De gevolgen van schrijfvrees

Schrijfvrees of -angst is een veelvoorkomend probleem bij zowel startende als ervaren schrijvers. De één vreest onkwalitatief werk te leveren, terwijl de ander bang is op te moeten leven aan zijn of haar eigen succes. Maar hoe komt die angst tot stand, en wat doe je er tegen?

In het boek Minder Opzien Tegen Schrijven van Theo IJzermans en Jan de Geus wordt het onderwerp schrijfangst als ‘taboe’ aangeduid, een term die zeer op zijn plek lijkt. Want hoewel er meerdere onderzoeken zijn gedaan naar de oorzaak van schrijfangst, wordt er zelden tot niet openlijk over gesproken.

Wat veroorzaakt schrijfangst?

Laten we eerst vaststellen wat schrijfvrees veroorzaakt. Volgens een verslag van de Universiteit van Leiden heeft wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat er zeven relevante categorieën zijn van gedachten en denkpatronen die als een oorzaak van schrijfangst worden gezien. Dit zijn:

• Vrees voor schrijven
• Opvattingen over het schrijven zelf
• Uitstellen
• Negatieve gevoelens
• Toenemende spanning
• Perfectionisme
• Evaluatieangst

Uit deze categorieën komen enkele zeer herkenbare problemen naar voren, onder meer het denkpatroon dat een tekst creatief geschreven moet worden. Volgens de universiteit kan dit ‘een negatief gevolg hebben, omdat [dit denkpatroon] uitstellen en wachten op inspiratie uitlokt terwijl het hard en regelmatig werken blokkeert’. Daarnaast zijn vooral negatieve gedachten en twijfelgevoelens de oorzaak van problemen tijdens het schrijven, omdat men automatisch afleiding zoekt om de negatieve gevoelens te ontlopen.

Een ander probleem is de interne criticus die als het ware over je schouder meekijkt tijdens het schrijven. Volgens de universiteit werkt perfectionisme ‘verlammend op het schrijfproces en kan het de kwaliteit van je stuk zelfs in gevaar brengen’. Dit lijkt bovendien hand in hand te gaan met de categorie ‘evaluatieangst’, waarbij je vreest voor blunders die je in de tekst maakt. Dit zou volgens de universiteit zo ver kunnen gaan dat je jezelf ‘als persoon negatief beoordeelt’.

Ook stelt de universiteit dat schrijfvrees voort kan komen uit ‘onwerkzame schrijfstrategieën’, wat aan zou duiden dat het aanleren en hanteren van bepaalde technieken - zoals een schrijfroutine - schrijfangst tegen kan gaan.

Wat doe je tegen schrijfangst?

Terug naar het boek van IJzermans en De Geus. De auteurs beschrijven dat er weinig kennis is over hoe je het beste een schrijftaak aanpakt. Nu zijn er natuurlijk voldoende cursussen te volgen en zat schrijftips die je online kunt vinden, maar de juiste aanpak verschilt per individu. Eén methode lijkt echter vrijwel altijd zijn vruchten af te werpen: schrijf eerst een ruwe versie van je werk waarin je alle trossen losgooit, en kijk pas daarna kritisch naar je werk. Lees in dit artikel meer over het schrijven van een eerste versie.

Een ander punt dat de auteurs aansnijden is dat er veel irrationele gedachten over schrijven bestaan. Dit standpunt sluit aan bij het verslag van de Universiteit van Leiden, dat voornamelijk uitwijst dat je leert omgaan met schrijfangst door te werken aan de negatieve gedachten en emoties die je ervaart voor of tijdens het schrijven. Dit kun je bijvoorbeeld doen door middel van therapie. Die oplossing gaat echter veel verder dan alleen het schrijfproces en verschilt wederom sterk per individu.

Therapeutisch schrijven

Een zoektocht op internet levert veel gevarieerde oplossingen op. Eén ervan is schrijven over faalangst. Twee onderzoekers uit Chicago concludeerden na een onderzoek dat studenten die tien minuten over hun emoties en gedachten schreven voordat ze een examen moesten maken betere resultaten behaalden dan studenten die dat niet deden. Zij presteerden 4% boven hun normale niveau. Het verslag van het onderzoek staat gepubliceerd op de wetenschapssite Science.

Hoewel dat percentage niet bepaald hoog is, duidt het wel op de therapeutische werking van schrijven. Deze werking is al vaker onderzocht en duidt voornamelijk op de emotionele verwerking die plaatsvindt tijdens het schrijven over bijvoorbeeld traumatische ervaringen of negatieve gevoelens. Enkele van die onderzoeken concluderen dat schrijven over negatieve ervaringen op lange termijn een positief effect kunnen hebben op zowel de fysieke als de mentale gezondheid. Lees daar hier meer over.

Zo kun je stellen dat schrijven over schrijfangst ook een positieve werking kan hebben. En dat brengt ons weer terug bij de aloude boodschap: als je wilt schrijven, dan moet je gaan zitten en schrijven. Want alleen door te vallen leer je op te staan.