Houd die aandacht vast!

Dit artikel gaat over aandacht. Aandacht voor je boek, aandacht van je lezers, aandacht die je moet vasthouden.

Aandacht maakt alles mooier, maakt boeiend, doet opbloeien. Gebrek aan aandacht laat verwelken.

Aandacht geven aan je boek houdt in dat je er zorg aan besteedt, dat je elke scène, elke zin nauwlettend beschouwt: klopt het? Voelt het goed, past het hier, staat er niets overbodigs, niets obligaats? Lopen en dansen de zinnen? Roept het op wat het moet oproepen: verwachting, ontroering, angst, afkeer, vertedering, rust, spanning, afschuw, verdriet, berusting, opluchting, contemplatie – wat het ook maar is wat op deze plek nodig is?

Kortom: is het boeiend?

Uptempo en rust

Ik hoor je denken: dat is nogal een opgave, die eisen aan elke zin en elke scène, als je een boek van zo’n pakweg 375 pagina’s schrijft – het huidige gemiddelde van een bestseller. Doe echter niet de aanname dat ‘boeiend’ betekent dat de actie van elke pagina moet afspatten. Integendeel: rust is ook nodig; een kalmer tempo dat de snellere, dynamischere passages verbindt en dat het verhaal helpt zich in je lezers brein te verankeren.

En net zomin als dat ‘boeiend’ niet hetzelfde is als ‘actie‘, is rust’ hetzelfde als ‘saai’.

Maar blijf aandachtig: rust mag niet uitmonden in schrijven op de automatische piloot, of een stukje tekst schrijven ‘omdat het nou eenmaal moet.’

Ik geef van dat laatste een voorbeeld uit mijn eigen, vaak hobbelige schrijfreis.

Ik was op een bepaald punt in het verhaal aangekomen en ik realiseerde me dat ik niet zo’n zin had in het stuk dat voor me lag. En ging daarover in discussie met mezelf.

Bekvechten met mezelf

Die discussie ging ongeveer zo:

Ene Ik: Ik heb niet zo’n zin in dit komende stuk.
Andere Ik: Waarom niet?
Ene Ik: Het is een beetje saai.
Andere Ik: Als het voor jou al saai is, dan is het voor je lezers helemaal saai! Dus waarom zou je het dan schrijven?
Ene Ik: Omdat het nodig is om informatie te geven, het is een brug naar de volgende passage.
Andere Ik: Maak het dan boeiend!
Ene Ik: Ja duh, makkelijk gezegd! Hoe dan?

Aandachttrekkers

Daar kunnen Ene Ik en Andere Ik je mee helpen. In het artikel Onder curatele, onder de kop Spannend en boeiend schrijven, vind je een aantal vuistregels. Hieronder geef ik je er nog een paar.

1. Wat niet weet…

… (wat niet deert) windt op. De kunst van het weglaten kan heel spanningverhogend werken. Zoals een griezelfilm het spannendst is als het monster niet zichtbaar is maar alleen gesuggereerd wordt.

2. Zorg voor tegenstelling en contrast

Tegenstellingen in je taalgebruik verrassen en verrassing maakt spannend: glorieuze gruwels (alliteratie helpt ook.

Ook tegenstellingen in je verhaal geven spanning. Contrast tussen rijk en arm, mooi en lelijk, zeer uiteenlopende levens of persoonlijkheden. Het society leven van de aanbeden megaster versus het ploeteren van kinderen in Indiase sweatshops, om maar een paar clichés te noemen.

3. Maak het ongemakkelijk

In Emotie-emotie-emotie vertel ik dat je je personages het leven zuur moet maken. Fijn voor je held(in) als alles voor de wind gaat, maar voor je lezer schiet het niet op. Zorg dus voor ongemak, ruzie, stress, dilemma’s, misverstanden, tegengestelde belangen, drama.

4. Wissel het tempo van je tekst af 

Hierboven las je al dat je scènes met veel actie moet afwisselen met contemplatievere scènes. Dat geeft dynamiek aan je verhaal en maakt het boeiender.

Hoe de verhouding vaart en rust moet zijn, is afhankelijk van het genre van je boek: een thriller zal meer actie bevatten dan een romantisch drama.

Vaart en rust kun je ook door je manier van schrijven benadrukken.

Versnelling zet je aan door:

• korte, fragmentarische zinnen
• korte scènes
• korte, eenvoudige woorden
• zo min mogelijk bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden
• zinnen in de bedrijvende vorm (actieve zinnen)

Vertraging accentueer je door:

• langere zinnen
• langere scènes
• langere, complexere woorden
• meer beschrijving van de situatie
• meer beschouwing
• zinnen in de lijdende vorm (passieve zinnen)

5. Breng sfeer in je verhaal

Sfeer kan je verhaal een flinke boost geven in het aandacht vasthouden. Met uitzondering van je beginscène is het inbrengen van sfeer dus belangrijk. Hieronder twee voorbeelden uit Harten in Atlantis van meesterverteller Stephen King.

6. Schrijf larger than life

Waarom? Twee redenen.

Ten eerste overkomt het iemand anders dan jezelf. Ten tweede weet je lezer dat het maar een verhaal is, het is niet echt. Die twee factoren dempen de impact die je verhaal heeft op je lezer enorm.

Om dat te compenseren moet je je verhaal vet aanzetten en moet alles net wat erger zijn.

7. Wees concreet

Schrijf niet over abstracte zaken maar vertaal die in concrete dingen. Met concrete dingen kan je lezer zich iets bij je verhaal voorstellen en krijgt en houdt het zijn aandacht vast. Maak bijvoorbeeld de geldproblemen van je personage invoelbaar: ze moet op de fiets naar haar werk op 50 kilometer afstand omdat ze geen geld voor benzine heeft. En die fiets heeft ook nog eens een slag in het wiel. Droomt je personage van macht en rijkdom, laat hem dan smachten naar een Ferrari, of fantaseren over de baas zijn van het internetbedrijf dat Google verslaat.

Door Miriam Wesselink

1. Is informatieanalist van beroep.
2. Is schrijver omdat ze schrijven heerlijk vindt.
3. Schrijft momenteel aan een boek.
4. Schrijft ook artikelen op haar schrijftipswebsite Singularity.nl.
5. Schrijft zo nu en dan een kort verhaal en publiceert dat dan ook op haar site.
6. Twittert over van alles en nog wat.
7. Heeft als motto: ik bid niet maar vloek wel.