De onbevlogen schrijver

Hoi Chissy, dank je. Ik geloof dat je je kunt 'abonneren' op Ingermanson. Dat je dan nieuwsbrieven krijgt. @ Ginny: ik zou het zelf ook veel explicieter schrijven. De pijn die hem gedreven had - ik weet niet welke pijn iemand drijft om in het leger te gaan, maar laat dat (ik bedenk maar iets) het afscheid van zijn dierbaren zijn. De zwaaiende hand van zijn moeder, de laatste kus van de warme mond van zijn vriendin, de veelzeggendheid van die opgetrokken wenkbrauw van zijn vader. Als je dat namelijk omhoogtakelt in het geheugen van de lezer - die in een eerdere fase al gelezen heeft over die hand, de mond of de wenkbrauw, en dan ook in andere situaties zodat de lezer die elementen kent - dan betrek je hem bij het gevoel / de herinnering. De lezer 'weet' dan ook weer: och, heden ja, die hand. Dat was drama. Nu zien hoe hij daarmee verdergaat. Maar wij kennen inderdaad de context niet. Toch zou ik het specifieker maken. Herhaling van gevoel - goed gedoseerd - geeft een verhaal een sterk anker. Vooral als het je lukt, dat gevoel een weg te laten gaan. Een ontwikkeling hoeft niet per definitie een positieve ontwikkeling te zijn. Een personage hoeft niet per se te groeien. Je kunt ook laten zien dat iemand scheefgroeit, of stagneert. Daarvoor is die herhaling juist een mooie rode draad, het inborduren van een motief.

Moest dat stukje bevlogenheid of magie voorstellen? Ik "zie" alleen iemand die waanzinnig zijn best doet literair te schrijven en een volkomen dode tekst neerzet. Ja hoor, zo is het volgens het boekje, maar er blijkt niet uit dat de schrijver ook maar enige passie of enig gevoel had bij het schrijven ervan. Dat hoeft misschien ook niet. Maar dan moet je ook niet pretenderen dat bevlogenheid of magie doorklinken in de tekst. Of dat teksten die bevlogen zijn geschreven beter zijn dan andere.

De schrijver moet je helemaal niet zien in een verhaal - tenzij het verhaal over de schrijver gaat, en dan nog.

Wat kan zo'n klein rotstukje de mensen aan het denken zetten zeg ;) @Thérèse: Ik ben hier vaag (dus niet expliciet) omdat ik nog niet heb verteld wat er precies gebeurd is. En dát heb ik met opzet gedaan. Het is een vraag die open blijft staan, zelfs na het lezen van het boek; wat is er toen precies gebeurd? Maar als het daadwerkelijk té vaag is, dan gooi ik dit stuk er net zo makkelijk weer uit. Of dat ook zo is, zou ik pas weten als ik er een paar proeflezers op los laat (en daar ben ik voorlopig nog niet aan toe). Wel weet ik van mijn vorige proeflees-sessie, dat niemand zich gestoord heeft aan mijn keuze om niet teveel los te laten over de HP. Wel willen de proeflezers weten hoe het verder gaat :) Je zou het hele boek moeten lezen om te begrijpen waarom ik deze keuze maak. Sterker nog - dan zou je het tweede boek ook moeten lezen. Ik haalde dit aan als voorbeeld - dit was het eerste stuk wat ik kon vinden, waar ik niet expliciet iets 'laat zien' (ook al komt dat, zoals gezegd, direct hierna). Het was niet het beste stuk om te gebruiken als voorbeeld, geloof ik. @ schlimazlnik: Ik heb nooit gezegd dat ik hiermee wil aantonen 'hoe goed magie werkt' (of bevlogenheid). En ik doe niet mijn best om literair te schrijven. Deze opmerking snap ik niet: "zo is het volgens het boekje".

Moest dat stukje bevlogenheid of magie voorstellen? Ik "zie" alleen iemand die waanzinnig zijn best doet literair te schrijven en een volkomen dode tekst neerzet. Ja hoor, zo is het volgens het boekje, maar er blijkt niet uit dat de schrijver ook maar enige passie of enig gevoel had bij het schrijven ervan. Dat hoeft misschien ook niet. Maar dan moet je ook niet pretenderen dat bevlogenheid of magie doorklinken in de tekst. Of dat teksten die bevlogen zijn geschreven beter zijn dan andere.

Volgens mij had Ginny het niet over magie, maar vroeg ze zich af of haar fragment paste in 'schrijven in scenes', omdat het geen handeling was. Een zijweg dus. En niet aardig van jou om daar zo bot kritiek overheen te gooien, zeker uit de context.

Ginny, waarom zou je vaag zijn? Een concrete suggestie wekt veel meer verwachting / spanning op. In het tempo van het verhaal werk je die suggestie dan uit.

De schrijver moet je helemaal niet zien in een verhaal - tenzij het verhaal over de schrijver gaat, en dan nog.

Dus je hoeft ook zijn bevlogenheid niet te zien, waardoor de oproep om voorbeelden dus nutteloos is. En feitelijk dit hele topic.

Om te schrijven heb je kennis/theorie nodig die je anders waarschijnlijk niet had opgedaan. (research, cursussen, techniek, ervaring, grotere taalvaardigheid) Dat noem ik Kunde. Maar een boek zal waarschijnlijk wat bleekjes zijn zonder bevlogenheid (flow, creatieve inspiratie, passie) Dat is Kunst. Een uitgebalanceerde combinatie van techniek en bevlogenheid lijkt mij dus het beste. Kunst en Kunde.

Ik ben hier helemaal mee eens. Hoeveel van de schrijvers hier en, waarom niet, hoeveel van de schrijvers tegenwordig weten de kunst en kunde meesterlijk te combineren? Dat vraag ik me af, gewoon als lezer. En van deze mensen verwacht ik pas het antwoord op het forumonderwerp. Dank je wel.

De schrijver moet je helemaal niet zien in een verhaal - tenzij het verhaal over de schrijver gaat, en dan nog.

Dus je hoeft ook zijn bevlogenheid niet te zien, waardoor de oproep om voorbeelden dus nutteloos is. En feitelijk dit hele topic.

't Zou ook leuk zijn als je kon lezen. Dan begreep je waar het over ging. Je bent gewoon chagrijnig. Best, maar doe dat ergens anders, a.u.b. Ginny komt tenminste met een voorbeeld. Jij niet. Je hebt alleen commentaar.

@ shlimaznik. Jouw manier van reageren komt bij mij vaak als bevlogen binnen. Zo bevlogen dat het soms lijkt dat er geen ruimte meer overblijft. Ik zie dat je veel zorg en tijd besteedt aan feedback, commentaar en research. Ook zie ik dat je beschikt over een flinke dosis kennis. Toch is er iets, en dat is misschien wel de passie waarmee je schrijft, wat soms zo overheerst dat je emoties als schrijver voor de lezer bijna voelbaar lijken. Soms is dit erg plezierig en boeiend wanneer je positief gemutst lijkt ( voelt ). Maar in het negatieve is dit minder fijn. Ik kan me voorstellen dat jij hier geen boodschap aan wil hebben Het is volstrekt ongevraagd en off topic. En nu maar duimen draaien voor mij dat ik hier ongeschonden mee weg kom :-)

´´Daarnaast - ter vergelijking - voorbeelden van teksten van anderen bij wie jullie ‘de geest krijgen’, die je in vervoering brengen, en bij wie je de techniek analyseert, zodat we daaraan exact en meetbaar kunnen zien: ja, zó doe je dat! Zó maak je een verhaal levend en onvergetelijk! Puur met techniek, geen greintje 'magie'´´ Ik zou zeggen, Thérése, geef jij maar een voorbeeld van een verhaal dat ´levend en onvergetelijk´ voor je werd, zonder ´ greintje magie´ en met ´puur techniek´. Want uit mijn ervaring, als lezer zijnde, bestaat dat niet. Dan zet je gewoon een gerecht zonder zout en peper op tafel. Herinner je je dat gerecht straks nog? Nee, je wilt dat zo snel mogelijk vergeten. Wil je een voorbeeld met kunst zonder passie en eigenzinnigheid, ik ben bang dat dit weinig betekenis heeft voor degenen die gedenkwaardige kunst willen maken.

@ shlimaznik. Jouw manier van reageren komt bij mij vaak als bevlogen binnen. Maar in het negatieve is dit minder fijn.

Waarom is dat minder fijn?

Ik begrijp ook nog steeds niet goed waar het over gaat hoor Therese. Bedoel je nu dat je tijdens het schrijven in vervoering raakt van je eigen werk? Dat lijkt me toch niet de beste methode om ook de lezer in vervoering te brengen, maar eerder om te killen darlings te scheppen. En dat lijkt me ook verre van de norm, terwijl ik uit je beginpost toch opmaak dat die 'onbevlogen' schrijvers eerder uitzonderlijk zijn. Alicia, als lezer zijnde weet je toch helemaal niet hoe de schrijver geschreven heeft? Natuurlijk moet er voor de lezer magie in zitten, maar dat wil toch niet zeggen dat de schrijver met behulp van magie geschreven moet hebben? Ik denk dat dat elkaar zelfs veeleer in de weg kan zitten, in mijn ervaring is het toch net hetgeen je als schrijver het hardst voelt dat het moeilijkst is om naar de lezer toe over te brengen.

Therese, Ik denk dat magie willen zien een persoonlijke keus is. Ik hou ervan om met een beetje magie te leven. Als er iemand voor me kookt en ik bedenk daarbij dat het met liefde is gekookt dan smaakt het voor mij lekkerder. Feitelijk is dit helemaal nergens op gebaseerd. Het recept is nauwkeurig gevolgd, de ingrediënten zorgvuldig afgewogen. Ik WIL graag bevlogenheid proeven en doe dat dus ook. Ik geef klassieke Indonesische massage. Hier zit een heel schema van grepen en opbouw in en een duidelijke structuur. Toch heb ik mezelf wijsgemaakt dat wanneer ik echt betrokken ben bij degene die de massage ondergaat er meer uit mijn handen komt dan wanneer ik aan de boodschappen denk. Terwijl mijn handen exact dezelfde route volgen. Mensen die dat ook willen geloven denken dat verschil ook te voelen. En mensen die het niet nodig , fijn of belangrijk vinden missen voelen dat niet. Maar genieten evenzo. Misschien dat als iemand die zegt dat hij zonder magie schrijft ik toch magie bespeur omdat ik dat wil zien. Zo kan een kunstwerk inderdaad helemaal uitgedacht zijn, technisch een hoogstandje, door alle lagen, precisie , kleurkeuze etc. Het schilderij gaat voor mij leven door mezelf te bedenken dat er vele uren en zorg van de kunstenaar inzitten.Dan gaat iets me ontroeren. Magie is dus denk ik iets wat mensen die geloven in magie samen in stand houden. Een dimensie toe willen voegen. Ik denk dat een voorbeeld van een verhaal dat leeft voor de één dus niet per definitie wil zeggen dat het voor de ander ook leeft. Zo met alles wat we geloven geloof ik.

Hekate, Je hebt helemaal gelijk, soms is dat wat je het hardst voelt het moeilijkst te vertellen. Zoals nu :) Maar ik denk dat als er alleen techniek nodig is, dan zouden er vandaag de dag ook meer Dostoievski of Shakespeare of noem maar op bestaan.

@ Hilde Cornelis Omdat ik dan het gevoel krijg dat er geen ruimte meer is voor een andere zienswijze. Ik besef me heel goed dat dit iets over mij zegt. Ik vind ik het jammer, want ik vind de dingen die schli inbrengt echt hout snijden. Ik word soms alleen afgeleid van de inhoud omdat de stellingen waarmee hij afsluit vaak een waardeoordeel bevatten over andermans mening. Kan ik wel tegen en een ander ook wel. Voor mij leidt het af van zijn overige inhoud. En als ik het forum doorlees komt hij vaak terecht in een positie waarin het niet meer gaat over de inhoud van zijn mening , maar over hoe hij zijn mening brengt. Zonde toch? Het is ongevraagde feedback en dat mag hij mij zeker toedichten.

Ik snap heel goed wat aned zegt. We willen in magie geloven: dat dingen meer zijn dan de som van de delen. En als lezer wil ik niets liever dan geloven in magie. Als ik lees (of een film kijk) wil ik helemaal niet nadenken over de mechanieken. Over de keuzes van de schrijver/regisseur of over de gebruikte technieken. Ik wil me mee laten voeren in een ervaring. Als schrijver heb ik die luxe niet, als ik consequent wil produceren. Koken is een goede vergelijking, denk ik. Als amateur kok lukt het me wel eens om heerlijk te koken, maar het lukt me niet altijd om exact hetzelfde effect keer op keer te reproduceren. Ik kook namelijk voor een deel intuïtief en weet niet altijd wat ik doe. Over het algemeen is het eten lekker, maar het is niet altijd van dezelfde kwaliteit. Een kok in een restaurant moet maaltijden bereiden die altijd hetzelfde niveau en smaak hebben. Dat kan hij omdat hij de technieken van het koken tot in de puntjes beheerst. Hij is bevlogen en gepassioneerd over zijn werk en weet ook nog eens hoe hij een Soufflé altijd kan laten lukken. Een kok kan zich niet veroorloven om alleen maar intuïtief te werken als hij op topniveau wil presteren. Magie is dus iets voor de lezer/consument/klant. Maar niet voor degene die creëert.

Ik begrijp ook nog steeds niet goed waar het over gaat hoor Therese. Bedoel je nu dat je tijdens het schrijven in vervoering raakt van je eigen werk? Dat lijkt me toch niet de beste methode om ook de lezer in vervoering te brengen, maar eerder om te killen darlings te scheppen. En dat lijkt me ook verre van de norm, terwijl ik uit je beginpost toch opmaak dat die 'onbevlogen' schrijvers eerder uitzonderlijk zijn.

Hekate, in # 112 antwoordde ik op je vraag:

Mij ging het er in dit topic om erachter te komen hoe mensen die de magie (*) schuwen of er een afkeer van hebben, het wél voor elkaar krijgen, hun tekst levendig te maken.

Iemand kan tijdens het schrijven in vervoering raken. Dat wil niet zeggen dat hij een acceptabele tekst schrijft. Iemand kan tijdens het schrijven totaal technisch te werk gaan - no flow, nergens. Dat wil niet zeggen dat hij een onacceptabele tekst schrijft. Mijn vraag is hoe iemand - puur technisch werkend - niet alleen die acceptabele tekst schrijft, maar er leven in brengt. Schwung. Geest. Bezieling. <- Waarin hij de lezer meeneemt. Ik hoop dat het duidelijk is. Dus: hoe construeer je - enkel gebruikmakend van technieken - tekst met Schwung. N.B. Ik wilde van dit topic geen Schlimazlnik-analyse maken. A.u.b. tekstueel blijven.

Ginny komt tenminste met een voorbeeld. Jij niet. Je hebt alleen commentaar.

Ik heb voorbeelden genoemd. Maar als je te lui bent om te lezen houdt het op.

Ik laat het hier bij want dit forumdeel begint steeds meer te lijken op een opeenvolging van ´ik heb gelijk en jij niet´, op een paar uitzonderingen na. En dat is jammer.

Mijn vraag is hoe iemand - puur technisch werkend - niet alleen die acceptabele tekst schrijft, maar er leven in brengt. Schwung. Geest. Bezieling. <- Waarin hij de lezer meeneemt.

Door alle technische trucjes, waar nodig, toe te passen die in alle schrijvershandboeken tot in den treure worden genoemd. En niet gaan zitten wachten op bevlogenheid, maar gewoon *doen*, toepassen (eerst oefenen, natuurlijk).

Ginny, waarom zou je vaag zijn? Een concrete suggestie wekt veel meer verwachting / spanning op. In het tempo van het verhaal werk je die suggestie dan uit.

Omdat ik het gevoel heb dat ik hier vaag moet zijn. Omdat ik niet zo heel diep nadenk als ik een stuk schrijf. Dit ontstond. Ik heb het laten staan. Maar mijn teksten hebben de neiging om nogal vaak te veranderen, tussendoor - misschien is hier over een aantal maanden niets meer van over. Ik kan niet exact uitleggen wat ik bedoel met "niet concreet / vaag zijn", zonder dat ik ga uitleggen waar deze verhaallijn om draait. (En ik ga hier de plot niet uitleggen.) Wat ik wel kan uitleggen, is dat ik mezelf als een 'bevlogen' schrijfster zie - als iemand die al schrijvend pas op ideeën komt. Tegelijkertijd kan ik ook 'onbevlogen' naar mijn tekst kijken -- en soms begin ik ergens 'onbevlogen' aan. Om dit iets concreter te maken: Ik heb in een paar uur een nieuwe proloog geschreven voor mijn MS - enige richtlijn was dat ik er iets meer 'setting' in wilde hebben. (Een richtlijn, een doel - dat zie ik niet als 'bevlogen'.) Over het begin had ik nagedacht. De rest (en daar komt die - in de ogen van sommigen - verschrikkelijk zin weer) schreef zichzelf. Ik heb het laten proeflezen. Ik heb één ding aangepast. De aanpassingen maak ik onbevlogen, het hele idee van een nieuwe proloog is onbevlogen (het gooit bovendien m'n hele boek overhoop). Maar ik wist niet, toen ik aan de eerste regel begon, waar dat stukje heen zou gaan. Ik liet me leiden door het verhaal. Ik liet me verrassen. Ik denk dat dat bevlogenheid is. Edit: Ik vraag me werkelijk af hoe iemand puur technisch een verhaal kan schrijven. En hoe je alle info uit handboeken met elkaar kan laten stroken -- aangezien de boeken elkaar nog wel eens tegenspreken. Schli zou waarschijnlijk eerst de hele proloog uitdenken, voordat hij een letter op papier zou zetten (dat is hoe ik het heb begrepen, als ik het fout heb, moet je me verbeteren.) Als ik dat probeer, komen er 0 woorden. Als ik probeer om van te voren technische grepen te bedenken die ik kan toepassen - nou, zover kom ik niet eens.

Mijn vraag is hoe iemand - puur technisch werkend - niet alleen die acceptabele tekst schrijft, maar er leven in brengt. Schwung. Geest. Bezieling. <- Waarin hij de lezer meeneemt.

Laat ik jou eens een wedervraag stellen: hoe denk je dat afleveringen van TV series worden geschreven?

Magie is dus iets voor de lezer/consument/klant. Maar niet voor degene die creëert.

Harry, ik ben dat deels met je eens; het lezerdeel. Voor een ander deel niet; het schrijverdeel, en hierom: Stel, je hebt een personage in een situatie. Je wilt het personage van A naar B hebben, van de kamer naar de keuken. En dat gaat je lukken! Maar halverwege de keuken krijgt je personage een goede inval (die had jij bij het plannen van je verhaal niet meegenomen, want je wist niet dat hij die inval krijgen ging terwijl je hem van de kamer naar de keuken liet lopen). De goede inval is passend in het verhaal. Je personage loopt nog steeds van kamer naar keuken. Maar die inval - kan een leuke interpretatie van een gebeurtenis / herinnering zijn, waarmee je even teruggrijpt op een eerdere fase van het verhaal, waardoor het verhaal sterker wordt - die inval maakt het verhaal net wat sjeu-iger. Voor de duidelijkheid: je personage gaat nog steeds van A naar B. Het verhaal verandert niet. Ben je dan blij met die inval? Gebruik je hem? Of zeg je: nee, wacht even, dit stond niet in de planning. Eigenlijk is de subvraag: laat jij je personage zelf leven? Of zet je hem enkel in zoals je bedacht hebt? Het kan ook iets anders dan een personage zijn, bijvoorbeeld een deur die het personage toegang geeft van de ene ruimte naar de andere / van de ene situatie naar de andere. Een deur is een deur. Maar terwijl je over de deur schrijft, zie je ineens dat hij donkergroen is / donkergroen moet zijn, met rode ornamentjes. Dit had je in de planning nog niet gezien; je had alleen de deur gepland. Maar terwijl je - schrijvend - door de deur gaat, weet je dat hij zó is: donkergroen met rode ornamentjes. Voor de lezer is dat ontzettend acceptabel, sterker: organisch. Hij beleeft de overgang van A naar B veel sterker doordat jij the guts kreeg, die deur te preciseren. Misschien preciseer je de drempel ook nog. Al die details - plan je die vantevoren in? Of word je ook tijdens het schrijven wel eens ergens door verrast?

@ Harryhol, Mooi! Mag ik het wat jou betreft ook zo zeggen... Voor degene die professioneel creëert kan zijn eigen intuïtie en zogenaamde magie niet een leidraad zijn, niet als basis dienen omdat dit te onderhevig is aan een moment opname? Want dat zou ik volledig met je eens zijn. Toch weet ik dat een topkok wel bewust bezig kan zijn met de beleving van diegenen die zijn gerecht gaan eten. Hij weet dat de combinatie van kleuren, smaken en presentatie mensen de ruimte geeft om zijn gerecht als belevenis te ervaren.

Toch weet ik dat een topkok wel bewust bezig kan zijn met de beleving van diegenen die zijn gerecht gaan eten. Hij weet dat de combinatie van kleuren, smaken en presentatie mensen de ruimte geeft om zijn gerecht als belevenis te ervaren.

De topkok die dat doet kent zijn technieken (en zijn klanten). Een goede schrijver ook. Dan ben je dus voortdurend bevlogen met de technieken bezig om het effect te krijgen dat je bij de lezers wilt hebben. De crux zit hem erin dat die technieken op den duur zo ingesleten zijn, dat je er niet meer echt bij na hoeft te denken. Maar dat is dus wel later in de ontwikkeling; dat een doorgewinterde schrijver de techniek zo in zijn vingers heeft dat er vanzelf een goed verhaal ontstaat, wil niet zeggen dat de schrijver die de technieken niet kent, of ze nooit bewust heeft toegepast, ook een goed verhaal kan schrijven. Het bestaan van technieken leer je in schrijfopleidingen. Door te doen. Je leert het ook door echte redacteuren, door hun aanmerkingen niet te negeren, uitleg te vragen en te gaan herschrijven. Je leert het niet door de Schrijven webshop leeg te kopen, wat door die boeken te bladeren en je er verder geen ruk van aan te trekken.

Voor de duidelijkheid: je personage gaat nog steeds van A naar B. Het verhaal verandert niet. Ben je dan blij met die inval? Gebruik je hem? Of zeg je: nee, wacht even, dit stond niet in de planning. Eigenlijk is de subvraag: laat jij je personage zelf leven? Of zet je hem enkel in zoals je bedacht hebt? [...] Al die details - plan je die vantevoren in? Of word je ook tijdens het schrijven wel eens ergens door verrast?

Ik ben super blij met deze invallen. Ik maak een planning (werkte eerst altijd zonder planning, maar dit ging niet goed) en deze volg ik, maar als ik een inval krijg, dan maak ik daar gebruik van. Als die inval beter past in het verhaal dan een eerder idee, dan gaat mijn personage maar van A naar A+ en weer naar B. Kwestie van planning aanpassen. Die invallen zijn bij mij vaak subplots die het hoofdplot dan net weer even wat meer kracht kunnen geven. Het hoofdplot werk ik grotendeels uit. Eerst bedenk ik mijn personage: wie is hij/zij? wat wil hij/zij? waarom wil hij/zij dat? hoe ga ik het hem/haar moeilijk maken om dat voor elkaar te krijgen? Dat schrijf ik allemaal op, ook grotendeels het einde, zodat ik ergens naartoe kan werken, maar het einde verandert nog wel eens naarmate het verhaal vordert. Dan bedenk ik het verloop van mijn verhaal --> Ze start hier, gaat dan daarheen, dan daar, stopt hier even, gaat dan naar F, langs G naar H en ik schrijf er ook bij wat er dan gebeurt (niet helemaal tot in de detail, maar meer synopsisachtig). Soms weet ik dan even niet meer hoe ik verder moet en dan is het een kwestie van de hele week diep nadenken totdat ik hoofdpijn krijg. Soms begin ik dan toch alvast met de opening, omdat ik deze weet en dan ook meteen kennis kan maken met de hoofdpersoon en enkele bijpersonages. Deze opening hoeft niet perse de opening te zijn die ik hebben wil, maar meer een scene waarin ik de personages leer kennen - een kennismakingsopening of proefopening. Door mijn personages te leren kennen krijg ik wel weer ideeën voor de rest van mijn plot. Ik bedenk dus een houvast, maar ik klamp me er niet krampachtig aan vast :)

Ik geloof: een goede schrijver verwoordt goed zijn verhaal, waarin de personages ' leven '. Techniek is maar een bijverschijnsel. Het heeft effect, maar, wanneer je verhaal en je personages daarin de lezer niet kunnen boeien, dan heeft het nulwaarde. In mijn manier van schrijven denk ik nooit aan 'tsjonge, welk techniek ga ik gebruiken?', nee, aan 'wat gebeurt er en wat zijn de gevolgen?' dus de kettingreactie van gebeurtenissen.

Magie is dus iets voor de lezer/consument/klant. Maar niet voor degene die creëert.

Harry, ik ben dat deels met je eens; het lezerdeel. Voor een ander deel niet; het schrijverdeel, en hierom: Stel, je hebt een personage in een situatie. Je wilt het personage van A naar B hebben, van de kamer naar de keuken. En dat gaat je lukken! Maar halverwege de keuken krijgt je personage een goede inval (die had jij bij het plannen van je verhaal niet meegenomen, want je wist niet dat hij die inval krijgen ging terwijl je hem van de kamer naar de keuken liet lopen). De goede inval is passend in het verhaal. Je personage loopt nog steeds van kamer naar keuken. Maar die inval - kan een leuke interpretatie van een gebeurtenis / herinnering zijn, waarmee je even teruggrijpt op een eerdere fase van het verhaal, waardoor het verhaal sterker wordt - die inval maakt het verhaal net wat sjeu-iger. Voor de duidelijkheid: je personage gaat nog steeds van A naar B. Het verhaal verandert niet. Ben je dan blij met die inval? Gebruik je hem? Of zeg je: nee, wacht even, dit stond niet in de planning. Eigenlijk is de subvraag: laat jij je personage zelf leven? Of zet je hem enkel in zoals je bedacht hebt? Het kan ook iets anders dan een personage zijn, bijvoorbeeld een deur die het personage toegang geeft van de ene ruimte naar de andere / van de ene situatie naar de andere. Een deur is een deur. Maar terwijl je over de deur schrijft, zie je ineens dat hij donkergroen is / donkergroen moet zijn, met rode ornamentjes. Dit had je in de planning nog niet gezien; je had alleen de deur gepland. Maar terwijl je - schrijvend - door de deur gaat. weet je dat hij zó is: donkergroen met rode ornamentjes. Voor de lezer is dat ontzettend acceptabel, sterker: organisch. Hij beleeft de overgang van A naar B veel sterker doordat jij the guts kreeg, die deur te preciseren. Misschien preciseer je de drempel ook nog. Al die details - plan je die vantevoren in? Of word je ook tijdens het schrijven wel eens ergens door verrast?

Ik snap denk ik wat je bedoelt. Fluit me maar terug als ik de verkeerde vraag beantwoord ;) Vraag: Komt het voor dat ik tijdens het schrijven een andere richting op ga dan ik me aan het begin had voorgenomen? Antwoord: Ja natuurlijk. Vraag: ben je verrast als dat gebeurd? Antwoord: Nee. Niet in de zin van 'hoe kan dit?' of 'de personages leiden een eigen leven!' Ik leg niet heel veel vast voor ik ga schrijven. Alleen het einde: waar gaat het heen. Vervolgens zoek ik een manier om van het begin naar het einde te komen. Ik verzin van alles en probeer dingen uit. Niet al dat verzinnen gaat bewust. Het menselijk brein doet ontzettend veel 'op de achtergrond' en dus komen er opeens dingen bij me op die ik niet bewust beredeneerd heb. Kort gezegd: tijdens het schrijven komen er wel eens verrassende ideeën bij me op. Zo van: "oh maar wacht eens even! Als ik dat nou zo doe en dat element zo gebruik, dan loopt het heel anders!" Het is dan een soort Eureka moment, waarin ik eindjes aan elkaar knoop waarvan ik eerder niet eens had overwogen dat het 'eindjes' waren die ik kon knopen. Dat zie ik niet als iets bijzonders. Dat is 'gewoon' creativiteit: het op een nieuwe manier combineren van ideeën. Schrijven is toch vooral je fantasie gebruiken: wat als? hoe zou het zijn als? In mijn eerdere voorbeeld over hoe een van mijn personages haar vriend leerde kennen, besloot ik heel bewust waar dat was: in een kroeg op Terschelling. Ook wilde ik duidelijk maken dat haar vriend toen ze hem leerde kennen heel anders was dan 'nu'. Hoe hij 'nu' was, had ik al beschreven. Dus hoe kon ze ooit vallen voor die persoon? Wat vond ze aantrekkelijk aan hem? Hoe was de sfeer tijdens hun ontmoeting? Op basis daarvan voegde ik een flash-back scene toe aan het manuscript, in een kroeg waarin dat allemaal duidelijk werd. Tijdens het schrijven kwamen er allemaal ideeën bij me op. Ik stelde me de kroeg voor, de bezoekers, de muziek, de geur, van alles. Eenmaal klaar was ik niet tevreden. Het was een incident zonder conflict. Opeens realiseerde ik me dat ik in een scene later in het boek een vriendin van haar op laat draven. Ze kennen elkaar al jaren. Ik bedacht toen: wat als die twee samen in die kroeg waren, en als die vriendin eerst probeert om die gozer te versieren maar daar niet in slaagt. Dan is er conflict. Wrijving. En bovendien laat het meer zien over die bijfiguur en over hun vriendschap. Die vriendin werd een heel leuk personage om over te schrijven. Ik was blij verrast dat ze zo goed uit de verf kwam in die scene. Ik had haar in de eerste versie absoluut niet zo gezien. Maar haar gedrag en haar persoonlijkheid kwamen voort uit de noodzaak van de scene. Komt wat ik schrijf duidelijk over? Ik begin het gevoel te krijgen dat ik vaag ben.

Mijn vraag is hoe iemand - puur technisch werkend - niet alleen die acceptabele tekst schrijft, maar er leven in brengt. Schwung. Geest. Bezieling. <- Waarin hij de lezer meeneemt.

Laat ik jou eens een wedervraag stellen: hoe denk je dat afleveringen van TV series worden geschreven?

Ik moet je zeggen dat ik daar nooit bij ben geweest - het wel graag zou willen. Ik denk, maar weet het niet zeker dat er een ploeg mensen is die de verhaallijnen, plots, subplots, karakters en alles wat er in de serie bij komt kijken, uitstukt. Ik denk niet dat dat één persoon is. Het voordeel van een team is dat je veel verder kunt denken dan in je eentje. Ik weet van één kinderboekenserie dat hij door een ploeg wordt geschreven, en die serie is een megasucces. Maar er is ook met megaveel centen promotie voor gemaakt. Dat is het voordeel van veel versus individueel. Literatuur is het echter niet - ik doel op deze serie, dat grote succes. Ik geloof dat het schrijven van literatuur te persoonlijk is om in een groep te doen, maar ik kan me vergissen. Dit is overigens off-topic. Maar nu ben ik wel benieuwd waarom je de vraag stelde.