Herkomst van 'beter een half ei dan een lege dop'

Beter een half ei dan een lege dop, een duidelijke manier om te verwoorden: je kan beter iets hebben dan helemaal niets. Wees tevreden met wat je wel hebt. Maar waar komt dit spreekwoord eigenlijk vandaan? 

---

Oud gezegde

Het idee van tevreden zijn met iets kleins, is al behoorlijk oud. Dit gezegde bestaat dan ook in veel talen. Zo zeg je in het Duits: ‘Besser ein halbes Ei als eine leere Schale’ en in het Engels: ‘Better half an egg than an empty shell.’ 

In het Nederlands komt het gezegde voor vanaf de zestiende eeuw, al is het dan met in een Nederlandse taal die nu misschien enige ondertiteling vereist. In 1550 werd ‘Tis beter een half ey dan een ydel doppe’ gebruikt in de verzameling Kamper Spreekwoorden. Ook in 1561 komen we nog een versie tegen die iets anders geformuleerd is: ‘Tis beter een half ey dan een leghe dop.’

Waarom eieren

Maar waarom gebruiken we dan eieren om uit te drukken dat je met iets kleins tevreden kan zijn? Dat is niet helemaal duidelijk. Er zijn dan ook nog genoeg andere manieren om dit aan te duiden. Denk maar eens aan uitdrukkingen zoals: ‘Beter een vogel in de hand dan tien in de lucht’ of ‘De boer eet vis als het spek op is’ of ‘Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd.’ Deze spreekwoorden betekenen ook dat je met minder tevreden kan zijn. Het lijkt er dus op dat men een groot aantal uitdrukkingen hiervoor heeft en er geen speciale reden is waarom eieren dan ook gebruikt worden.

Andere talen

Ook in andere talen komen verschillende variaties op spreekwoorden met deze betekenis voor. In het Engels zeggen ze bijvoorbeeld ‘half a loaf is better than none.’ Fransen hebben het over ‘Mieux vaut terre gâtée que terre perdue’, wat betekent: ‘beter bedorven aarde dan geen aarde.’ 
Tevreden zijn met iets kleins is een wijdverspreide boodschap. Dat we die in zoveel verschillende uitdrukkingen tegenkomen, is dan misschien ook niet heel verrassend.

Dit is een bewerking van een artikel dat eerder verscheen op IsGeschiedenis.