Hoe breng je balans in een verhaal met het gebruik van humor?

Humor in je verhaal werkt vaak als een tegenhanger van spanning. Net zoals yin en yang is het belangrijk dat je hier een goede balans in vindt. Er zijn verschillende vormen en manieren om humor toe te voegen in je verhaal. In het Schrijfwoordenboek van Schrijven Online verzamelen we alle schrijftermen én lichten we ze toe. Deze week bespreken we twee vormen van humor: Comic relief en bathos. Voor meer info over humor, kijk hier.

Comic Relief

Als je een heel serieus en (emotioneel) zwaar verhaal schrijft, is het belangrijk dat je de lezer af en toe op adem laat komen. Dit kan je doen door zware en serieuze hoofdstukken af te wisselen met lichtere en humoristische tussenstukjes. Comic relief is een Engelse term voor “komische opluchting” en beschrijft het loslaten van spanning in een verhaal met behulp van humor. Er is daarom alleen sprake van comic relief als er ook daadwerkelijk spanning is om los te laten. In verhalen die volledig rondom komedie draaien is er daarom geen sprake van comic relief.

Naast dat het prettig is voor de lezer, is het ook vooral een heel menselijke reactie om humor te gebruiken om door moeilijke situaties te komen. Vaak zorgen specifieke personages binnen een verhaal voor comic relief, omdat het past bij hun karakter. Denk bijvoorbeeld aan Timon en Pumbaa in The Lion King van Disney. Hun aanwezigheid zorgt voor wat opluchting in de film na een heel donker moment: het overlijden van Mufasa, Simba’s vader. Een ander voorbeeld vinden we in de film Saving Private Ryan. Deze film gaat over hoe het is om in een oorlog te vechten en is bijzonder serieus. Vlak voordat de hoofdpersonages gaan vechten, vertelt Ryan nog een grappig verhaal over zijn broer. Op deze manier wordt er even wat lucht geschept voordat we in de volgende scène de gruwelen van een oorlog te zien krijgen.

Zorg er echter wel voor dat het gebruik van comic relief gebalanceerd is met de rest van het verhaal. Het is vooral bedoelt als een (korte) adempauze, dus gebruik het niet te vaak. Als je comic relief te vaak gebruikt kan het verhaal alle spanning verliezen en wordt het een lange serie van grappen die flauw kunnen aanvoelen.

Bathos

Bathos, ook wel beschreven als de belachelijke anticlimax, is een plotselinge verandering in toon van serieus en poëtisch naar normaal en dwaas. Een voorbeeld van bathos: “Haar zijden jurk golft in de wind, bloemblaadjes springen als jonge hindes op en neer tegen haar benen. Langzaam draait zij zich om. Vers, warm bloed kleurt haar onschuldige gezicht. Stilletjes fluistert ze: “verdorie, ben ik weer de wasmachine vergeten aan te zetten”.

Het grote verschil tussen bathos en comic relief is dat bathos een instrument is dat je kan gebruiken om een groter doel, comic relief, te bereiken. Maar het kan ook op zichzelf staan. Namelijk het controleren van spanning in je verhaal. Nu geldt ook voor bathos dat het gebruik ervan erg spaarzaam moet zijn. Het is vooral gevaarlijk wanneer het opduikt als het niet de bedoeling is, als het niet past binnen de situatie of als het te vaak wordt gebruikt.

Een goed voorbeeld van hoe het vooral niet moet zien we in Star wars: The Last Jedi. De helden staan voor de keuze om óf veilig weg te komen, óf te blijven en een bijzonder gevaarlijk schip te vernietigen van de vijand. Als Leia, de leider van de operatie, dan ineens ziet hoeveel mensen zijn omgekomen moet ze diep zuchten. Direct daarna maakt ze een grappig bedoelde opmerking naar de robot C3PO. Dit is een moment waarbij bathos niet past, omdat het verhaal de situatie presenteert als zeer serieus en zeker niet een waar je wil dat de kijkers de spanning van het moment verliezen.