Deze column van Lex Jansen is oorspronkelijk gepubliceerd in de zesde editie in 2016 in Schrijven Magazine.

Ontwerpers, fotografen en schilders zijn altijd bezig met beeld. Datzelfde geldt ook voor een groot aantal schrijvers. In hun teksten ruimen ze plaats in voor beschrijvingen van de omgeving waarin hun personages tot leven komen. In de openingsscène van Eline Vere wordt een aantal tableaus beschreven, waarbij Couperus de compositie, maar ook de stoffen, de decorstukken, de kapsels en de gezichtsuitdrukkingen schildert met woorden. De jongelui die druk doende zijn om elk tableau zo natuurgetrouw mogelijk vorm te geven zijn uitgelaten en vrolijk. Hun stemming zie je terug in de wijze waarop de auteur zijn beschrijving inkleurt. Lichte, vrolijke tinten hebben de overhand.

Bij andere schrijvers herken ik in hun teksten een voorliefde voor muziek en dans. Hun zinnen zijn ritmisch, soms meeslepend, dan weer staccato. Ze besteden veel aandacht aan hun dialogen, waarin je als lezer de stemmen van de personages haast horen kan. Ook een voorliefde voor architectuur herken ik als redacteur vrijwel direct. In een mooie, ruime hal is het prettig binnenkomen. De bezoeker voelt zich direct thuis en de deuren van kamers en keuken nodigen hem uit om verder te komen.

Een pakkende openingszin, een prikkelende eerste alinea of een smaakmakende proloog heeft op de lezer een vergelijkbaar effect. Al vele malen heb ik de openingszin gelezen van de roman die Virginia Woolf in 1925 schreef over Clarissa Dalloway. Hij luidt: Mevrouw Dalloway zei dat ze de bloemen zelf wel ging kopen. Die ogenschijnlijk eenvoudige zin bezorgt mij altijd kippenvel, zonder dat ik uit kan leggen waarom. Het is alleen te vergelijken met muziek. Ook door een bepaalde opeenvolging van klanken, of door een onverwachte modulatie kan ik een fysieke reactie krijgen. Een rilling trekt over mijn ruggengraat, of ik krijg een brok in mijn keel. Waarom? Ik weet het werkelijk niet.

Wil je met je tekst een verhaal vertellen, realiseer je je dan dat je met een opeenvolging van gebeurtenissen de lezer eigenlijk nooit vast weet te houden. Zoek naar een afwisseling tussen beschrijvingen en actie, tussen aandacht voor het detail tegenover een portret dat met enkele penseelstreken op het doek wordt gezet. Voor een lezer is het niet interessant om te weten dat je hoofdpersoon opstaat, naar de deur loopt, hem opendoet om vervolgens de keuken binnen te gaan. Boeiender wordt het als de glimmende keukenkraan onophoudelijk loopt, terwijl er behalve je hoofdpersoon toch niemand in huis is. 

Door Lex Jansen

Jansen was 12,5 jaar uitgever van De Arbeiderspers. In 2014 startte hij zijn eigen bedrijf: Magonia.