Smaakvol oneliners en woordspelingen gebruiken doe je zo!

Taal is flexibel. Zoals veel schrijvers doen, kan er met taal gespeeld worden en kunnen er zo nieuwe betekenissen of beelden opgeroepen worden. In het Schrijfwoordenboek van Schrijven Online verzamelen we alle schrijftermen én lichten we ze toe. Deze week bespreken we twee vormen van humor die hun oorsprong vinden in taalgebruik: oneliners en woordspelingen.

Oneliners

Een oneliner, ook bekend als kwinkslag, is een vaak humoristische uitspraak die niet langer is dan één zin. Oneliners worden vaak gebruikt in de politiek, maar binnen een verhaal kunnen ze veelzijdig worden toegepast. Een voorbeeld van een goede oneliner is die van Mark Twain: ”Stoppen met roken is helemaal niet moeilijk, ik heb het al wel honderd keer gedaan”. Ook zijn veel oneliners van Johan Cruijff bekend, zoals zijn oneliner “Elk nadeel heb z’n voordeel”. Door de korte vorm zijn grappige oneliners prima te gebruiken om onderling spanning te verlichten, zonder grote gebeurtenissen plaats te laten vinden.

Een oneliner hoeft trouwens niet altijd een grap te zijn. Ze hebben veel weg van uitspraken, gezegden en kunnen vooral dus ook veel tegeltjeswijsheid bevatten. Voorbeelden hiervan zijn “Oost, west, thuis best”, “spreken is zilver, zwijgen is goud” en “gezelligheid kent geen tijd”. Deze gezegden bevatten enige wijsheid, maar ze zijn vooral ook makkelijk te onthouden en ze rollen als het ware over de tong. Je kan veel doen met oneliners. Als je graag een personage als praktisch wil neerzetten, kan je vooral praktische oneliners voor hem of haar schrijven. Zinnen zoals “als wij de bal hebben kunnen zij niet scoren”, met betrekking tot voetbal.

Woordspe(l)ling

Woordspelingen zijn grappen waarbij er gespeeld wordt met de spelling of de klank van een woord. Een simpel voorbeeld hiervan vinden we veel bij Asterix en Obelix. Veel leden uit het Gallisch dorp hebben namen die eindigen op -ix. Zo heb je Visstix, Hokkistix en Appendix. Ook namen zoals Sam Bal en Luuk Saflex zijn vormen van woordgrappen. Woordgrappen zijn uiterst geschikt om humor in een boek te stoppen zonder uitdrukkelijk een grap te vertellen, omdat de humor in het woord zelf zit. Zo kan je bijvoorbeeld een Chinese bioscoop de naam “Saté” geven, als woordspeling op het Nederlandse bioscoopmerk “Pathé”.

Ook kan je woordspelingen gebruiken voor unieke omschrijvingen en dubbele betekenissen. Denk bijvoorbeeld aan het voorbeeld dat zojuist is genoemd, de naam Sam Bal. De grap is natuurlijk dat de naam verwijst naar sambal, een product dat traditioneel wordt gemaakt van chilipepers en dus heel erg pittig is. Een dubbele betekenis zou aan deze naam gegeven kunnen worden als je de naam geeft aan een opvliegerige en temperamentvolle voetballer. Niet alleen is de naam zelf een woordspeling, we zien het nu ook terug in het personage.