De angst voor publiceren

Wie schrijft, krijgt antwoord. Tenminste wanneer je je tekst niet opbergt in een stoffige la. Dan krijg je soms ook reacties, maar pas lang na je dood. 

Zoals de Praagse schrijver Franz Kafka. Hij werkte overdag bij het Verzekeringsinstituut voor Arbeidersongevallen en schreef 's avonds tot een gat in de nacht. Maar hij noemde het niet schrijven, want voor hem was het 'de bevroren zee in zichzelf die werd opengehakt met het in wording zijnde boek als hakbijl.' Tijdens zijn leven publiceerde hij slechts een paar verhalen, en hij vroeg zijn vriend Max Brod om na zijn dood zijn manuscripten te vernietigen. Hij had er al een paar laten verbranden tijdens zijn leven door zijn vriendin Dora. 

Nu ben ik op de meeste verzekeringmakelaars niet zo gek. Ik zit er soms wel eens naast op een verjaardagsfeestje, en dat zijn meestal niet de gesprekken waarbij de inspiratie heen en weer vliegt. Verzekeringsmakelaars leven bij de gratie van angst. Wat als je ziek wordt, of je huis afbrandt, je werkloos wordt, of bestolen, of je een ongeluk krijgt, of wat als je dood gaat. Voor alles hebben ze een polis met onleesbare artikels die uitleggen wanneer ze bij al dat leed, tóch niet zullen uitkeren, omdat het net niet aan hun voorwaarden voldoet. 

Kafka schijnt uit ander hout gesneden geweest te zijn. Hij moest bepalen of fabrieksarbeiders die blijvend schade leden door ongevallen met zware machines een uitkering kregen. Zijn baas kneep een oogje dicht dat hij vaker ja dan nee zei. Maar geen wonder dat een schrijvende verzekeringsmakelaar zo angstig was om te publiceren. Want er bestaat nog steeds geen enkele verzekeringspolis die de risico's van het publiceren dekt. Dat is geheel op eigen risico. 

Hoe angstig kun je zijn om niet goed genoeg gevonden te worden? 

Toch is het de grootste angst van elke schrijver. Wie zit er in godsnaam op mijn boek te wachten? Wie zou het iets interesseren wat ik schrijf. Zullen mensen mijn tekst of mijzelf niet belachelijk vinden? 

Maar schrijvers kunnen niet anders dan schrijven. Ze zijn sociaal gehandicapt. Ze hebben geen andere manier om uitdrukking aan zichzelf te geven, dan in het schrijven. 

Soms zie je dat niet aan hen af. Sommigen camoufleren hun handicap achter een hippe verschijning, of hullen hun verlegenheid in een vlotte babbel. Maar in de stilte van hun schrijfkamer krijgt pas hun werkelijke persoonlijkheid een stem. Dan kunnen ze precies en nauwkeurig uitdrukken wat ze echt bedoelen. 

Ik zou niet kunnen schrijven, zonder gelezen te worden. Maar de angst dat iemand het leest, blijft. Zodra je tekst naar buiten komt, in welke vorm dan ook, in een boek, in een artikel, of in een stukje op Facebook, is het een schietschijf, waar iedereen alles over kan en mag zeggen. Dat is de consequentie. Anders moet je net als Kafka altijd ontevreden blijven en je teksten vernietigen of opbergen. 

Vanmiddag belden er twee meisjes aan met een verjaardagskaart. Hun moeder werd 33, had al mijn boeken gelezen en ze vroegen of ik iets op de kaart wilde schrijven. Ik sloofde me uit. Ik gaf zelfs nog een boek mee voor haar verjaardag. Dom natuurlijk, want ze had immers al al mijn boeken. Mijn dochter keek met een mix van ongeloof en lichte bewondering tussen de deurkier dat er twee leeftijdsgenoten een verjaardagskaart van haar vader wilden. Van Enzo Knol, natuurlijk, maar van haar vader? 

Gelukkig heeft Max Brod niet geluisterd naar de laatste wens van zijn vriend Kafka. Het heeft ons een paar hallucinante romans opgeleverd, die anders voor altijd in het vuur verdwenen zouden zijn. 

Publiceren is je angst overwinnen om in je blootje te staan. Om jezelf te laten zien met alles erop en eraan. Het risico lopen om bekritiseerd te worden, hoon over je heen te krijgen, of misschien nog wel erger genegeerd en niet gelezen te worden. Maar de andere kant is dat er dan toch ook soms zomaar meisjes aanbellen die een verjaardagskaart voor hun moeder willen. 

Door nu, iets vaker dan gebruikelijker, stukjes op de sociale media te publiceren, kijk ik mijn angst in de ogen. Al heb ik altijd natte vingers wanneer ik op "Plaatsen" druk. 

Vooruit Geert, je kunt het.