Hoe schrijf je een sonnet als Shakespeare?

Al ontstond het sonnet al tijdens de renaissance rond de 14^e eeuw in Italië, Shakespeare is verreweg de bekendste sonnettenschrijver. In 1609 publiceerde hij 154 sonnetten in een unieke stijl die nu bekend staat als het Engelse sonnet of als het Shakespeareaanse sonnet. Lees hier alles wat je moet weten over dit type sonnet!

---

Structuur

Er zijn vier onderdelen die een sonnet tot een Engels sonnet maakt:

1. Het gedicht heeft 14 regels, drie kwatrijnen gevolgd door één distichon;
2. Elke regel is een jambische pentameter;
3. De volta volgt de 12e regel;
4. Het heeft het rijmschema abab cdcd efef gg.

Klink het nog ingewikkeld? Hier vind je de uitleg voor elk onderdeel:

Lengte

Een Engels sonnet bestaat uit 14 regels. Regels zijn niet hetzelfde als zinnen. Een regel kan bestaan uit meerdere kortere zinnen, maar een zin kan ook de lengte van meerdere regels zijn. De 14 regels is hoe het gedicht is opgebroken.

De 14 regels worden ook nog gegroepeerd. Dit gebeurt door een witregel te laten na het eerste kwatrijn (4 regels), het tweede kwatrijn (4 regels) en tussen het derde kwatrijn (4 regels) en het distichon (2 regels).

Ritme

Om een mooi vloeiend sonnet te schrijven, is het belangrijk om op het ritme van de woorden te letten. In het Engelse sonnet wordt dan ook gebruik gemaakt van een jambische pentameter. Hier verwijst jambisch naar waar de nadruk wordt gelegd en pentameter naar hoe lang de zin is.

Het jambische geeft aan dat er een bepaald ritme in elke regel zit. Dit ritme wordt veroorzaakt doordat de nadruk steeds op dezelfde lettergrepen valt.  Bij jambisch valt de nadruk altijd op even lettergrepen. Dit betekent dus dat, bij het lezen van een regel, de nadruk valt op de tweede, vierde, zesde, etc. lettergreep.

“Penta-” betekent vijf en “meter” verwijst naar de versvoet. Een versvoet is een vaste combinatie van nadruk en geen nadruk. Pentameter betekent dus dat elke regel bestaat uit vijf versvoeten, die elk bestaat uit twee lettergrepen.

Elke regel in een sonnet bestaat dus uit tien lettergrepen, waarvan de nadruk steeds op dezelfde lettergrepen valt. Een jambische pentameter klinkt dus als: tadá tadá tadá tadá tadá.

Dit is ook terug te zien in Shakespeares sonnetten. In de laatste twee zinnen van Sonnet 130 ligt de nadruk als volgt: 

“And yet, by heaven, I think my love as rare / As any she belied with false compare.”

Door dit ritme toe te passen op elke regel in je sonnet, hebben ze allemaal dezelfde klank, lengte en ritme, waardoor het als geheel beter loopt.

Wending

Elk sonnet heeft een wending, dit wordt de volta of chute genoemd. In een Engels sonnet zit deze wending na de 12^e regel en functioneert het vaak als een conclusie. 

Een van de meest bekende wendingen van Shakespeares sonnetten is te lezen in de laatste regels van het al eerdergenoemde sonnet, Sonnet 130. In de eerste 12 verzen van dit sonnet wordt gezegd hoe veel mooier de wereld is dan zijn geliefde, die helemaal niet zo speciaal of uniek is. Het is in de laatste twee verzen van het sonnet dat de verteller een wending maakt en zegt dat zijn geliefde toch net zo uniek is als de vrouwen die voor haar omschreven waren in gedichten. 

Rijm

In een sonnet wordt gebruik gemaakt van eindrijm. In een rijmschema wordt aangegeven bij welke regels de laatste woorden met elkaar moeten rijmen. Het rijmschema van een Engels sonnet is abab cdcd efef gg. Dit betekent dus dat het laatste woord van de eerste regel rijmt met het laatste woord van de derde regel, en dat het laatste woord van de tweede regel rijmt met het laatste woord van de vierde regel.

Inhoud

Sonnetten worden al honderden jaren over de liefde geschreven. Zo schreef ook Shakespeare over liefde, maar hij deed dit anders dan zijn voorgangers. In plaats van liefde te idealiseren en te schrijven over zijn liefde als een godin, vertelde Shakespeare over liefde als iets wat ingewikkelder is. Al gingen zijn sonnetten over liefde, ze verkenden ook thema’s als lust, homo-erotiek, vrouwenhaat, ontrouw en bitterheid.

Bronnen: Sonnet; Shakespeare's sonnets