Proeflezen

Twee.

Tja, ja idd twee. Een bekende en een onbekende.

Manuscripten sowieso door één. Toevallig ben ik er nu tijdens NaNoWriMo weer over na aan het denken. Ik vind het heel lastig om goede proeflezers te vinden. Ik wil er nog twee bij voor het manuscript dat nu afkomt, maar dat moeten dan mensen zijn die kritisch zijn en het ook nog leuk vinden om zo'n 70.000 woorden te lezen. Bij de meeste mensen die ik ken is het één van die twee, weet ik uit ervaring. :P

Ik wil er nog twee bij voor het manuscript dat nu afkomt, maar dat moeten dan mensen zijn die kritisch zijn en het ook nog leuk vinden om zo'n 70.000 woorden te lezen. Bij de meeste mensen die ik ken is het één van die twee, weet ik uit ervaring. :P

Hoeveel tijd krijg ik? En wil je een Draak je ms laten 'verscheuren' ... uh sorry, proeflezen?

Verscheuren heb ik nog nooit meegemaakt. :D Nee, het gaat nog wel even duren voor het proefleesbaar is, ik zit nu nog in de eerste versie. Maar tegen die tijd zijn alle Draken welkom. :D

Drie

Ik vind de term 'proeflezers' altijd raar, gezien het feit dat veel mensen hun verhalen laten lezen door andere schrijvers. Ergo: dat zijn geen lezers, maar mensen die met schrijversogen lezen. Als iets af is, vraag ik meestal één, soms twee mede-schrijvers om ernaar te kijken met het doel mij op eventuele fouten (schrijf en logica) te wijzen. Wil ik weten hoe een lezer iets vindt, vraag ik in mijn vriendenkring rond of iemand zin heeft in een primeur. Mijn moeder leest veel en is lid van een leesclub. Ze neemt geen blad voor haar mond, dus dat is fijn.

Door iedereen die wil. De proefleespublicatie.

Ik had verwacht dat jullie veel meer proeflezers 'gebruiken'. In principe vraag ik eerst een vriendin. Zij schrijft niet maar is een enthousiaste lezeres met taalgevoel. Daarna nog iemand. Soms een derde.

Ligt eraan. Ik heb een keer bij een kinderverhaal geloof ik wel negen proeflezers gehad. Dan had ik er veel aan veranderd na eerdere proeflezingen en wilde ik het weer opnieuw door iemand 'voor het eerst' laten lezen. En door een paar kinderen. En toen kwam er ook nog een derde versie, die ik weer door een 'verse lezen' heb laten bekijken en door een lezeres die eerste versie al onder ogen had gehad. Maar normaal... twee of drie. En dan dus niet tegelijk, maar na een herschrijf gaat het naar een volgende.

Ik herken wat Via zegt. Voor korte verhalen meestal 1 of 2 mensen. Tenzij er toevallig meer zijn die zin hebben om te proeflezen :) Voor mijn boek-MS ligt het wat anders. De eerste versie is door 2 mensen proefgelezen. Daarna heb ik het grondig herzien. Weer naar proeflezers gestuurd, andere dan de eerste keer. Opnieuw verbeterd. Wéér naar proeflezers gestuurd, wéér ook naar andere (en naar 1 proeflezer wel opnieuw, die heel erg snel leest en me heel snel kan zeggen of het ook echt verbeterd is of niet). Ik denk dat ik ook naar de 9 of 10 proeflezers ga, in totaal, met dat MS. Het is afhankelijk van hoe belangrijk ik het verhaal vind, van wat ik ermee wil, van hoe groot het is (of eigenlijk; hoe ingewikkeld) etc.

Nou ik ook door twee: door een vriendin uit mijn oude klas die ook schrijft (normaal zou ik geen vriend/vriendin vragen maar ik lees haar verhalen ook altijd en we hebben dezelfde boekensmaak dus we zijn vrijwel altijd helemaal eerlijk) En ik plaats denk ik een oproep hier op SOL.

Als ik niet zeker ben of een bepaald idee aanslaat of begrepen wordt door een doelgroep, wil ik graag proeflezers uit de doelgroep. Ik vraag hun alleen maar: hoe vond je het verhaal? Ik verwacht geen suggesties voor verbeteringen, dat moet ik als schrijver, en afhankelijk van de antwoorden, zelf doen. Redactie vragen voor een manuscript is iets anders. Daarbij verwacht ik wel dat ik op mijn fouten wordt gewezen, inclusief suggesties voor verbeteringen.

Ik verwacht ook dat proeflezers de fouten eruit halen en suggesties doen. Misschien vraag ik wel te veel, want de een let meer op stijl/schrijffouten en een ander meer op de logica. Een vriendin van mij is een heel goede proeflezeres, hoewel mijn genre haar niet ligt. Op zich vind ik dat een voordeel. Jij dus niet.

Voor korte verhalen: 1. En wel een geweldige proeflezeres. Zo'n verhaal is meestal een wedstrijdbijdrage, en dan wil ik soms alleen weten of een wending werkt of bijvoorbeeld of het thema goed naar voren komt. Manuscript: 0.

Stel dat ik een verhaal zou schrijven voor kinderen van een jaar of 10. Dan wil ik kinderen van een jaar of 10 als proeflezer. Die geven een ongenuanceerde mening, en weinig tips hoe het te verbeteren. Proeflezers dus. Lezers die voordat het is uitgegeven van het boek mogen proeven. Van een redacteur verwacht ik geen feedback over hoe ze het verhaal zelf vonden.

Het varieert. Ik denk dat het tot een van de vaardigheden van een schrijver behoort. Wie laat je wat proeflezen?

Het is al een definitie kwestie. Ik ben juist hoe langer hoe minder mensen gaan vragen te lezen naarmate ik meer ben gaan schrijven. Kort of lang maakt geen verschil; ik stuur het pas naar iemand op als ik zelf tevreden ben.

Dat laatste sowieso.

Dooddoeners hou ik inderdaad ook voor mezelf.

Morgen komt mijn proeflezeres/vriendin op bezoek. Ik weet dat ze er fouten uithaalt. Dat is prettig. Wel vind ik het verhaal iets te kort, daarom vraag ik haar waar ik moet uitbreiden. Misschien is het zo ook goed. Hoewel goed? Wanneer is het goed?

Alleen jij kan dat bepalen. Ik heb geen proeflezers, nooit gehad, daar ben ik veel te eigenwijs voor. Soms wil mijn man of dochter iets lezen, maar dan lezen ze alleen iets omdat ze willen weten wat ik nu weer schrijf. Alles wat ik schrijf gaat zonder proeflezers hups naar de uitgever.

Morgen komt mijn proeflezeres/vriendin op bezoek. Ik weet dat ze er fouten uithaalt. Dat is prettig.

Het prettige is dat je haar in de ogen kunt kijken als ze kritiek heeft. Dat je eerlijk en open van gedachten kunt wisselen. Als je er dan nog niet achter komt wat goed is en niet goed moet je er wellicht nog een proeflezeres/ (minder) vriendin bij zoeken.

Ze weet inmiddels dat ik geen teer zieltje heb. Gooi het er maar uit. Des te meer heb ik eraan. Sommige mensen vragen heel veel proeflezers. Volgens mij raak je daar alleen maar door in de war. Ik heb ook verhalen voor wedstrijden opgestuurd zonder proeflezers. Voor korte verhalen vraag ik geen proeflezers.

In de war raken kan al bij 1 proeflezer gebeuren, als die een mening heeft die haaks staat op wat je in je verhaal wilt veranderen. Ik ben verschrikkelijk eigenwijs, toch heb ik altijd heel veel aan proeflezers. Is het niet voor de stomme tikfouten, dan wel voor andere zaken die ik over het hoofd zie of gewoon om eens iets over mijn verhaal te horen waar ik zelf niet zo over nagedacht had. Ik denk wel dat je misschien minder proeflezers "nodig" hebt naarmate je meer ervaring hebt. Met wat meer ervaring weet je ook wat je naast je neer kunt leggen en met welk advies je wel wat gaat doen. Ik houd altijd wel in mijn achterhoofd: een lezer is geen schrijver en een schrijver is geen redacteur. Trouwens, zolang zelfs Stephen King de adviezen van zijn proeflezers niet in de wind slaat...

Volgens mij is het belangrijk dat je weet waar je proeflezers goed in zijn en waar ze vooral op letten. De proeflezeres die ik meestal het eerste vraag om naar een verhaal te kijken, heeft een scherp oog voor de vraag of de personages in mijn verhaal op een natuurlijke en geloofwaardige manier op elkaar reageren. Op dat punt wil ik nog wel eens de fout in gaan. Te veel proeflezers brengen je alleen maar aan het twijfelen, is ook mijn ervaring. Twee à drie is voor mij nu wel het maximum.

Ik heb haar een hele lijst met vragen meegegeven. Ze schrok wel even. Maar ik ben wel zo flexibel dat ik haar alle tijd geef.

Wanneer zetten jullie proeflezers in? Als de eerste versie van het verhaal af is, of al tijdens het schrijfproces?

Ik heb mijn detective door drie proeflezers (1 schrijver, 1 lezer en een journaliste) laten lezen, heb het herschreven en nu heb ik het net weer terug van die zelfde journaliste (en fan van detectives) en een schrijver. Nog een versie terug, en ik ga weer met dat verhaal aan de slag. Ik wil het daarna nog laten lezen aan een politievrouw en nog iemand denk ik. Voorzichtig? Het verhaal wordt er alleen maar beter van.

Wanneer zetten jullie proeflezers in? Als de eerste versie van het verhaal af is, of al tijdens het schrijfproces?

En dan nog antwoord op jouw vraag, anderverhaal: ik laat pas iets lezen als ik het gevoel heb dat het verhaal staat. De hoeveelste versie dat is, kan ik niet zeggen. Dit keer gaat het om een verhaal dat ik voor de tweede keer helemaal op nieuw heb geschreven. Dat verhaal heb ik laten proeflezen en aangepast en ga ik nu weer verder bewerken. Te snel iets laten lezen vind ik niet prettig, dan kan er nog zoveel aan verbeterd worden.