Profile picture for user Diana Silver
Diana Silver

Lid sinds

14 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker

Wat is ritme?

 5 September 2014 - 0:41
Ik lees - op proeflezen - steeds vaker de vraag 'is het ritme goed?'. Zelden kan ik een zinnig antwoord op die vraag bedenken. (Ik kan me vaak zelfs niet aan het gevoel onttrekken dat de vraagsteller er slechts mee komt omdat je nu eenmaal een vraag moet stellen.) Ik heb lang, lang geleden eens het boekje Schrijven is Ritme gelezen. Daar is mij van bijgebleven dat er erg mooie voorbeeldfragmenten in stonden. Maar wat ritme nou precies was, wist ik toen ik het uit had nog niet. Dus hier is mijn vraag aan alle Sollers: wat versta jij onder ritme? Wat - behalve zinslengte - maakt het ritme van een tekst? Wanneer is ritme 'goed'? En wat dat betreft: wanneer is het ritme slecht? Zou 'is het ritme effectief?' geen betere vraag zijn? Ik ben nu heel wat jaartjes en overdenkingen verder, en ik denk er inmiddels wél een idee van te hebben. Voor mij is ritme een middel waarmee je de tekst méér kunt maken dan de primaire informatieoverdracht. Met ritme maak je een tekst meeslepend. De bespiegelende, vragend interne monoloog waarmee je hoofdpersonage tot een langverwacht inzicht komt; de vertelvertraging waarmee je sleutelmomenten in een actiescène eruit licht; de rust van een beschrijving of de snelle opeenvolging van een rake dialoogzinnen. Een combinatie van zinslengte en toon. De hoeveelheid (of het gebrek aan) detaillerende bijzinnen. Vraagzinnen, uitroepen. Wat nog meer? Overigens noem ik het een 'middel', omdat ik het inzet wanneer ik het nodig heb. Ik let niet altijd op het ritme van wat ik schrijf. Soms vertrouw ik erop dat de primaire informatieoverdracht voldoende is. Of belangrijker is. Nou jullie mening: is het raadzaam om het ritme zo nu en dan te laten voor wat het is? Of is het ritme in elke zin en elke alinea belangrijk en zou er altijd op gelet dienen te worden?

Geen afbeelding
Thomach

Lid sinds

15 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
 7 September 2014 - 13:15
Staat het ritme gelijk aan 'de stem'?
Goeie vraag. Ik denk dat het een momentopname van de stem is.
Bedoel je dan dat een roman een momentopname kan zijn?

Geen afbeelding
Hilde Cornelis

Lid sinds

12 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 7 September 2014 - 13:41
ja natuurlijk, wat anders
Het kan zoveel meer zijn.
Ja ook, waaraan dacht je precies? Een roman is toch altijd een momentopname van de stem van de schrijver over het geschreven onderwerp zoals de schrijver dat op dat moment aanvoelt en beleeft. Als die schrijver tien jaar later weer over dat onderwerp zou schrijven, zal het gevoel, de visie en dus de stem heel anders klinken.

Geen afbeelding
Thomach

Lid sinds

15 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
 7 September 2014 - 21:06
ja natuurlijk, wat anders
Het kan zoveel meer zijn.
Ja ook, waaraan dacht je precies? Een roman is toch altijd een momentopname van de stem van de schrijver over het geschreven onderwerp zoals de schrijver dat op dat moment aanvoelt en beleeft. Als die schrijver tien jaar later weer over dat onderwerp zou schrijven, zal het gevoel, de visie en dus de stem heel anders klinken.
Een momentopname die een lange tijd in beslag neemt om te creëren.

Geen afbeelding
Hilde Cornelis

Lid sinds

12 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 8 September 2014 - 8:49
Als de schrijver aan het eind van die 300 pagina's een andere visie of andere stem had gehad, dan was dat boek nog niet uitgegeven want dan bleef die maar herschrijven. Dus ja, een momentopname.

Profile picture for user W Rynlandt
W Rynlandt

Lid sinds

10 jaar 3 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 12 September 2014 - 14:32
Hoi, dit is een bijzonder moeilijke. Ik wil hier nog wel eens grondig en lang over nadenken. Ik ben het met Jan P Meijers eens dat ritme binnen de zin door de lengte van de woorden en de opeenvolging van beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepen wordt beïnvloed. Toch lijkt mij het antwoord van Thérèse ook heel terecht. Als schrijver kan je in de tekst een ander ritme horen dan het ritme dat de lezer leest. Misschien daarom dat lezers bepaalde schrijvers liever lezen dan andere, omdat hun ritme beter bij elkaar aansluit. Zelf heb ik soms het gevoel dat mijn ritme eentonig is of monotoon. Zeker als ik lang aan een tekst werk. Ik begin het ritme dan inwendig zo gewoon te worden dat het mij op de duur gaat vervelen. Dan begin ik vaak te twijfelen. Door zinnen te herformuleren of af te breken, probeer ik dan een nieuw ritme te verkrijgen dat spannender is. Leestekens helpen dus ook om het ritme te bepalen. In lange teksten (bv romans) is er ook nog het ritme tussen spannende en rustige gedeelten van de tekst. Zelfs ritme tussen verschillende hoofdstukken kan erg belangrijk zijn. Moet een gejaagde tocht ook niet gejaagd geschreven worden? Een tekst kan in zijn geheel vertragen en versnellen. Ook dat is ritme. Tot slot - het zijn allemaal maar bedenkingen hoor - denk ik dat zelfs het 'begrijpen van de inhoud' een invloed kan hebben op het ritme. Soms heb je zinnen die je op verschillende manieren kan interpreteren en ook daarin kan het ritme volgens mij een rol spelen. Als je ze dan in een ander ritme leest krijgen ze een andere betekenis. (of ga ik nu te ver?) Zoals ik zei, het is een boeiend vraagstuk waar ik nog wel even wil over denken.

Profile picture for user Diana Silver
Diana Silver

Lid sinds

14 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
 12 September 2014 - 15:17
Soms heb je zinnen die je op verschillende manieren kan interpreteren en ook daarin kan het ritme volgens mij een rol spelen. Als je ze dan in een ander ritme leest krijgen ze een andere betekenis.
Helemaal waar. De nadrukken bepalen de betekenis van de zin... Je hebt haar meegenomen naar de vóetbalwedstrijd? / Je hebt háár meegenomen naar de voetbalwedstrijd? ...dus de betekenis bepaald ook waar de nadruk ligt. Je had het mij beloofd, maar je hebt haar mee naar de wedstrijd genomen. / Je zou met haar uit eten gaan, maar je hebt haar mee naar de wedstrijd genomen.

Geen afbeelding
Waus

Lid sinds

17 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 13 September 2014 - 15:34
Voor mij is ritme de manier waarop zinnen/het verhaal klinkt(en) als ik het voorlees, al dan niet hardop. Struikel ik, dan zit er of iets verkeerds in de zin(nen), of ik ben afgeleid :)

Geen afbeelding
merkanti

Lid sinds

6 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 19 februari 2018 - 7:03
Ritme vind ik één van de moeilijkste zaken bij schrijven. Ik herschrijf zinnen soms 200 keer om het ritme bij te schaven, gek word ik ervan.

Profile picture for user Schrijfcoach Odile Schmidt
Schrijfcoach Odile Schmidt

Lid sinds

18 jaar 2 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 27 februari 2018 - 6:33
Op dit moment doe ik een cursus songwriting en merk dat in deze discussie overkoepelende kwaliteiten ontbreken die richting geven aan het concept ritme, ook al wordt dat individueel met smaak beoordeeld. In songwriting is er het begrip 'prosody' en stabiliteit. Prosodie in het Nederlands houdt meer in dan ik in een post kan vertellen. Je kunt er lang over studeren. Uiteindelijk bevalt me de samenvatting van Hilde goed: adem. Adem lijkt eenvoudig, maar is het niet. Hoe je een woord uitspreekt betekent een hele opvolging van bewegingen met tong, buik- of flankademhaling, door de neus of je tanden, die vaak onbewust is bij het lezen. Dit produceert een reeks klanken die je ofwel moeilijk ofwel makkelijk uitspreekt. Zoals Leonardo aangeeft speelt de betekenislaag een rol bij het ervaren van ritme. Dit maakt het deels persoonlijk want iedereen heeft andere bijgedachten en sensorische herinneringen bij eenzelfde tekst. Zoals Miranda aangeeft geven klanken een melodie dat ook onderdeel is van het ritme of de prosodie. Dan is er nog het tempo dat zowel door de betekenis als door korte of lange woorden en zinnen wordt gecomponeerd.