Cliché, stoplap, gemeenplaats: mijd de eenheidsworst in je tekst

Het aantal zelfbenoemde schrijvers is met de komst van het internet exponentieel toegenomen. Degenen die zich onderscheiden door een foutloze en leesbare maar vooral verrassende, originele schrijfstijl worden sneller onthouden door lezers. Zeker als ze clichés weten te mijden. Hoe doe je dat?

---

Zoek synoniemen op

Traditionele schrijvers hebben het wellicht met argusogen aangezien toen in deze eeuw veel creatievelingen hun pennenvruchten via het glasvezel internet aan de man konden brengen. Bloggen, twitteren, complete essays als reactie onder een artikel op nu.nl: we schrijven wat af. Dat wil niet zeggen dat iedereen echt kán schrijven, laat staan er de schoorsteen van kan laten roken. Het is te merken aan het negeren van de grammaticaregels (d'tjes en t'tjes) en de vaak onjuist geplaatste spatie, maar ook aan beperkte woordenschatten waaruit steeds dezelfde clichés, gemeenplaatsen en stoplappen tevoorschijn gehaald worden. Voor praktisch elk woord is een synoniem te vinden.

Vervang Engelse termen

Het gebruik van Engelse woorden is moeilijk uit te bannen, maar sommige termen wekken irritatie op. Lees ook dit artikel. Een drukke periode wordt tot vervelens toe omgedoopt tot 'rollercoaster', een meer avontuurlijke leefstijl uitgedrukt als 'out of the box' of 'buiten de comfort zone'. En dan zijn er nog op z'n koeterwaals verbasterde werkwoorden zoals 'zich committen' en 'performen'. Begin eens met het vervangen van rollercoaster door achtbaan, maar denk - net als echte schrijvers - wat langer na voordat je een woord neerzet. Die achtbaan kan ook een hele expeditie of rondreizend circus zijn. 

Verrijk de boel met kleurrijke spreektaal

Zolang je niet voor het Wetboek van Strafrecht schrijft, heb je alle vrijheid om de lezer te boeien in spreektaal. Hier gaan modetermen als 'Moeten we niet willen met z'n allen' of 'Gaat 'm niet worden' echter op den duur vervelen. Beter is het op een vindingrijke manier omgaan met bestaande uitdrukkingen. "Die heeft geen plaat, maar een heel appartementencomplex voor zijn kop!" Was getekend: niet-schrijver maar kleurrijk spreker René van der Gijp. 

Overdrijving en vergeten termen

Hij kwam net voorbij, de overdrijving. Die werkt, mits in de juiste proporties (en niet eerder gebruikt). Een 'camper ter grootte van een vrachtwagencombinatie' is goed voor te stellen, maar je overdoseert wanneer je hier de al veel gebruikte mammoettanker van maakt. Daarbij werken oude woorden doorgaans meer op de lachspieren. Zo is een 'haarstukje' leuker dan een pruik, en is het inleidende 'weledelgestrenge' beter dan 'geachte', zeker wanneer het lijdend voorwerp op sarcastische toon wordt aangesproken. "De weledelgestrenge ex-president doet er goed aan die grijze massa onder zijn haarstukje eens aan het werk te zetten". Het zijn maar voorbeelden, de intentie is duidelijk. Bloemrijk taalgebruik kleurt je teksten.