5 tips voor als je over een personage schrijft dat grip op de werkelijkheid verliest

Of je nu schrijft aan een psychologische roman, een literaire thriller of een magisch-realistisch verhaal, het laten ontsporen van je personage kan literair vuurwerk opleveren. Wat deze personages zo krachtig maakt, is niet alleen hun vervreemding van de werkelijkheid, maar hoe overtuigend die vervreemding wordt verteld. Wil je een personage creëren dat langzaam of abrupt de realiteit uit het oog verliest? Hier zijn vijf tips die je op weg helpen.

1. Maak de realiteit in het begin stevig voelbaar

Om grip te verliezen, moet er eerst grip zijn. Begin met een wereld die helder en geloofwaardig is. Hoe helderder de omgeving en de routines van je personage zijn, hoe schrijnender het moment wordt waarop die zekerheid begint af te brokkelen. Zet zintuiglijke details in. Beschrijf kleuren, geluiden, geuren in de 'normale' wereld. Diezelfde zintuigen kun je later verdraaien om de vervreemding te versterken.

2. Gebruik het onbetrouwbare perspectief met beleid

Een personage dat de grip op de werkelijkheid verliest, is bij uitstek een onbetrouwbare verteller. Dat geeft jou als schrijver een machtig instrument in handen. Maar wees subtiel. Laat de lezer twijfelen: klopt wat hij leest wel? Is dit echt, of alleen echt voor het personage?

Denk aan Fight Club van Chuck Palahniuk: je gelooft in de verteller tot je beseft dat je misleid bent. Dat werkt omdat het boek je telkens net genoeg houvast geeft om mee te gaan in zijn beleving.

3. Verweef interne chaos met externe gebeurtenissen

Een veelgemaakte valkuil is om mentale afglijding uitsluitend ‘intern’ te houden: alleen gedachten en emoties. Maar pas echt overtuigend wordt het als die interne chaos zichtbaar wordt in handelingen, dialogen, en interacties met anderen. Schrijf een scène waarin je personage iets vreemds doet, maar probeer het volledig vanuit zijn logica te verklaren. Laat de buitenwereld reageren zonder expliciet te benoemen dat het ‘gek’ is.

4. Speel met tijd en geheugen

Verlies van werkelijkheid gaat vaak samen met verwarring over tijd, gebeurtenissen of herinneringen. Een personage dat denkt dat gisteren morgen was, of dat zich een gebeurtenis herinnert die nooit plaatsvond, schept verwarring bij zichzelf en bij de lezer.

5. Durf het ongemakkelijk te maken

Als je personage echt zijn grip op de werkelijkheid verliest, dan moet dat ongemakkelijk voelen, voor de omgeving, voor de lezer, misschien ook voor jou als schrijver. Het gaat om ontwrichting. Wees niet bang om ver te gaan. Laat je personage hallucineren, complotten zien waar die niet zijn, stemmen horen, zichzelf verliezen.