De gereedschapskist van de schrijver – Monologue intérieur

De innerlijke monoloog, ook wel de monologue intérieur of Stream of Consciousness genoemd, is de verwoording van de gedachtestroom van een personage. Welke technieken zijn er voor het schrijven van zo’n monoloog? En wat kan een monologue intérieur doen voor je verhaal?

---

Wat is de Stream of Consciousness?

De Stream of Consciousness is een narratief middel dat een natuurlijke gedachtestroom nabootst. De term is afkomstig uit de psychologie; namelijk van psycholoog William James, de broer van schrijver Henry James.Net als bij opeenvolgende gedachtes, is het verband in een innerlijke monoloog vaak associatief van aard. De tekst kan daarom willekeurig en chaotisch overkomen.

Welke technieken kun je gebruiken?

Er zijn twee technieken om een innerlijke monoloog te schrijven: namelijk direct en indirect.
De directe variant is de meest uitgesproken soort van de twee. In de directe innerlijke monoloog blijft de vertelinstantie compleet op de achtergrond, waardoor de lezer rechtstreeks de bewustzijnsstroom van een personage leest. De gedachtes en emoties van een personage worden weergeven in de vrije directe reden. De tekst leest daarom onsamenhangend en chaotisch, soms ontbreekt zelfs interpunctie. Veel schrijvers kiezen ervoor om zulke fragmenten cursief te maken.

Een beroemd voorbeeld van deze variant is de Molly Bloom-episode uit James Joyce’ Ulysses:

‘wat opwindend zou het zijn om met hem te gaan winkelen en in een nieuwe stad inkopen te doen moest die ring maar achterlaten die moet je maar draaien en draaien om hier over de knokkel te krijgen anders gaat het nog de hele stad door in hun kranten of geven het ze het bij de politie aan maar ze denken vast dat we getrouwd zijn o ze kunnen voor mijn part stikken mij een zorg hij heeft geld volop’

Afbeelding

De tweede variant is de indirecte innerlijke monoloog. Bij deze techniek wordt de gedachtestroom aangekondigd, begeleid of becommentarieerd door de vertelinstantie of door een personage. Bovendien is deze geschreven in de vrije indirecte reden. Een voorbeeld waarin dit gebeurt is de openingszin van Grip (Stephan Enter):

‘God, daar was hij dus. Paul van Woerden stond met geopende portemonnee voor de toonbank, keek toevallig langs de verkoopster naar buiten en zag hem voorbijkomen. Ja, hij was het, geen twijfel mogelijk; daar ging Vincent Voogd, behendigste aller alpinisten, na twintig jaar onmiddellijk herkenbaar. ‘

Waarom schrijf je een innerlijke monoloog?

Innerlijke monologen vinden we vaak in personage gedreven verhalen of verhalen met een psychologische thematiek. Door middel van een innerlijke monoloog krijgt de lezer de kans echt in het hoofd van een personage te kruipen. Het is dan ook een goede manier om de innerlijke drijfveren of motivaties van een personage kenbaar te maken.

Bronnen:
DBNL
The Write Practice