Hoe verwerk ik een vreemde taal in mijn tekst?

Is het raadzaam om Engels in een verder geheel Nederlandstalige tekst te gebruiken? Ik kan natuurlijk de eer voor mezelf houden, maar het was deze vraag op het forum van Schrijven Online die me op het idee van deze schrijftip bracht.

Net als met het gebruik van moeilijke woorden ligt het eraan of de doelgroep waar je je stuk voor schrijft  de buitenlandse termen zal begrijpen. Zijn de lezers bekend met het jargon dat je gebruikt of zijn ze wat dat betreft complete analfabeten? Een bijkomend probleem is dat de doelgroep vaak zo groot is dat deze vraag niet eenduidig te beantwoorden is.

Stel jezelf daarom eerst de volgende twee vragen:

• Wat is het doel van mijn buitenlandse stukje tekst? Wil ik er een sfeer of juist informatie mee overbrengen?
• Is het gebruik van een vreemde taal de enige manier om dit doel te bereiken?

1. Vreemde woorden: soms kun je er niet omheen

Bij het schrijven in de hedendaagse Nederlandse taal zijn buitenlandse uitdrukkingen soms onontkoombaar. Een aankondiging van een diskjockey klinkt niet geloofwaardig als er geen van het ABN afwijkende uitdrukkingen in voorkomen. Chat-berichtjes wemelen doorgaans van de LOL's en OMG's en voor sommige ingeburgerde woorden bestaan überhaupt geen fatsoenlijk klinkende Nederlandse varianten. Maar vaak is het gebruik van dit soort woorden geen probleem omdat bijna elke Nederlander ze dagelijks gebruikt.

2. Zet de vertaling erbij

Als het gebruik van een vreemde taal in je tekst onvermijdelijk is kun je met een toegevoegde vertaling werken. Een toerist trekt bijvoorbeeld door de Afrikaanse binnenlanden en ontmoet daar een inboorling. De vertaling van het dialect dat de inboorling spreekt kan op een natuurlijke wijze in het verhaal verwerkt worden door dit door de aanwezige gids te laten doen.

3. Maak gebruik van context

Soms maakt een beschrijving van de mimiek, gebaren of de situatie een letterlijke vertaling overbodig:

• 'Lumivyöry!' schreeuwt onze skileraar.
  Geschrokken kijken we in de richting die hij aanwijst. Een deel van de ijswand is afgebroken en komt met donderend geraas op ons af.

4. Is een vertaling wel nodig?

• Het groene wezentje wiebelde even met de antennes op zijn voorhoofd.
  'Wragbl nowblaglwa blawgrmbl nawgawa.'

Hoogstwaarschijnlijk zal de aangesprokene hier ook niets van verstaan en komt het zelfs vreemd over als de lezer van een vertaling wordt voorzien. Niet doen dus.

5. Vertaal niet alles

Het is niet altijd nodig om complete zinnen in een vreemde taal te zetten om een buitenlandse sfeer op te roepen:

• Met een ratelende tongval legde de monteur ons uit dat het oliepeil zo laag stond dat de kleppen in de carburateur het ritme van de V-snaar niet meer bij konden houden, waardoor de versnellingspook de orchideeën in het handschoenvak in de weg waren komen te zitten.
  'Si, claro,' knikte ik, 'maar kunt u dat nog een keer zeggen? En dan iets meer tranquilo?'

6. Show, don't tell

In bepaalde gevallen is het gebruik van een vreemde taal niet eens nodig. Als twee Britten met elkaar aan het keuvelen zijn hoef je niet te benadrukken dat ze dit in hun moedertaal doen. Het enige wat je moet doen is tussen neus en lippen door vertellen dat ze een bolhoed dragen, genieten van een kopje thee met een wolkje melk of een prachtig uitzicht hebben op een verregende Tower Bridge om de exotische locatie duidelijk te maken.

Mocht je na al deze alternatieven toch nog grote stukken in een vreemde taal willen toepassen, neem dan de tip die ook op het Schrijven Online-forum werd gegeven ter harte: vraag iemand die uit het betreffende land komt of deze de niet hilarisch bedoelde foutjes uit je tekst wil halen. Want jij kunt beter Nederlands dan een Brit en een Brit kan beter Engels dan jij. Toch?

Door Olivier Sted
www.2dtrilogie.nl