als iemand liever boeken heeft dan films of andersom, maar een voorkeur hebben is wat anders dan toch enigszins serieus proberen te betogen dat het ene béter is dan andere (terwijl je zelf toegeeft dat je met de helft van je onderwerp nauwelijks ervaring hebt én bevooroordeeld bent). Het argument dat films 'gewoon' beelden zouden voorschotelen terwijl je ze bij boeken er zelf bij moet denken, hoor ik vaak. In grote lijnen is het waar, maar hoezo betekent dit dat boeken 'beter' zijn, in plaats van simpelweg anders? Zoals Yrret al zegt, kun je beelden ook interpreteren. Het verschil hier is het uitgangspunt, de middelen waarmee het verhaal wordt verteld: interpreteer je tekst of interpreteer je beelden? Beide kunnen ruimte geven voor eigen interpretaties en beide kunnen alles 'voorkauwen': een tekstuele beschrijving kan net zo 'sturend' zijn. Ik vind het vooral apart dat je het over 'showen' vs. uitleggen hebt om te betogen dat een boek ruimte geeft voor interpretatie, terwijl een film een visueel medium is en júíst uitermate geschikt is voor 'show' zonder uitleg. Personages in film worden ook niet beperkt door wat ze hardop kunnen zeggen. Dan mis je veel van wat wat film kan. Zo zijn voice-overs niet de enige manier om gedachten in een film te verwerken. Denk aan herinneringen, dagdromen, je voorstellen dat je x doet: kan allemaal worden gevisualiseerd. Daarnaast heb je nog lichaamstaal, en ook de omgeving kan subjectief worden gepresenteerd (in sommige films is de setting heel sterk een afspiegeling van het innerlijk van de personages, bv. in Duits expressionisme). Zelfs als je letterlijke gedachten mist, kun je dóór de ogen van een personage kijken en de wereld zien zoals hij/zij die ziet, gekleurd door zijn/haar perceptie. Dat kan zeker even intiem zijn. En juist weer méér ruimte geven voor interpretatie dan in een boek. Als je inderdaad letterlijk de gedachten van een personage voorgeschoteld krijgt, weet je precies wat die persoon denkt. Als je de interne conflicten en motivaties moet aflezen aan subtiele lichaamstaal/gezichtsuitdrukkingen, ben je weer aan het interpreteren. (Ook dat is natuurlijk weer kort door de bocht, personages kunnen ook tegen de lezer of kijker 'liegen', al dan niet bewust, maar het is een voorbeeld). Het enige punt waar ik me in herken, is dat je bij een boek makkelijker kunt opkijken om iets te laten bezinken. Ik heb me er zeker eens aan geërgerd dat ik dat bij een film niet kon, omdat ik niet alleen keek. Maar zelfs dat is eerder een voordeel van in je eentje media consumeren dan een voordeel van boeken tegenover films. Ik kijk films/tv-series meestal alleen en dan kan ik weer naar hartelust pauzeren zoals ik ook even van het boek kan opkijken. Wat het tempo hier 'dicteert', zijn de omstandigheden/de aanwezigheid van anderen, niet zozeer het medium zelf. Boeken zijn namelijk ook bedoeld om op een bepaald tempo het verhaal te vertellen, een tempo dat te traag, te snel of goed kan zijn. Je kunt sneller of langzamer lezen, maar de zinnen en het ritme blijven hetzelfde, je wordt op dezelfde manier door het verhaal geleid. Tot slot werkt sommige inhoud inderdaad beter in de vorm van een tekst dan in de vorm van een film, maar dat zegt natuurlijk niets over de kwaliteit van het medium op zich. Overigens heb ik wel degelijk ideeën om een betoog over film vs. boek te verfilmen. En dan hoeft de tekst echt niet per se dialoog te worden. Een van je argumenten heb ik al in visuele vorm gezien: een stripje waarin je aan de ene kant een poppetje ziet dat allerlei pracht en praal op tv bekijkt en een leeg gedachteballonnetje heeft, en aan de andere kant een poppetje dat een boek leest en al die pracht en praal in zijn ballonnetje heeft. Denk visueel! Als je inhoud wilt omzetten van tekst naar een visueel medium, moet je ook precies dat doen, en je niet te veel vasthouden aan de oorspronkelijke vorm. (Een klassiek probleem van boekverfilmingen.) Bedenk ook wat je van het aanbod van een medium te zien krijgt als je je er slechts af en toe aan waagt. Zie je vooral de blockbusters, probeer je alleen af en toe een 'art house' film of kijk je vooral de verfilmingen van boeken die je kent? Dat zal allemaal al een heel ander beeld van het medium geven. De ene film laat de kijker meer zelf interpreteren dan de andere, net zoals bij boeken. Eeeeeen ik heb hier veel te veel tijd aan besteed :P

Het probleem van films is het benodigde budget. Dat leidt zelfs in een goed ontvangen verfiliming van Pride and Prejudice (de serie uit 1995 voor de kenners) tot een verschraling. De film eindigt met een romantische kus in de kerk, Jane Austen met de warme gevoelens van het echtpaar voor Mr. en Mrs. Gardiner. Alles wordt gladgestreken tot een liefdesverhaaltje. De bijtende humor, de subtiliteit, verdwenen, alleen voor de gunst van de kijker, want daarvan zijn er tienduizenden nodig om uit de kosten te komen. Daarom gaan mensen 'Netflixen' als ze moe zijn. Goede boeken vereisen een uitgeruste geest, bereid om de personages tot leven te laten komen. De ene mens raakt rechtstreeks de andere. Kijk maar eens naar de gezichtsuitdrukkingen van lezers en vergelijk die met Netflixers. Dan kun je direct zien of het een goede film is.

Teleurstellend artikel, waarin je blijft hangen in je eigen voorkeur en vooringenomenheid. Het is bijna alsof je nooit een goeie acteur hebt gezien die met haar/zijn gezicht méér kan uitdrukken dan met woorden alleen.