Wat is de herkomst van ‘door de mand vallen’?

Wanneer iemand doorheeft dat jij liegt, dan val je spreekwoordelijk door de mand. ‘Door de mand vallen’ is tegenwoordig nog steeds een populair spreekwoord, ook in de pers. Maar waar komt deze uitspraak eigenlijk vandaag? 

Middeleeuwse mandenstraf

Er zijn verschillende theorieën over hoe deze uitdrukking is ontstaan, en één verwijst naar een middeleeuwse mandenstraf. De veroordeelde werd bij deze straf in een mand boven het water gehangen met als enige hulpmiddel een mes. De toeschouwers bekogelden de veroordeelde dan met allerlei viezigheden, waarmee de mand na verloop van tijd werd opgevuld. Als de veroordeelde er genoeg van had, kon hij met het mes het touw door snijden en met mand en al het water in vallen. Tegen de tijd dat de veroordeelde het land op was gekropen, stond er een menigte klaar om hem het dorp uit te jagen. 

Echter is deze theorie niet volledig logisch, aangezien het niets te maken heeft met betrapt worden en de veroordeelde viel ook niet ‘door’ de mand heen. 

Ongewenste aanbidder

Een andere verklaring gaat over de manier waarop zestiende-eeuwse meisjes de avances van hun ongewenste aanbidders afwezen. Het meisje nodigde dan de aanbidder in kwestie uit in haar kamer door hem een mand met een touw eraan uit het raam toe te gooien. Echter zorgde het meisje ervoor dat deze mand een zwakke bodem had. Als de dame de jongeman dan met het touw probeerde op te hijsen, zakte hij erdoorheen.

Echter moet ook dit verhaal met een korreltje zout genomen worden, aangezien de jonge dames vroeger wel erg sterk moeten zijn geweest.

In de zeventiende en achttiende eeuw stuurden meisjes ongewenste aanbidders echter wel bodemloze manden als een manier van afwijzing, dus misschien zit hier toch een kern van waarheid in. 

Groningse volksgebruiken

Ook in de Groningse volksgebruiken wordt beschreven hoe de jongens op de boerenboeldagen een strooien pop door een bodemloze mand gooiden, om zo de spot te drijven met de jongens die vrijgezel zouden zijn tijdens het feest omdat een meisje ze had afgewezen.

In het verleden gold de bodemloze mand dus als een vorm voor afwijzing. Maar hoe we hier tegenwoordig iemand betrappen op liegen en bedrog bij associëren blijft een raadsel.