Zo geef jij jouw personages kleur met humor

Als we het woord “humor” horen, denken we al snel aan grappen waar we van moeten lachen. Aan cabaretiers die gewaagde uitspraken doen en op bizarre manieren liedjes zingen, zoals “zij kon het lonken niet laten” van Wim Sonneveld. Maar humor kan voor nog veel meer doeleinden worden gebruikt. Vorige week bespraken we in het Schrijfwoordenboek de begrippen comic relief en bathos. Deze week bespreken we twee donkere vormen van humor: Zwarte humor en leedvermaak.

Humor is iets persoonlijks. Sommige mensen moeten erg lachen om droge humor, anderen juist om woordspelingen of tegeltjes-uitspraken. Humor vertelt iets over het personage zelf. Als een personage veel van woordspelingen houdt, laat dat zien dat hij/zij een zeker begrip heeft van taal en hoe je hier mee kan spelen. Geschikt dus voor een intellectueel karakter. Poep en plas humor aan de andere kant wordt vaak gezien als onvolwassen, omdat vaak kinderen hier gebruik van maken. Slapstick kan personages typeren als onhandig, klunzig of een pechvogel. Hieronder lichten we twee verschillende vormen uit.

Zwarte humor

Zwarte humor is een vorm die veel speelt met taboes, zoals grappen over terroristen, de holocaust en dodelijke ziektes. Deze vorm wordt snel gezien als smakeloos en heeft vaak als doel om de ontvanger ongemakkelijk of gechoqueerd te laten voelen. Een goed voorbeeld van hoe zwarte humor gebruikt kan worden om een mentaal ziek personage te omschrijven vinden we bij het personage The Joker van de Batman-stripboeken en films. Zo maakt The Joker veel gebruik van zwarte humor op zowel verbale als non-verbale wijze. Een verbaal voorbeeld van The Joker in de vorm van een klop-klop grap: “Klop klop”, “Wie is daar?”, “Dit is de politie mevrouw, uw zoon is overleden bij een auto-ongeluk” waarna The Joker in lachen uitbarst. De reactie op de humor geeft de lezer hier veel informatie over wat voor soort persoon The Joker is.

Er zijn ook lichtere grappen die gebruik maken van zwarte humor, zoals in het laatste gedeelte van de songtekst “Flappie” van Youp van ’t Hek: “Toen na de soep het hoofdgerecht moest komen, sprak mijn vader uiterst grappig “Kijk Youp, daar is Flappie dan””, als een donkere twist op wat er uiteindelijk met zijn konijn is gebeurd: geserveerd als avondeten.

Leedvermaak

Deze vorm van humor haalt plezier uit het leed van een ander. Het is een vorm die vooral veel non-verbaal wordt gebruikt en vaak ook goed werkt. Nu klinkt de omschrijving wreed, maar leedvermaak is een stuk breder dan je zou denken. Denk bijvoorbeeld aan de Home Alone-films of aan slapstick-humor, waarbij personages door hun geklungel en onkunde in ongelukkige situaties terechtkomen. Als je deze vorm kiest voor een personage zal hij vaak als een onhandige pechvogel overkomen. Heel handig als je een personage wilt hebben dat voor comic relief zorgt.

Sadisme aan de andere kant is de overtreffende vorm van leedvermaak waarbij iemand plezier haalt uit het opzettelijk pijnigen van anderen. Vaak hebben sadisten een psychische aandoening en zijn ze erg wreed. Desalniettemin is ook sadistisch leedvermaak een uiting van wat iemand komisch acht. Een historisch voorbeeld hiervan is Vlad III, ook bekend als Vlad de Spietser. Vlad werd geboren in het jaar 1431 en was voor een aantal jaar de vorst van Walachije, het toenmalige Roemenië. Vlad kreeg zijn bijnaam omdat hij berucht was voor het spietsen van mensen en dieren. Zo liet hij twee monniken spietsen om ze te helpen in de hemel te komen en spietste hij naderhand ook de ezel, omdat deze begon te balken. Ook zijn er Duitse verhalen dat Vlad het leuk vond om te dineren tussen de gespietste lijken van zijn slachtoffers. Na het lezen van deze non-verbale voorbeelden heb je waarschijnlijk al een zekere indruk gekregen van Vlad III. Op dezelfde manier kan je laten zien hoe mentaal verdraaid een personage in je verhaal is, zonder expliciet te noemen: “Vlad is krankzinnig”.