Zo maak je een cliché origineel: het (echt niet) lelijke meisje

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: het (echt niet) lelijke meisje.

Het cliché

Het meisje vindt zichzelf maar gewoontjes, terwijl iedereen haar een regelrecht model vindt. Of zij vindt zichzelf een regelrechte Frankenstein door een klein schoonheidsfoutje als een litteken of een moedervlek. Die anderen overigens vaak niet eens opmerken.

Waarom stoort dit cliché zo?

Het ‘gewone’ meisje waarvan iedere man in katzwijm valt, is vaak een waarschuwingssignaal voor een Mary Sue: het personage dat zo perfect is, dat ze irritant en onherkenbaar voor de lezer wordt. Geef haar dus een gebrek – naïviteit - en ze zou weer herkenbaar zijn voor de gewone vrouw. Maar een enkel eenvoudig gebrek heft de indruk van perfectie niet zomaar op.

Het ‘lelijke’ meisje maakt een gebrek vele malen groter dan het in het echte leven zou zijn. Zo komt er een subplot in het verhaal van ‘onzekerheden overwinnen’ dat net zo goed kon worden weggelaten en het hoofdplot alleen maar vertraagt.

Wat beide clichés gemeen hebben is dat ze schoonheid of het zogenaamde gebrek daaraan een veel groter thema in het verhaal wordt dan dat daarbinnen past. Dat maakt het verhaal oppervlakkig en verhoogt de kans dat lezeressen zich onzeker gaan voelen of zich aan je personages gaan ergeren. “Zeur niet over die ene moedervlek zo groot als een speldenknopje precies onder je bh-bandje. En ik dan, met mijn wijnvlek midden in mijn gezicht? Mag ik volgens jou nog wel over straat?”

De oorzaak van het cliché: doorgeslagen vrouwelijkheid

Vrouwelijkheid wordt traditioneel geassocieerd met zachtheid, schoonheid en een zekere mate van naïviteit en verlegenheid. Dit cliché slaat daarin door. Deze heldin móet simpelweg mooi gevonden worden. Door anderen, zichzelf of de lezer, soms een combinatie daarvan. En anders met het idee worstelen dat ze niet mooi genoeg zijn.
Dat doen ze niet door zichzelf een schop achter hun achterste te geven en actief iets te veranderen aan waarover ze ontevreden zijn, of zelfs door te vechten voor een andere maatschappelijke kijk op het schoonheidsideaal. Nee, ze moet ofwel bescheiden en meisjesachtig complimenten in ontvangst nemen over hoe mooi ze is, of bijna pruilend wachten tot een man zegt: “Maar vrouw, je bent juist práchtig!”

Het cliché fiksen: schoonheid als thema

Worstelen met schoonheid is een interessant thema, maar dan moet het in een verhaal ook als zodanig worden behandeld. Dat kan op allerlei manieren, maar zorg wel dat je daar de nodige uitwerking aan besteedt. Dit cliché wordt storend zodra het als een los en geforceerd conflict in het verhaal wordt meegenomen, om maar een tegenslag voor een heldin te hebben.

Tips voor het verminderen van het cliché

• Dit cliché komt vaak voort uit de noodzaak van een romantisch subplot. Ga eens goed na of dat wel echt in jouw verhaal past, voordat je die een gaat forceren.
• Maak het schoonheidsgebrek van het ‘lelijke’ meisje ook iets dat daadwerkelijk opvalt en als lelijk wordt beschouwd. Heeft ze een litteken? Dan mag het niet klein zijn en verscholen worden achter de steevaste pony die je heldin daarvoor speciaal draagt.
  Maak het litteken dan groot en plaats het dwars over haar gezicht. Waak er echter wel voor dat zelfs als dat haar oprecht lelijk maakt, haar onzekerheid daarover niet haar hele karakter mag vormen.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen. Ze geeft ook een cursus dialogen schrijven.