Wat als je personage klem zit?

Zoveel personages, zoveel uitwerkingen. In de tipreeks ‘Wat als?’ worden er veelvoorkomende scenario’s die personages overkomen onder de loep genomen. Zo leer je een algemeen gegeven uit te werken op een manier die perfect bij jouw unieke personage past. Deze week: Wat als je personage klem zit? 

---

Schrijfadvies gaat vanwege het principe van het centraal conflict vaak over hoe je je personage laat vallen en weer opstaan. Maar soms kan je personage niet meer opstaan en zit hij klem. Wat dan?

Wanneer zit je personage klem?

Je personage zit – voor de definitie van dit tipartikel- klem als hij al tig keer is gevallen en is opgestaan, maar dat gewoon niet mag baten om zijn doel te bereiken. Hij heeft alle beschikbare middelen al aangesproken, alle vaardigheden geleerd, of hij kan om een andere reden (letterlijk) geen kant meer op.  Je personage is het slachtoffer van omstandigheden of domme pech. Enkele voorbeelden:
•    het lukt maar niet om nuchter te worden, ook niet na talloze pogingen, professionele behandeling en alle financiële, emotionele en elk andere mogelijke steun van geliefden.
•    je personage is geslaagd voor een hele specifieke opleiding met prachtige cijfers, maar kan zijn werkveld niet in, omdat net de laatste banen zijn vergeven. 
•    Er is iemand die hem in de houdgreep heeft en een pistool tegen de slaap drukt. 

Wie mag er klem zitten?

Hoofdpersonages komen meestal niet klem te zitten, omdat zij het verhaal dragen. Stopt hun verhaallijn, dan eindigt het boek. Daarom zijn meestal archetypen als de wijze mentor, de beste vriend of geliefden de klos. Maar dat wil niet zeggen dat de protagonist niet klem mag komen te zitten. Er zijn ook verhalen die eindigen met een verslagen held of waarin de held wordt vermoord. Deze verhalen zijn lastiger om te schrijven, maar in theorie kan iedereen klem komen te zitten, ongeacht hun rol.  

Wanneer mag je personage klem zitten?

Wie er ook gevangen komt te zitten in omstandigheden, zorg ervoor dat diegene er al een hele heldenreis op heeft zitten. In dit geval heeft de heldenreis gefaald, maar de reis op zich is er wel geweest.  Faalt je personage in het begin, dan is je lezer nog niet betrokken genoeg om het echt iets te kunnen schelen wat er met hem gebeurt. Zet je een personage in het midden klem, dan zal de lezer de held een watje vinden, zonder dat hij dat is. De lezer denkt dan dat je personage gerust nog eens een keer een poging tot slagen had kunnen doen. 

Het laatste moment: controleer je verhaalthema

Op het moment van: dit is het en beter wordt het niet is het tijd om je verhaalthema nog eens te bestuderen. Hoe zie je dat terug in de heldenreis van je personage? Als het thema vruchtbaarheid is en de allerlaatste ivf-poging mislukt, kan je je personage laten terugblikken op alle manieren waarop ze toch een poging heeft gedaan. Als je thema wat abstracter is en je personage er niet per se op kan reflecteren, laat dan in dat allesbeslissende moment wat symboliek naar voren komen die het verhaalthema benadrukt. Als je het verhaalthema nogmaals verduidelijkt, is het einde misschien droevig, maar nog wel logisch. Zodra je op het beklemmende moment geen terugkoppeling geeft naar het thema, geeft dat reacties als: “Waar was dat nou goed voor?” of “Dat komt ook uit de lucht vallen…” 

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Daarnaast doceert ze een cursus autobiografisch schrijven bij de ondernemersschool.