In het verkeerde keelgat schieten

Wat is er mis met een zin als: Hij zag dat het haar in het verkeerde keelgat schoot?

Veel, waaronder:

1) Het is een gemeenplaats

Een cliché, een algemene manier om iets te zeggen – een manier die heel veel anderen ook al hebben gebruikt, waarmee je jezelf als schrijver de kans ontneemt om je in je éígen woorden uit te drukken. Wil je je als schrijver onderscheiden van andere schrijvers, dan mag je gemeenplaatsen als ‘in het verkeerde keelgat schieten’ zo veel mogelijk vermijden.

2) Je geeft de conclusie

Een belangrijkere reden om iets niet ‘in iemands verkeerde keelgat te laten schieten’ is dat je de lezer de kans wilt geven dit zélf te concluderen. Hóé zag de ‘hij’ – en dus de lezer – dat het ‘haar’ in het verkeerde keelgat schoot? Waaruit bleek dit? Hoe reageerde ze? Verbaal of non-verbaal, of beide? Of letterlijk (stikte ze)?

3) Clichématige personages

Door het woordje ‘zag’ weten we dat in deze scène het perspectief bij de ‘hij’ ligt, wat betekent dat we ook de niet-citaten (gedachten, observaties et cetera) in zíjn woorden lezen. Dus dan is de vraag: zou de ‘hij’ dat op deze manier zeggen? Als hij iemand is die zich regelmatig bedient van gemeenplaatsen – ‘Nu zijn de rapen gaar!’ – dan mag hij deze inderdaad ook buiten de citaten (dus in de indirecte rede) gebruiken. Niets mis mee, míts je hem wilt kenschetsen als een personage dat op zo’n manier praat.

4) Een clichématige verteller

Aanvullend op 3: als je lustig met gemeenplaatsen strooit – in de directe dan wel in de indirecte rede – vervlakken de personages en sijpelt de stem van de verteller tussen de woorden door. Maar de lezer zit niet op een verteller te wachten die hem of haar met clichématige uitdrukkingen overstelpt. Ténzij je met opzet een clichématige verteller wilt opvoeren. Vergeet dan niet je verhaal te beginnen met: Er was eens…

Rob Steijger (www.fzeven.nl ) werkt als freelance redacteur voor zowel uitgevers als schrijvers.