Moreel kompas - schrijverskompas

Immers, als je een minderheid bent, pas je je al gauw aan aan een meerderheid om te overleven. Ben je dan volgens jou niet integer meer?

Klopt. Onder druk geeft men vaak integriteit op. Heel menselijk en heel begrijpelijk. Maar dit hangt ook samen met de definitie van integriteit die ik hanteer.

Sinds wanneer noem je Hitler integer? Ik vind dit zeer twijfelachtig, deze aanname. Integriteit kan niet los staan van echte ware waarden.

Integriteit is voor mij niets anders dan de consistentie tussen de waarden, de uitingen en het gedrag van een persoon. De waarden van Hitler mogen verwerpelijk zijn, hij kan er wel consistent, open en eerlijk over zijn.

Ik wilde concluderen met een uitspraak van mijn man: normen zijn waardeloos en waarden zijn normeloos.

Een waarde is ''gij zult niet stelen''. Twee verschillende normen zijn: "ook niet als je van honger omkomt'' en ''stelen van de rijken en geven aan de armen kan wel'. Over het algemeen is het men over de waarden wel eens, ieder stelt daarin echter zijn eigen normen. Een ander persoon jouw eigen normen opleggen, wordt over het algemeen afgekeurd. Tenzij een norm tot wet is verheven, dan geldt die voor iedereen in dat land. Dus ook hier hanteren wij andere definities. Maar daarom zijn we het nog niet oneens met elkaar.

Ik zie het kompas niet als een onderwerp waarover vált te discussiëren, in de zin van, dit is hoe het moet, dit mag wel en dit mag niet. En zei het al eerder: er is waarschijnlijk ook geen gelijk in te halen. We kunnen (mi.) wel: een mening geven een concreet voorbeeld aanhalen (zoals dit boek) - inderdaad het verschil tussen 'iets' schrijven en publiceren erbij, goede schifting) je onderbuikgevoelens kenbaar maken en je eigen grenzen ijken door verdieping. Dan: Hoe de schrijvers kompas staat afgesteld (door oa. die ijking) wordt pas echt duidelijk wanneer die publiceert. Je kunt als schrijver: In de veilige marge blijven (zoeken naar de ijkpunten in het morele kompas - de consensus daarin) en altijd binnen de lijntjes kleuren. Daar is niets mis mee. Het gros van de boeken valt daar onder. Zelf merk ik, dat ik weleens probeer te rekken. Het als een uitdaging zie om de naald over de lijntjes te laten wijzen. Maar, om dat zo te doen, dat zelfs iets dat gevoelig ligt in het morele, niet wordt gezien als over de grens. (- mind you, terwijl het dat wel ís, sec geijkt aan de morele consensus) Als ik zo’n verhaal heb geschreven, dan moet ik het in theorie voor kunnen lezen aan iemand, bij wie dat onderwerp extra gevoelig ligt. Zodra ik bij een passage het gevoel heb, dat het zou dissoneren bij een lezer die weet hoe het écht is, moet ik het (van mijzelf) aanpassen. Ik probeer mij dan dus te verplaatsen in die lezer, in dat slachtoffer. Zou dit stuk respectloos voelen, als het mij was overkomen en ik dit las? Dit is iets totaal anders dan ‘schrijven voor een doelgroep’, naar mijn idee. Die ‘lezer’ aan wie ik ijk, is niet de doelgroep. Dan schreef ik tenslotte een zelfhulpboek, geen fictie. Concreet: zeg, ik wil een verhaal over een kinderverkrachter schrijven. Ik heb geen ervaring (gelukkig) wat betreft de gevoelens van het slachtoffer, de dader, ouders, betrokkenen. Dat verhaal kan geschreven, natuurlijk. Ik kan alles bedenken, andere (in vergelijking minimale ) ervaringen van verdriet, lust, macht, wanhoop, angst spiegelen, uitvergroten en verwerken. Ik kan kiezen voor elk perspectief. En dan kan ik nog steeds binnen de marge blijven. Iedereen die het verhaal leest, gaat er vanuit, dat ik alles bedacht heb (wat ook zo is). Toch heb ik mijn eigen ervaringen gebruikt, alleen andere, die ik heb geplakt en geschaafd, tot het paste bij het verhaal. Maar, ik wil niet binnen de marge schrijven. Voorbij de grens ligt soms pas het echte verhaal, zo voelt dat voor mij althans. Dat is die balans die het moeilijk maakt. Een moordenaar die zijn eigen ervaringen gebruikt om fictie te schrijven, gaat op een hele andere manier over de grens. En dan niet over zijn eigen grens, maar over die van de lezer. We hebben het hier op SO al vaker gehad over, dat niets zo onwaarschijnlijk is als de werkelijkheid. Als we uitgaan van een spiegel, staat de schrijver voor de spiegel en ziet zichzelf en wat achter hem ligt. En wat hij ziet, beschrijft hij. Met wat hij schrijft, vormt zich een beeld aan de andere kant van de spiegel. De lezer staat aan die andere kant van de spiegel. De schrijver ziet de lezer niet en de lezer ziet de schrijver niet. De lezer ziet alleen het beeld dat de schrijver schreef. Als alles klopt, ziet de lezer zichzelf gespiegeld in het beeld van de schrijver.

Ik hanteer inderdaad een ander concept integriteit dan jij. In mijn visie kan Hitler niet integer zijn. Dan is voor mij de consistentie, openheid en eerlijkheid (ik vind hem geen van deze drie kwalificaties bezitten) niet bepalend en niet ter zake doende. Deze worden teniet gedaan door zijn daden, waaruit blijkt dat hij in de rangschikking voor het concept integriteit onderaan bungelt. Openheid: hij deed moeite om zijn misdrijf te verbergen. Deze was theatraal en mislukt. Je zou zeggen dat hij zowel drijfveren had om gepakt te worden of vereerd te worden als dat hij walging wilde oproepen, als dat hij niet wilde dat men wist wat hij had gedaan. Daarom werden archieven verbrand aan het einde van de oorlog. Plotseling was het geweten bewust dat men beoordeeld zou worden en schatte men in dat de beoordeling negatief zou zijn. Consistent: hij moest overgeven bij het bezoeken van een concentratiekamp. Daaruit blijkt volgens mij dat hij een hoge mate van cognitieve dissonantie ervoer. Eerder in zijn leven scheen hij leden van de Joodse gemeenschap te hebben verdedigd. Misschien was hij te laf om toe te geven dat hij fout zat en gevangen in een systeem dat fout werd. Eerlijk: het roven, het vermoorden, het verkrachten op zo'n schaal is niet eerlijk. Het moet grote innerlijke conflicten opleveren. Dit zie je ook bij een aantal voormalige SSers die berouw hebben. Je kunt natuurlijk een tijdlang in ontkenning rondlopen. Maar eens komt de dag dat je in de spiegel kijkt. Maar goed, je kunt beweren dat eerlijkheid te maken heeft met het uitspreken van gedachten. Dit is een beperkte visie op het concept eerlijkheid. Je laat alles liggen waar het aan vast zit, associatief, emotioneel. Alsof het een los iets is waar je ouders nooit over gepraat hebben. Ik zie waarden meer als concepten, die je niet in een zin gevangen hebt. En normen als een regel of set regels. Een leerkracht legt een leerling normen op. De standaarden voor kwaliteit worden opgelegd aan de werknemer. De moeder zegt hoe lang een kind tv mag kijken. = goedgekeurd Maar: de moeder zegt aan haar kind wat hij moet tekenen? De buurvrouw zegt wat het kind moet tekenen? De staat zegt wat de schrijver moet schrijven?

Ik vond jouw uitleg heel helder, Miranda. Ik voel de behoefte om er langdurig over na te denken.

Zelf merk ik, dat ik weleens probeer te rekken. Het als een uitdaging zie om de naald over de lijntjes te laten wijzen. Maar, om dat zo te doen, dat zelfs iets dat gevoelig ligt in het morele, niet wordt gezien als over de grens. (- mind you, terwijl het dat wel ís, sec geijkt aan de morele consensus) Als ik zo’n verhaal heb geschreven, dan moet ik het in theorie voor kunnen lezen aan iemand, bij wie dat onderwerp extra gevoelig ligt. Zodra ik bij een passage het gevoel heb, dat het zou dissoneren bij een lezer die weet hoe het écht is, moet ik het (van mijzelf) aanpassen. Ik probeer mij dan dus te verplaatsen in die lezer, in dat slachtoffer. Zou dit stuk respectloos voelen, als het mij was overkomen en ik dit las?

Met het eerste doe je de doelgroep (en jezelf) een groot plezier. Stiekem over de grens is prikkelend en, als het niet opvalt, toch verantwoord. Volgens mij heb je dit met vele fictie schrijvers gemeen. Het tweede is een heel persoonlijk ijkpunt. Je laat het beoordelen door een imaginair slachtoffer. Als die het niet respectvol vindt, dan belandt het stuk in de prullenbak. Volgens mij een erg streng ijkpunt, maar dat is jouw persoonlijke keuze. Je kunt jouw norm niet op een andere schrijver overdragen, net zo min als een ander jouw norm kan bijstellen. Je stelt een grens aan leedvermaak (gemakshalve noem ik het zo), terwijl een ander dat helemaal niet als probleem hoeft te zien. Hooguit kan men zich laten beinvloeden door een meerderheid, of door een wijze deskundige, en de eigen normen wat naar beneden bijstellen. Dit is niet zo immoreel als het klinkt, want normen wijzigen voortdurend. Maar een afweging, het zoeken van een balans, is onvermijdelijk, waar het ijkpunt (de norm) ook ligt. Juist met het afwegen, bewaakt de schrijver zijn eigen integriteit.

Deze draad bereikt grote hoogten. Ik lees maar even nederig mee. Dank u, dames. Edit: Solid, ik realiseer me ineens dat ik helemaal niet weet of je een dame dan wel een heer bent. De dank is natuurlijk ook aan jou gericht.

Het tweede is een heel persoonlijk ijkpunt. Je laat het beoordelen door een imaginair slachtoffer. Als die het niet respectvol vindt, dan belandt het stuk in de prullenbak. Volgens mij een erg streng ijkpunt, maar dat is jouw persoonlijke keuze.

Even iets rechtzetten, want dit heb ik niet gezegd. Het verhaal belandt niet in de prullenbak, ik pas dan een passage áán. Dat kan gaan om enkele woorden - of om een deel van een passage. Het verhaal schrijf ik, Maar dan is er een moment, dat de lezer zich aangesproken/ongemakkelijk gaat voelen. Daar schrijfwijze bewust naar toe, ik wil dat ook oproepen. Dat is, waar die grens is en ik wil geen stap terug doen, juist nog iets verder. Ik heb het over de fine tuning. Soms is het niet een passage, maar ligt de nodige aanpassing in register, wb. dialoog.

Je kunt jouw norm niet op een andere schrijver overdragen, net zo min als een ander jouw norm kan bijstellen. Je stelt een grens aan leedvermaak (gemakshalve noem ik het zo), terwijl een ander dat helemaal niet als probleem hoeft te zien.

Ik vertel niemand wat de norm is en leedvermaak zou ik eerder 'oproepen van empathie bij de lezer noemen'. Die moet het tenslotte kunnen lezen alsof het hem zelf overkwam en dan is dat opgeroepen gevoel geen leedvermaak. (Tenzij het de antagonist betreft, misschien, het lekker-puh-net-goed gevoel) Gedachtenuitwisseling, niet poneren is wat mij betreft hier de insteek. Waarom zou ik dat überhaupt willen? Ga ik daar beter van schrijven, door een ander te vertellen wat ze moeten doen of laten? Nee dus. Leren wil ik joh. En ik ga er inderdaad vanuit dat iedereen dat wil, SO is een leerplatform.

Hooguit kan men zich laten beinvloeden door een meerderheid, of door een wijze deskundige, en de eigen normen wat naar beneden bijstellen. Dit is niet zo immoreel als het klinkt, want normen wijzigen voortdurend. Maar een afweging, het zoeken van een balans, is onvermijdelijk, waar het ijkpunt (de norm) ook ligt. Juist met het afwegen, bewaakt de schrijver zijn eigen integriteit.

Ik denk niet dat je als schrijver je normen hoeft bij te stellen. Ik denk dat het te maken heeft met empathie, inlevingsvermogen en je eigen grenzen kennen als schrijver. Wanneer het gevoel komt, dat je tekort schiet, (in mijn geval, als mijn imaginaire ervaringsdeskundige/potentiële lezer, bedenkelijk gaat kijken en, blijft kijken) dan is dat een signaal dat ik het niet kan, nog niet kan, of nog niet goed genoeg kan schrijven en een pasje terug moet van de grens. Ik schrijf heus ook leuke, luchtige verhalen hoor :) Maar ben ook met iets bezig, dat dit onderwerp erg op de voorgrond brengt voor mij. Ik val niemands schrijfwijze aan, dat is niet mijn intentie. Ben wel benieuwd hoe anderen denken. Misschien is het onderwerp van het topic niet toereikend en gaat het kompas eigenlijk om ons onderbuikgevoel.

Ik denk dat de mate waarin de onderbuik het kompas overneemt van belang is. Ik denk niet de hele dag even bewust na. Als ik schrijf probeer ik me ver te houden van het aanzetten tot criminaliteit. Dit mag niet van de wet en is terecht zo. Daar is al lang over gepraat. Je kunt het wel weer oprakelen, dat je niet mag aanzetten tot haat en in het bijzonder niet tot de Holocaust. Maar weet dan dat je fout zit. Je mag ook niet aanzetten tot verkrachting. Gelukkig. Stel je voor je leeft in een maatschappij waarbij je bepaalde groepen iets mag aandoen, dat je anderen daartoe mag aanzetten door teksten. Er zijn genoeg maatschappijen op deze Aarde waar dit waarheid is. Ik ben blij dat er grenzen zijn. Ik heb mijn kinderen de argumenten hier voorgelegd. Het werd een verhitte discussie over rechten en grenzen. Ik denk dat ik liever de subtiliteit kies dan de extremen als ik schrijf. Liever onderzoek ik wat smaak is en speel daarmee dan dat ik de randen van het toelaatbare verken. Over smaak en kleuren kun je niet redetwisten, is een heel oud gezegde. Ik hoop toch altijd dat er een bewustzijn in een verhaal opeens komt vertellen dat dit toch echt niet kan. Heel mooi als dat het bewustzijn van de lezer is. Om die onderbuik toch in toom te houden.

Stel je voor je leeft in een maatschappij waarbij je bepaalde groepen iets mag aandoen, dat je anderen daartoe mag aanzetten door teksten.

Je woont/leeft dus niet in Nederland?

Er zijn genoeg maatschappijen op deze Aarde waar dit waarheid is. Ik ben blij dat er grenzen zijn.

Ja, die maatschappij is te vinden in Nederland. Jammer dat er geen grenzen meer zijn. Gelukkig, we weten allemaal, op een paar na, dat grenzen hun begrenzing hebben, en digiTaal onbegrensd zijn.

Over smaak en kleuren kun je niet redetwisten, is een heel oud gezegde.

Kun je niet twisten? Maar de Nederlander is twistziek! Geeft gelijk aan hoe ernstig fout-oud en achterhaald smaak en kleur is door dagelijkse realiteit.

Ik hoop toch altijd dat er een bewustzijn in een verhaal opeens komt vertellen dat dit toch echt niet kan. Heel mooi als dat het bewustzijn van de lezer is. Om die onderbuik toch in toom te houden.

Hoop is goed. Je ogen sluiten voor de realiteit is ook prima.

Misschien is het onderwerp van het topic niet toereikend en gaat het kompas eigenlijk om ons onderbuikgevoel.

Gedeeltelijk wel. Het gaat ook over bezinning. Geweten. Intelligentie. Enggeestig. Geduld. Tijd laten verstrijken. Leeftijd. Geslacht. En mogelijk nog eens 1001 factoren. Wat je ook maar schrijft, er is een lezer voor te vinden. De enige proeflezer waar je echt verantwoording naar moet/mag afleggen ben je zelf. De uitgever kan je uitschakelen. Je kan nu, als je wil, schrijver - proeflezer - recensent - uitgever en boekhandelaar in één persoon zijn. Onder een pseudoniem worden [denk ik] toch ernstig van het 'gewone' schrijvers-kompas afwijkende verhalen geschreven.

Laten we het eens simpel houden. Mijn ijkpunt, iedere dag opnieuw, is als ik mij 's ochtends scheer en in de spiegel moet kijken. Meer is er niet, maar zeker niet minder. De rest vind ik, eerlijk gezegd, gezwollen. Dat mist de kern. Het is mijn spiegel en nooit, maar dan ook echt nooit, het vergrootglas van een ander. Hemmerechts zal zich niet scheren 's ochtend, maar ze zal haar tanden poetsen of ze maakt zich op. Als zij dat kan doen zonder dat haar hand blijft hangen, als zij haar gezicht niet afwendt, wie ben ik dan?

Laten we het eens simpel houden.

Mooi, als we dat nou eens gaan doen. Wat velen al doen. Dan zullen er velen zijn die stekeblind zijn voor hun spiegelbeeld. Het kan geen kwaad, zeker niet in dit topic, om elkaar een denkbeeldige spiegel voor te houden, en iets met je eigen ogen proberen te aanschouwen door de ogen en gedachten van een ander. En dan blijkt dat het meest simpele - het meest moeilijke kan zijn.

Ja. Nobody said it was easy :!:

Ik vertel niemand wat de norm is en leedvermaak zou ik eerder 'oproepen van empathie bij de lezer noemen'. Die moet het tenslotte kunnen lezen alsof het hem zelf overkwam en dan is dat opgeroepen gevoel geen leedvermaak. (Tenzij het de antagonist betreft, misschien, het lekker-puh-net-goed gevoel)

Zoals ik er al bij schreef, ik heb me lui uitgedrukt. Ik ging er gewoon van uit dat de lezer leest uit vermaak.

Gedachtenuitwisseling, niet poneren is wat mij betreft hier de insteek. Waarom zou ik dat überhaupt willen? Ga ik daar beter van schrijven, door een ander te vertellen wat ze moeten doen of laten? Nee dus. Leren wil ik joh. En ik ga er inderdaad vanuit dat iedereen dat wil, SO is een leerplatform.

Heb ik een andere indruk gewekt? Niet mijn bedoeling. Ik wilde slechts (ten overvloede) benadrukken hoe persoonlijk zo'n ijkpunt is.

Ik denk niet dat je als schrijver je normen hoeft bij te stellen. Ik denk dat het te maken heeft met empathie, inlevingsvermogen en je eigen grenzen kennen als schrijver. Wanneer het gevoel komt, dat je tekort schiet, (in mijn geval, als mijn imaginaire ervaringsdeskundige/potentiële lezer, bedenkelijk gaat kijken en, blijft kijken) dan is dat een signaal dat ik het niet kan, nog niet kan, of nog niet goed genoeg kan schrijven en een pasje terug moet van de grens.

Heb je het nu over een kwaliteitsnorm, of over een morele norm? Of bedoel je, dat het slechts moreel verantwoord is als de kwaliteit adequaat is? Ik stel de vraag misschien scherp, maar mijn toon is zeker niet scherp. Ook ik wil begrijpen, dat doe ik het beste door de zaken scherp te formuleren.

Ik denk niet dat je als schrijver je normen hoeft bij te stellen. Ik denk dat het te maken heeft met empathie, inlevingsvermogen en je eigen grenzen kennen als schrijver. Wanneer het gevoel komt, dat je tekort schiet, (in mijn geval, als mijn imaginaire ervaringsdeskundige/potentiële lezer, bedenkelijk gaat kijken en, blijft kijken) dan is dat een signaal dat ik het niet kan, nog niet kan, of nog niet goed genoeg kan schrijven en een pasje terug moet van de grens.

Heb je het nu over een kwaliteitsnorm, of over een morele norm? Of bedoel je, dat het slechts moreel verantwoord is als de kwaliteit adequaat is? Ik stel de vraag misschien scherp, maar mijn toon is zeker niet scherp. Ook ik wil begrijpen, dat doe ik het beste door de zaken scherp te formuleren.

De eerdere quote, over de schrijvende moordenaar. Diens morele norm maakt dat alles wat hij schrijft, een vertaling is van wat hij deed. Zeg, dat hij eerder één persoon vermoordde, maar fictie schrijft waarin de hp 10 vrouwen vermoordt, nog gruwelijker dan hij zelf deed. Dan is zijn 'ervaringen verwerken, uitvergroten en toepassen in fictie', in principe hetzelfde als ik of jij, die fictie schrijven over een moordenaar die tien moorden pleegt. Want ook wij gebruikten onze ervaringen, uitvergroot verwerkt. Jaloezie, angst, macht, lust, etc. Je ervaringen en je eigen bestaan, gebruik je als je schrijft. De moordenaar is slechts een ervaringsdeskundige. Maar als jij of ik dat schrijven, roept het niet die weerstand op bij het publiek als wanneer die moordenaar dat doet (of, sensatiezucht?). Wat je (als niet-moordende(!) schrijver) kunt doen, is je eigen norm niet overschrijden, lees ik ook hierboven. En dan niet om 'de lezer te bedienen' maar omdat je eigen motieven in de gaten houdt. En dat kun je toetsen, denk ik, door je bewust te zijn van de scherpte van woorden in zwart op wit.. Bij een gevoelig onderwerp (en laten we wel zijn, alles kan gevoelig zijn - als de woorden hard genoeg zijn) je verplaatsen in de lezer die het meest gekwetst zou worden door wat jij schrijft - zonder je te laten inperken door een onderwerp te vermijden. Wat betreft je vraag over de kwaliteit: een goed geschreven verhaal kan verder gaan over de grens, denk ik, dan een slecht (dit is wat ik nu denk, in ieder geval, doordat ik zo tegen die grenzen en mijn eigen concrete schrijfbeperkingen opliep in een verhaal). Omdat, als een heftig onderwerp gebruikt wordt om een verhaal te dragen, dat die onderbuikgevoelens nog sterker oproept. Als een verhaal slecht geschreven is en een onderwerp dat gevoelig ligt erbij wordt gehaald om het 'beter' te maken, bijvoorbeeld. Dat dan een slecht en cliché geschreven fictieverhaal over een personage dat sterft aan kanker automatisch mooi gevonden moet worden, omdat het ónderwerp respect vraagt. Terwijl de onderbuik weet, dat het onderwerp wordt gebruikt om van 'niets', iets te maken. (kaderend: dit zeg ik over fictie, niet over autobiografisch) Lees ik zoiets, dan gilt mijn onderbuik naar mijn tenen terwijl ze zich al krommen. Ik wil zelf niemands tenen laten krommen. Maar wel een zo echt mogelijk, realistisch fictieverhaal neerzetten, zonder concessies en zonder mijn norm bij te stellen (of die van een ander).

Zoals ik er al bij schreef, ik heb me lui uitgedrukt. Ik ging er gewoon vanuit dat de lezer leest uit vermaak.

Goed punt. Projecteren we die dan op het boek van Hemmerechts. Als zij het boek gebaseerd had op Martin, zonder haar naam te noemen, had de publieke reactie anders geweest, denk ik. Hemmerechts maakt nu niet alleen gebruik van haar eigen ervaringen, maar ook van die van Martin (zonder haar medewerking). En het onderwerp is al groter dan het verhaal, dat zonder twijfel goed geschreven zal zijn. Hemmerechts is een gevestigd schrijfster die haar lezersschare heeft. http://www.degeus.nl/auteurs/auteur/kristien-hemm… En, het was niet Martin die het boek schreef. Toch komen de onderbuiken in oproer, zónder zelfs het boek gelezen te hebben en wordt het niet door de boekhandelaar ingekocht.

Als iemand zijn roem dankt aan de misdaden die hij gepleegd heeft en aan die roem nog bakken geld verdient, roept dat bij mij verschillende gevoelens op. Het begint met morele verontwaardiging: dat zou toch niet mogen! Na toetsing met de realiteit dat het wel mag, heel goed kan en daadwerkelijk gebeurt, maakt mijn verontwaardiging plaats voor een cynisch grimlachje. En dat lachje is voor mij het teken, dat ik stiekem toch met een geidialiseerd wereldbeeld rondloop. Hetgeen ongezond voor me is. In de loop der jaren gaat mijn cynisme al zo ver, dat ik de fase van morele verontwaardiging vaak oversla. Hetgeen ook ongezond voor me is. Want al verander ik er de wereld niet mee, het voorkomt wel dat de wereld mij verandert. In het geval van Hemmerechts, komt er noch morele verontwaardiging, noch een cynisch lachje bij mij op. Het cynisch lachje komt pas bij de gedachte aan al die morele verontwaardiging die haar boek kennelijk oproept. Een slecht geschreven verhaal over een gevoelig onderwerp is inderdaad tenenkrommend. Het is in ieder geval een vergrijp tegen de goede smaak. Maar of het ook onethisch is, weet ik eigenlijk niet. De schrijver haalt de kwaliteitsnorm niet en levert daarmee een wanproduct. Dat is op zich niet onethisch. Vanwege het onderwerp wordt het wanproduct ook nog goed verkocht. That's life. De schrijver zit met een cynisch lachje de centjes te tellen. Dat is onethisch; hij zou zich diep moeten schamen. Of misschien heeft hij dat al gedaan. Jouw ijking met het imaginaire slachtoffer (zo blijf ik het maar even noemen) is eigenlijk een kwaliteitstoets, die moet voorkomen dat jij met een blos van schaamte op de wangen de opbrengst aan een goed doel schenkt. Mooi toch? Sorry, ik word melig. Heb al nachten slecht geslapen.

#136 Slapen, dat is zo overschat. Ik ga er ook maar weer over nadenken. Dat cynische lachje snap ik wel. Wat betreft die morele verontwaardiging: toch denk ik dat er ook mensen zijn die zich echt heel erg gekwetst voelen, bij wie het pijn doet, dat boek. En dat het feit dat iemand het geschreven heeft, al genoeg is om dat zo te voelen. Die mensen zullen dat boek ook nooit lezen, de nuance er niet in vinden. De mensen die het juist wél willen lezen, zijn misschien de sensatiezuchters, voor een deel althans. De boekcover speelt ook een rol daar. Dan een deel mensen dat het prima vindt dat het boek geschreven wordt, maar zelf het boek niet zo nodig hoeft te lezen. Komt de vraag, of een schrijver met de beste bedoelingen die ook nog een goed boek schrijft, maar dan dit boek, door die mensen gelezen wil. Eigenlijk schrijft de schrijver dan juist niet voor de doelgroep. Want die leest juist liever zonder de nuance en moraal. Hoe dan ook, wat er daarvoor ook geschreven is, dit boek wordt het boek van de schrijfster dat mensen zullen onthouden, gelezen of niet. Wat betreft het goede doel 'help M. Irandala de winter door' Het gironummer verschijnt in beeld door op de smiley te klikken. :)

Ik probeer mij dan dus te verplaatsen in die lezer, in dat slachtoffer. Zou dit stuk respectloos voelen, als het mij was overkomen en ik dit las? Dit is iets totaal anders dan ‘schrijven voor een doelgroep’, naar mijn idee. Die ‘lezer’ aan wie ik ijk, is niet de doelgroep. Dan schreef ik tenslotte een zelfhulpboek, geen fictie.

Eens. Het aanpassen van een tekst zodat hij niet kwetsend is, is iets anders dan er maar helemaal niet over schrijven, niet tot denken aanzetten. Ik kan schrijven: Robert M schoof zijn vinger in de luier, en toen verder, en nog verder. Gatverdammeeeee! Dat heeft niets te maken met het afkopen van mijn schuldgevoel Solid, maar ik ben ook een ouder, ik heb ook zo mijn gevoelens bij dat beeld. Mis, mis, driewerf mis, schrappen die zin. Ik wil hem het allerliefst zelfs uit deze post schrappen, man o man, er zal maar iemand meelezen die zijn kind daar heen bracht! Ik moet zelfs mijn uiterste best doen om deze post te posten met het woord genietend in de voorbeeld zin - en dat lukt me niet. Mijn zelfcensuur dwingt me om het eruit te halen. Ik kan ook schrijven: Robert M controleerde drie maal of de deuren gesloten waren, luisterde zorgvuldig of het pand buiten hem om leeg was en of geen andere kinderen geluiden produceerde waaruit hij kon opmaken dat ze hem binnenkort nodig hadden. Toen wendde hij zich weer tot de baby. Exit, volgende scene. Het eerste is een ramp om te lezen voor de ouders, een regelrechte ramp. Het tweede is ook een ramp, maar verteerbaar. En voor mijn verhaal maakt het niet uit, we weten allemaal waar het over gaat. Ik koos dit voorbeeld met opzet, omdat het een Nederlands trauma is. Een boek waarin beschreven wordt hoe iemand als Robert begrepen kan worden en tot zijn daden is gekomen zou hier allicht niet lekker vallen. Waar Hemmerechts volgens mij de plank heeft misgeslagen, is dat ze een trauma te kiest dat in Belgie zo gevoelig ligt en daar te vroeg te hevig in roert.

Als schrijver kun je schrijven 'voor jezelf' (noem het innerlijke noodzaak) en 'voor een doelgroep' (noem het publiciteits- c.q. informatiebehoefte van de een of van de ander: schrijver of lezer). Even afgezien van de termen: de schrijver die voor zichzelf schrijft, hoeft minder compassie te hebben met lezers, samenleving, doelgroep. Hij schrijft omdat hij moet. En als het werk wordt uitgebracht, wordt het gelezen. Wat er vervolgens gebeurt, is aan de lezers - niet aan de schrijver. Hij heeft alleen geschreven, immers. De schrijver die voor een doelgroep schrijft, heeft - zo zegt het woord al - een groep voor ogen met (of voor) wie hij een doel heeft. Als het werk wordt uitgebracht, wordt het gelezen. Dat is de grote overeenkomst met de schrijver die voor zichzelf schrijft. Daarna vervallen de overeenkomsten; wat er vervolgens gebeurt, is zowel aan de schrijver als aan zijn lezers. Zij zijn immers (vrijwillig) aan elkaar verbonden. Maar nu is er iets opmerkelijks met de tussenschrijver: hij schrijft niet voor zichzelf noch voor een specifieke doelgroep. Hij is bijvoorbeeld schrijver van het Boekenweekgeschenk. Ik vervolg in het volgende blok, anders wordt het zo'n enorme lap.

Het Boekenweekgeschenk 2012 is geschreven door Tom Lanoye en heet Heldere hemel. Het verhaal is gebaseerd op een ware gebeurtenis die in 1989 heeft plaatsgevonden, namelijk dat een onbemande MiG neerstort in een Belgisch gehucht, boven op een huis. In dat huis bevindt zich een negentienjarige jongen die geraakt wordt en dientengevolge komt te overlijden. Voor de betrokkenen een ware tragedie, kan niet anders. In Heldere hemel maakt Lanoye van deze negentienjarige jongen een schlemiel, slecht gekleed, jointjes rokend, trammelant makend met zijn moeder. De moeder van de jongen wordt beschreven als een hysterica. De vader van de jongen gaat vreemd met de vriendin van de jongen (zijn zoon, dus). Een en al familiedrama dat op zich leuk is, ware het pure fictie. Maar deze jongen is werkelijk getroffen door een MiG en is werkelijk gewoon dood door dat ding, die MiG. Stel, het is jouw jongen. Stel, jij bent die moeder. Jij bent die vader. Jij leest dit Boekenweekgeschenk - en niet alleen jij, maar de héle Nederlandstalige wereld leest het, want iedereen krijgt het boek vanzelf cadeau bij besteding van tien euro. Wat staat er achter in het boek? Ik citeer: ... gebaseerd op een ware gebeurtenis ... Verder berusten alle personages en situaties op mijn fantasie. Ik eer bij dezen wel de nagedachtenis van de negentienjarige Wim Delaere, die bij het werkelijk gebeurde ongeval om het leven kwam, en ik condoleer de nabestaanden ... Stel, jij bent die moeder. Eren?, zou ik dan denken. Hoezo eer jij mijn jongen? Je maakt er een aan stuff verslaafde schlemiel van. Condoleren? Hoezo condoleren? Je maakt van mijn man een overspelige bijna-pedofiel. Jij, schrijver, maakt mijn verdriet alleen maar groter. Dat zou ik - als ik die moeder was, die haar jongen had verloren - denken: je maakt mijn verdriet alleen maar groter. Mijn moreel kompas? Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.

Ik heb het niet gelezen, Therese. Zeg het niet zitten. Jij wel? Had het voor het verhaal van Lanoye uitgemaakt om het verhaal te verplaatsen naar Luxemburg en er niet bij te zetten: ... gebaseerd op een ware gebeurtenis ... etc. ?

Ik kan me indenken dat zo'n bijzondere gebeurtenis je inspiratie aan het werk zet. Stel dat Lanoye het verhaal had verplaatst naar allerlei fictieve factoren, zoals omgeving, personages et cetera - ja, misschien was het verhaal net zo sterk geweest. Want schrijven kan die man wel. Hij had / heeft het niet nodig om specifiek deze familie zó te portretteren. Bij een waargebeurd verhaal - vind ik - moet je je personages recht doen. Niet ze gebruiken.

@Thérèse, het is ook nog het boekenweek'geschenk'. Had het een debuutroman geweest en dat geldt dan ook voor 'de vrouw die honden-' had een uitgever er dan zijn naam aan verbonden? Een schrijver die een eerste roman aanbiedt, waarin hij als openingszin het voorbeeld van Ceridwen gebruikt, over Robert M. (ik wil je niet met die zin citeren, Ceridwen, en daar ben je het vast mee eens) komt die überhaupt door een uitgevers screening, hoe goed geschreven het boek ook is? Maar een schrijver die naam heeft gemaakt verwerft daarmee een recht om publiek zeer te gebruiken in een boek. Dat is eigenlijk wel vreemd. Zeg niet dat het niet mag, want we mogen allemaal alles schrijven. Vraag is dan eerder of we het moeten willen. De schrijver kan alles schrijven en alles gebruiken. Het verhaal over de jongen en de crash had ook aangepast kunnen worden. Een meisje een vergelijkbaar bizar ongeluk een andere locatie een andere tijd Als het boek goed geschreven is, doet die aanpassing niets af aan het thema. Het onderwerp is tenslotte niet het thema. Het in het nawoord condoleren van de nabestaanden en het noemen van de naam van Wim Delaere: moet daar dan niet vooraf toestemming aan de familie voor gevraagd?

Volgens mij mag je iedereen wel condoleren - de naam noemen ... ik weet niet. In de krant houdt men het vaak bij initialen.

@Thérèse, het is ook nog het boekenweek'geschenk'. Had het een debuutroman geweest en dat geldt dan ook voor 'de vrouw die honden-' had een uitgever er dan zijn naam aan verbonden?

Het hangt van de uitgever af, denk ik, of zijn naam schande kan verdragen. Van sommige uitgeverijen verwacht je eerder dat ze omwille van het schokken willen schokken. Arbeiderspers misschien wel, Kok beslist niet. En van de auteur; of je als uitgever inschat dat je die voor de wolven gooien en er dan ook nog 'wat gebeurt'.

(ik wil je niet met die zin citeren, Ceridwen, en daar ben je het vast mee eens)

Goed functionerend kompas, :-).

Maar een schrijver die naam heeft gemaakt verwerft daarmee een recht om publiek zeer te gebruiken in een boek. Dat is eigenlijk wel vreemd. Zeg niet dat het niet mag, want we mogen allemaal alles schrijven. Vraag is dan eerder of we het moeten willen.

Inderdaad, 'het moet mogen'. Maar is dat wel zo? Is het altijd zo? En verwerf je dat recht? Of claim je het? Of komt het je toe? Een boek als Max Havelaar was ook niet bepaald onschuldig, deed veel stof opwaaien, getuigde van lef en moed van de auteur. Maar het liet misstanden zien, het diende een doel, de man had een passie en woede en hij wilde zijn stem laten horen. Louis Couperus zat ongeveer langs die lijn: in een tijd van schone schijn liet hij een spiegel zien: "Dit is het leven, hier en nu, zo gaat het en het is niet altijd fraai." Ook Jan Wolkers probeerde iets te bewerkstelligen, naar mijn mening droeg hij bij aan het hoera happy gevoel rondom seks, in plaats van donder en hel en een boze Godheid die niets goedvond. Ik vind dat iets heel anders dan die stiekeme verering van misdadigers en het schoppen tegen iemands nagedachtenis. Dat wordt schokken om het schokken, niet schokken vanuit je passie. En moet het dan nog mogen? Moet je kompas dan niet zeggen: "Dit voegt verder niets toe, bedenk iets beters." ?

:thumbsup: 'Wat voegt het toe > het voegt niets toe > bedenk iets beters' lijkt me een goede leidraad.

Het gaat om overheersing. Als je overheersd wordt, kan je je niet verantwoordelijk voelen. En dat speelt voor elk van ons, daar zijn tig verhalen over te verzinnen. Je denkt wit, maar gans de wereld schreeuwt zwart. Wat schrijf je dan? Lichtgrijs? Of nog iets donkerder? Met Martin wordt dit thema echter zo extreem schrijnend gesteld, dat het tegelijkertijd zijn impact verliest. Jammer, want het is een mooi gegeven dat subtiliteit verdient. Wat mij betreft een gemiste kans.

@Thérèse 'Wanneer de mieren schreeuwen' van Alex Boogers. Hoe denk je daar dan over? Gebaseerd op de dood van, moord op, de 13-jarige Sedar Soares? De schrijver biedt het als gratis e-book aan. Bij dertigduizend downloads is dat voorbij. Ik twijfel niet aan zijn goede bedoelingen, maar hoe je het ook wendt of keert, hij bereikt wel een publiek van een omvang die hij daarvoor niet had. Het aantal volgers op twitter zie je groeien. Ik denk dat ik mijn moreel kompas niet kan ijken aan Lanoye of Boogers. Ik ken hun werkelijke innerlijke beweegredenen niet. Vandaar dat voor mij slechts de spiegel geldt.

Woodpecker, dat verhaal heb ik niet gelezen. Heb je een link? En De vrouw ... las ik ook (nog) niet.Van Heldere hemel schrok ik toen ik de Noot van de auteur las.

Ik denk dat ik mijn moreel kompas niet kan ijken aan Lanoye of Boogers. Ik ken hun werkelijke innerlijke beweegredenen niet. Vandaar dat voor mij slechts de spiegel geldt.

Ik voor mij denk hetzelfde. Ik heb een waargebeurde historie over een drama geschreven die gepubliceerd is, en heb dat in zeer close overleg met de betrokkenen gedaan. Zij hadden tot het laatste moment dat het nog kon het laatste woord. Het was hún verhaal. Ik tekende het op. Het is niet in mij opgekomen om die mensen naar mijn fantasie portretteren, en dat was ook niet de bedoeling. Of Lanoye contact gehad heeft met de betrokkenen weet ik niet.

Ik denk dat ik mijn moreel kompas niet kan ijken aan Lanoye of Boogers. Ik ken hun werkelijke innerlijke beweegredenen niet. Vandaar dat voor mij slechts de spiegel geldt.

Ik voor mij denk hetzelfde..

Naar mijn mening kun je als je het over een moreel kompas hebt, dat nooit ijken aan dat van anderen. Dan kun je, naar mijn mening, nooit naar de schrijfsels van anderen verwijzen, die nooit als voorbeeld aanhalen. (Het spijt me, ik heb geen link.)