De observerende schrijver: Ik zie gemeenschapszin

Observeren is een belangrijke vaardigheid van schrijvers. Maar met alleen iets opmerken ben je er nog niet. Je moet ook weet hebben van associaties die bij je waarnemingen opkomen en hoe je daar een mooie verhaalopzet mee kan maken of clichés kan voorkomen. Deze week in de serie: ‘De observerende schrijver’: Ik zie... gemeenschapszin.  

Of je het nu vindt als supporter van een hechte sportclub, als lid van een spelletjesgroep die iedere week bij elkaar komt of in je geloofsgemeenschap, gemeenschapszin is een prachtig iets. Het brengt een unieke soort vreugde met zich mee met het gevoel alsof het iets overstijgt. Maar het is niet per se zichtbaar in bombarie: je ziet het dingen die zich eindeloos vermenigvuldigen.

Een gevoel van wij

Gemeenschapszin laat zich makkelijk vertalen naar iets als: ‘een gevoel van ‘wij’’. Je voelt het wanneer je het ziet. Maar dit gevoel is moeilijk te vertalen naar iets zichtbaars. Het is niet zoals verdriet dat je kan zien door biggelende tranen. Maar zodra je heel precies gaat kijken naar wat het woord ‘wij’ betekent en bedenkt dat je een gevoel wil vertalen, kan je gemeenschapszin ontleden.
‘Wij’ betekent dat er meerdere mensen zijn, onder wie jijzelf. Bij gemeenschapszin voel je je samen vrolijk, gesteund of geïnspireerd door hetzelfde iets.
Jij voelt je dus vrolijk omdat je favoriete sportclub de beker heeft gewonnen en dat doet diegene met het sjaaltje in de clubkleuren ook. Deze zelfde emotie rondom hetzelfde gebeuren vermenigvuldigt zich zodanig vaak – je staat niet in je eentje in de sportkantine te feesten bij een overwinning - dat dat optelt tot het gevoel van wij. Hetzelfde doel, hetzelfde effect gedeeld met en door talloze mensen.

Spiegelen van elkaar

Soms is het bij observeren handig om emoties en subtiele veranderingen of mogelijkheden heel precies te bestuderen. Is er teleurstelling of verdriet in het spel? Zie je blijdschap of opluchting als iemand een verrukte kreet slaakt? Bij het observeren van gemeenschapszin hoef je dat niet te doen. Neem een gebedsdienst. Maakt het uit of de individuele mensen zich gesteund, gestuurd of geïnspireerd voelen door hun god tijdens het gebed? Nee. De gemeenschapszin die je dan zal opmerken vat zich samen als: ‘samen in gesprek met onze god.’ Dát is wat er op dat moment toe doet. Die ‘emotie’ van het gebed is wat je ziet, is wat de gemeenschapszin zichtbaar maakt. De daadwerkelijke emotie doet er dat niet meer echt meer toe. Het gevoel dat ieder biddend persoon op dat moment uitstraalt is wel belangrijk. In dat opzicht spiegelen de mensen elkaar in dat wat hen samenbrengt in de gemeenschapszin. Ze zijn in wezen allemaal in een en dezelfde staat van zijn door het grotere geheel wat hen samenbrengt.  

Details vermenigvuldigd

Zodra je ziet waarin mensen elkaar spiegelen in het gevoel dat de gemeenschapszin hen geeft, kan je kijken hoe ieder individu dat uit. Waar de een bidt met gevouwen handen, zal de ander knielen. En een feestganger van de winnende club vliegt iedereen steeds maar weer om de nek, waar de ander op de tafel gaat dansen. Zo worden de individuele details eindeloos vermenigvuldigd, tot er het grotere gevoel van gemeenschapszin ontstaat. Dan kan je gemeenschapszin uiteindelijk nog enigszins concreet omschrijven. Als je dat goed doet, leeft een lezer ontzettend mee met je personage(s) en waar ze samen zo ‘wij’ over zijn.

Wil je een hechte vriendschap, een ijzersterk team of een liefhebbende gemeenschap meenemen in je verhaal, werk dan aan het uitwerken van gemeenschapszin om je verhaal en de relaties tussen je personages onderling een sterke basis te geven.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Daarnaast doceert ze een cursus autobiografisch schrijven bij de Ondernemersschool. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen.