Lid sinds

14 jaar 5 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker

Zeugma's: geef je ze een pluim of geen kans?

Er was al een topic over in 2009, maar mijn vraag heeft een andere insteek waardoor ik het na al die jaren opportuun acht om een nieuw topic te starten. Zij die de term niet kennen, verwijs ik met graagte door naar wikipedia. http://nl.wikipedia.org/wiki/Zeugma Nu dus mijn vraagje: zijn zeugma's pure stijlfouten en horen we daarom schrijvers die zich eraan bezondigen met alle zonden van Israel te overladen, of zijn ze daarentegen juist een subtiele stijlfiguur die een tekst iets extra's kan geven mits ze op de juiste plaats worden ingepast? De algemene teneur van wat ik over zeugma's lees neigt naar de eerste optie te gaan, mijn persoonlijke voorkeur naar het tweede. Is het een welles-nietes discussie waarbij persoonlijke voorkeur hoogtij viert, of hebben we het over een taalkundige zekerheid dat dit even onaanvaardbaar is als een DT-fout? (voor wie me voor een antwoord op deze vraag terug verwijst naar wikipedia, wil ik er nog aan toevoegen dat ik het over zeugma's heb die niet noodzakelijk een komische functie hebben en dat de verschillende taalkundige interpretaties onderaan die pagina mijn petje te boven gaan en dat ook antwoorden vanuit het standpunt van een lezer welkom zijn).

Lid sinds

12 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
In de serie Twin Peaks zit een personage (major Briggs) die zich steevast in clichés uitdrukt en daarna het licht. Ik kan me voorstellen dat er op zo'n manier wel een komisch effect van uit kan gaan en het donker wordt.

Lid sinds

11 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
In 'de boekendief' zit een scene waar Rudy's moeder en Liesel buiten op het gras zitten bij een evenement. Deze zin bleef bij mij hangen: "De deken zat vol kinderen en grassprieten."

Lid sinds

14 jaar 5 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
In 'de boekendief' zit een scene waar Rudy's moeder en Liesel buiten op het gras zitten bij een evenement. Deze zin bleef bij mij hangen: "De deken zat vol kinderen en grassprieten."
En was het in die scène ook echt mogelijk dat er een deken aanwezig was? Zoja, dan is het inderdaad een best ziek suggestieve zin.

Lid sinds

13 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Alle stijlfouten kunnen als stijlfiguren worden opgevat wanneer de schrivjer ze doelmatig en opzettelijk toepast. In de meeste gevallen is het echter gewoon een vergissing en dan haal ik Nienke aan die ooit eens een opmerking maakte - hoewel zij het over een ander onderwerp had -met de strekking leer eerst de regels en dan mag je er weloverwogen van afwijken, maar doe dat niet uit onkunde.

Lid sinds

13 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Ik struikel erover bij het lezen, dus probeer ik ze bij het schrijven te vermijden. Tenzij inderdaad het komisch aspect nodig is. Kun je een voorbeeld geven van hoe je ze zou willen toepassen zonder komisch effect en met een effect dat de fout minder erg maakt? Zeugma's zijn vaak een symptoom van andere schrijfproblemen, zoals de neiging in lange zinnen te willen schrijven en bij gebrek aan talent dan maar het woord "en" te gebruiken om twee korte zinnen om te bouwen tot één lange. Of door het gebruik van verkeerde werkwoorden. Of door onbekendheid met de regels voor grammaticale tijden.

Lid sinds

14 jaar 2 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Als het bewust is gedaan om een glimlach te creëren, dan is het alleen maar toe te juichen. (Zoals #2 van dwe.) In alle andere gevallen is het gewoon fout.

Lid sinds

13 jaar 2 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
In principe is iedere bewust toegepaste stijlfout een stijlfiguur. Dus mogen zeugma's, zeker om een komisch effect te bereiken. Ik ben net als Schli wel benieuwd of je ook niet-komische zeugma's hebt. Maar... Het aardige van een zeugma is, dat er verschillende vormen zijn. Je hebt grammaticale. Die zijn gewoon fout. Vergelijkbaar met d/t fouten. Soms komisch, dat wel. (Door rood en spook gereden) Maar je hebt ook zeugma's naar betekenis van woorden. (voorbeeld van Wikipedia: Zij gaf hem een hand en de bons.) Die zou ik (mits doelbewust gebruikt) goedkeuren. Zijn er eigenlijk meer stijlfouten/figuren met grammaticale en betekenisaspecten, vraag ik me nu af.

Lid sinds

14 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
  • Moderator
zoals bijvoorbeeld 'Hij vroeg haar hand, maar toen hij haar vader zag, nam hij de benen' ?
Hij vroeg haar hand, maar toen hij haar vader zag, sloeg hij hem af. N.B. Maar dit zijn zeugmata. N.B. II: Foutje! Zie # 16.

Lid sinds

14 jaar 5 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Ik struikel erover bij het lezen, dus probeer ik ze bij het schrijven te vermijden. Tenzij inderdaad het komisch aspect nodig is. Kun je een voorbeeld geven van hoe je ze zou willen toepassen zonder komisch effect en met een effect dat de fout minder erg maakt? Zeugma's zijn vaak een symptoom van andere schrijfproblemen, zoals de neiging in lange zinnen te willen schrijven en bij gebrek aan talent dan maar het woord "en" te gebruiken om twee korte zinnen om te bouwen tot één lange. Of door het gebruik van verkeerde werkwoorden. Of door onbekendheid met de regels voor grammaticale tijden.
Anders dan een komisch effect of de neiging naar te lange zinnen, kan je een zin ook net gebalder maken door het werkwoord niet tweemaal te herhalen (of er een synoniem voor te zoeken, wat qua lengte/ritme op hetzelfde neerkomt). Een voorbeeld dat hierboven al werd aangehaald 'hij gaf haar de hand en de bons'. Dit kan om een ernstig afscheid gaan waarbij de kortheid van de actie (hand geven en gedaan) om een korte zin vraagt. Of een verward/dementerend persoon die denkt in zeugma's (ik zet koffie en mijn hoed op. Wacht, waar was ik ook alweer mee bezig?). Nuja, dat laatste geval ziet er wat dwaas uit en in zekere zin komisch, maar in een bepaalde context zou het een trieste situatie kunnen zijn. Het eerste geval is duidelijker/aannemelijker.

Lid sinds

13 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Anders dan een komisch effect of de neiging naar te lange zinnen, kan je een zin ook net gebalder maken door het werkwoord niet tweemaal te herhalen.
Je kunt het gebalder maken door de zin te splitsen, het woord "en" weg te halen en een correcte zin te schrijven (je wisselt nu het hulpwerkwoord in door het woord "en" echt korter of gebalder wordt het er niet door). Of iets als "Ze gaf hem een hand. De bons." Dat vind ik acceptabel, mits het een beetje in de rest van de tekst past.

Lid sinds

13 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Zou kunnen, een ; Ik heb er over getwijfeld om die in mijn voorbeeldzin te zetten, maar ervoor gekozen om het niet te doen. De reden: de puntkomma wordt in modern proza zelden tot nooit gebruikt.

Lid sinds

11 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Zeugma´s, nooit van gehoord, maar gezien de wikipediapagina is het een foutieve samentrekking, zoals ze in ons Nederlands leerboek worden genoemd. Daar wordt uitdrukkelijk verteld dat ze foutief zijn. Het is aan ons om ze op te sporen in een zin en te verbeteren. Misschien komt het omdat ik het zo geleerd heb, maar ik vind ze niet mooi. Het getuigt voor mij eerder van onvoldoende beheersing van de taal dan van genialiteit of iets dergelijks, alsof de schrijver de verschillende betekenissen van een woord niet kent.