Wat is de herkomst van ‘op zwart zaad zitten’?

Als je op zwart zaad zit, heb je niet veel. In de meeste gevallen verwijst dit spreekwoord naar het feit dat iemand blut is of maar weinig geld heeft. Wat geen rooie cent hebben te maken heeft met zwart zaad, lees je hier!

Meerdere oorsprongen

In Vlaanderen kent dit spreekwoord de variatie ‘op droog zaad zitten’, maar in Nederland wordt de alliteratie zwart zaad gebruikt. De zwarte kleur van het zaad kent meerdere oorsprongen.

Volgens één verhaal kent het spreekwoord zijn herkomst van de vogels. Als zij zaadjes eten, kiezen ze er vaak voor eerst de lichtere zaadjes op te eten. Hierdoor blijven de vogels met het zwarte zaad over als zij nog maar weinig voedsel hebben. Een andere variatie hiervan stelt dat zwarte zaadjes, zoals rijpzaad, goedkoper waren om vogels te voeden. Als een familie krap bij kas zat gaven ze daarom hun vogels zwart zaad.

Een andere herkomst van het zwarte zaad komt uit de landbouw. Volgens Robèrt van Beckhoven, meesterbakker en jurylid van Heel Holland Bakt, verbrandden boeren vroeger hun akkers om zo de bodem vruchtbaar te maken. Door de armoede in deze tijd kon alleen geen enkele graankorrel verspild worden en werden de laatste verbrande graantjes ook van het veld geharkt en gebruikt voor het bakken van broden. Dit creëert een brood wat zwart van kleur is. De arme mensen uit deze tijd konden zich alleen maar zwart graan veroorloven, waardoor het idee van zwart zaad synoniem kwam te staan met armoede.

Bronnen: OnzeTaal; Ensie; Robèrt van Beckhoven