4 tips voor beeldend schrijven

Beeldende taal komt in veel verhalen en gedichten voor. Je kunt er op aanschouwelijke manier een uiterlijke werkelijkheid mee vormgeven. Een beeld heeft namelijk veel meer zeggingskracht dan een uitgebreide beschrijving, hoe nauwkeurig of correct die ook is. Hoe wordt beeldende taal nu gebruikt in literaire teksten en hoe kun je zelf beeldend schrijven?

1. Weet wat je wilt schrijven en zoek daar een beeld bij

Om in beeldende taal te kunnen schrijven, moet je eerst weten wát je wilt schrijven en vervolgens zoek je er een passend beeld bij.

Een voorbeeld

Je schrijft over de vluchtelingenkwestie. Een vluchteling kan zich in je verhaal voelen ‘als een ezel op de berg’: hij dacht op de goede weg te zijn naar betere oorden, maar raakt totaal verdwaald in de nieuwe wereld die hij betreedt, hij voelt zich dom en onaangepast en wordt koppig (want hij wil voort). Het beeld van een ezel en een berg vat deze toestand in enkele woorden samen en doet op eenvoudige wijze een appèl op het inlevingsvermogen van de lezer.

2. Maak één groot beeld

Kijk eens naar de tekst Als het stormt in je hart van Ramses Shaffey:

'Als het stormt in je hart, ga mee, ga mee, 
met de storm die je voert naar een wilde zee. 
Zet het anker niet uit, red niet je huid, 
want de tijd zal ’t getij weer keren.'

Hij had de storm grondig kunnen determineren als een hopeloze verliefdheid, een diepe rouw, een groot verlangen, een heftige ruzie, hij had keus uit zoveel mogelijkheden - maar hij liet de interpretatie van de storm over aan de luisteraar. Daarmee gaf hij ruimte aan zowel zijn tekst als aan zijn toehoorder, waardoor deze laatste zich met de inhoud van het lied kan identificeren. Zo maakt pluri-interpretabiliteit een tekst tot literatuur.

Let op dat je in één tekst beelden zoekt die bij elkaar passen. Allerlei bij elkaar gesprokkelde beelden maken je verhaal of gedicht onsamenhangend.

3. Houd het beeld concreet en toegankelijk

Het is verstandig om bij je tekst naar concrete beelden te zoeken die veel mensen kennen en waar ze een gevoel bij hebben. Daarmee maak je je verhaal of gedicht toegankelijk voor een grote lezersgroep. Mistige, gecompliceerde of übergeconstrueerde beelden maken je tekst abstract en daardoor misschien zelfs absurdistisch. Wanneer lezers dit niet kunnen plaatsen in hun belevingswereld loop je groot risico dat ze afhaken. Dat is jammer, want dan heb je je beeld voor niets bedacht en gebouwd en in woorden vertaald. 

Een voorbeeld

Ook Franz Kafka, van wie gezegd is dat zijn schrijven een metafysische zoektocht naar God was, bediende zich van eenvoudige beelden die door hun overzichtelijkheid het hart van zijn lezers aansprak en nog altijd aanspreekt:

'Wij zijn (…) in de situatie van treinreizigers die in een lange tunnel zijn verongelukt.'

4. Beeldspraak

Beeldspraak is in de literatuur een manier van uitdrukken waarbij een voorwerp of een begrip vervangen wordt door een beeld. Je kunt hiervoor een vergelijking gebruiken: ‘Hij was zo mager als een speenvarken.’ Soms werkt het beeld sterker wanneer je de vergelijking weglaat: ‘Het speenvarken kwam aangelopen.’

Gebruik je een geheel nieuwe vergelijking, bijvoorbeeld: ‘Het broodje dat tante Lena ons voorzette smaakte naar Biks,’ dan moet wel blijken dat de vergelijking past binnen de context (tante Lena moet dus een verbinding hebben met diervoer en het diervoer moet een functie hebben binnen het verhaal).

Beeld is iets anders dan symboliek

Er is een groot verschil tussen beeld en symboliek. Daarover lees je volgende keer meer. 

Door Thérèse Major 

Thérèse Major is auteur en schrijfcoach. Haar werk verscheen bij o.a. de uitgeverijen Querido en Nieuw Amsterdam. Bij Schrijven Online verzorgt zij de cursus Literair proza schrijven, kun je dat leren? en Ieder kind kan verhalen schrijven. In de Taalwerkplaats Drenthe organiseert zij o.a. elke eerste zondag van de maand een Schrijverscafé.