DIY: hoe schrijf je een rapgedicht?

Binnenkort mag ik poëzieworkshops geven aan leerlingen van een basisschool. En dus brak ik me het hoofd over de vraag hoe ik ervoor zou kunnen zorgen dat basischoolleerlingen poëzie interessant gaann vinden. Al snel kwam ik uit bij de rap: er is veel Nederlandse rap waar op basisscholen naar geluisterd wordt. Ik ben gelukkig lang niet de eerste die dit verzint, zodat ik op Google van alles kan vinden over de overeenkomsten tussen rap en poëzie. Maar als ik poëzieles wil geven, moet ik verdergaan en zelf een rap-gedicht maken. Hieronder het verslag, een DIY, over het maken van een rapgedicht.

Overeenkomsten en verschil tussen rap en poëzie

Ritme

Rap heeft net als poëzie een bepaald ritme, een metrum. Dit ritme is bij de rap dwingerder: door de beat moeten rappers soms woorden samen voegen of inkorten om in het metrum te blijven. Dichters kunnen kiezen of ze vasthouden aan het metrum of het doorbreken, en zijn daardoor wat vrijer.

Rijm

Rijm is een andere overeenkomst. Veel rapteksten rijmen zodat je ze makkelijker kunt onthouden, luister maar eens naar de raptekst van Gers Pardoel Ik neem je mee, die zit vol eindrijm. Gedichten kunnen ook rijmen, rijmen is één van de oudste manieren van dichten. Omdat poëzie wel mag maar niet hoeft te rijmen, is de dichter ook hier vrijer dan de rapschrijver.

Inhoud

Of poëzie en rap inhoudelijk op elkaar lijken, is een open vraag. Er zijn mensen die vinden dat rap inhoudelijk overeenkomsten vertoont met (middeleeuwse) poëzie omdat beide reageren op gebeurtenissen uit het dagelijkse leven, anderen vinden dat te vergezocht. Maar of je de inhoud van rap en poëzie nu op elkaar vindt lijken of niet, vaak proberen ze allebei een verhaal te vertellen.

En de verschillen? Het taalgebruik, denk ik. Rappers gebruiken vaker straattaal, de taal in de poëzie is meer samengebald en daardoor gecompliceerder. Dit is echter geen verschil dat niet overbrugd kan worden en niet al overbrugd wordt. Ik zou daarom in navolging van de site Poëzie in Beweging willen gaan voor de term ‘rapgedicht’.

Meer overeenkomsten tussen rap en poëzie: Lil Kleine en Zoë-Jadha

De rap Niet Omdat Het Moet van Lil Kleine laat nog een overeenkomst zien met poëzie: in het begin van de rap keert Lil Kleine dingen steeds weer om, zet je telkens op het andere been. Lees maar:

Als ik in slaap val
Slaap in mijn armen
Zij wachtte lang, maar
Ik wacht het langste
Ik kan je niet kwetsen
Want ik ben de ergste
Ja, Ik ben met je
Meisje, wat denk je

https://www.youtube.com/watch?v=JUmkNBigKBg

Nog een overeenkomst met poëzie: vergelijkingen. Kijk eens naar deze prachtige vergelijking van een wenkbrauw uit Coach Je Vriendin van Zoë-Jadha:

Coach je vriendin hoe loopt ze der bij, der wenkbrauw lijkt op een
omgekeerde nike
Coach je vriendin hoe loopt ze der bij, der wenkbrauw lijkt op een
omgekeerde nike
Coach je vriendin hoe loopt ze der bij, der wenkbrauw lijkt op een
omgekeerde nike
Coach je vriendin, ja
Coach je vriendin, ja ja

https://www.youtube.com/watch?v=qzNlUB7kYBc

Rapgedicht schrijven: het rapsjabloon

Het is voor mij de eerste keer dat ik een rapgedicht maak, dus gebruik ik de handleiding op de site poézie-in-beweging.

Wat je nodig hebt is een ritme. Daarna zoek je een onderwerp dat je aanspreekt, vervolgens ga je associëren op het thema en je associaties noteren. Dit noteren doe je in drie kolommen, volgens de site kan dat in willekeurige volgorde. Heb je eenmaal drie kolommen met associaties op je onderwerp op papier, dan heb je een rapsjabloon. Volg daarna deze instructies:

• Kies uit elke kolom één willekeurig woord of woordgroep en voeg die drie samen tot één dichtregel.
• Herhaal dit vier keer. Je hebt een couplet.
• Doe dit ook nog eens voor een refrein van twee regels.
• Herhaal je laatste regel een aantal keer.

Tips voor het maken van je rapsjabloon

• Schrijf per kolom meer op dan één woord. Van drie willekeurige woorden is het lastiger een zinnetje te maken dan van stukken zinnen.
• Sta jezelf toe met de kolommen te schuiven. Ik hield me niet altijd aan de regel dat je in elke zin alle kolommen moet gebruiken en dit hielp mij bij het schrijven
• Door rijm te gebruiken zullen mensen de rap makkelijker onthouden en meezingen. Na afloop heb ik daarom rijm toegevoegd
• Het rijmen kan ervoor zorgen dat je mooie vondsten verandert en kwijtraakt. Wat mij betreft liever mooie vondsten en minder rijm dan meer rijm en minder vondsten (maar misschien spreekt hier de dichter….)

Het resultaat: een rapgedicht

Hoog in Amsterdam
lig ik naast jou, lief
en ik wijs je de maan

Alleen jij kunt het zien
deze film van ooit
al kijkt de maan mee.
Het mist in dromenland
kom en geef me een hand
één ziet minder dan twee

Kijk mijn moeder weer jong,
weet je nog dat ze zong
van de nacht, een gezicht
Zij zong tot het licht
kwam alsof zij wist van
dit donker, de mist

hoog in Amsterdam
lig ik naast jou, lief
en ik wijs je de maan.
hoog in Amsterdam
lig ik naast jou, lief
en je reikt naar de maan

Wat schrijf jij?

Laat het me weten! Mail je rap naar info@greetjekruidhof.nl Ik ben benieuwd!

PS
De tekst van Niet Omdat Het Moet van Lil Kleine vind je hier.
De tekst van Coach Je Vriendin van Zoë-Jadha vind je hier.

Over de auteur

Greetje Kruidhof (1971) is dichter en geeft workshops Gedichten Schrijven aan particulieren en bedrijven. Zij publiceert in Liter, Hans Kluger en Op Ruwe Planken en wacht in spanning dit najaar af: dan verschijnt haar eerste bundel bij uitgeverij Manuzio. Workshop bij Greetje volgen? Kijk eens op deze website.