Opdracht #266 - Zeg het gewoon...

‘De menselijke toestand’ Heeft u nog vragen? Nou nee. Werkelijk niet? Nou ja, of toch? Ik ben helemaal in de war. In de war? Ja, wat zit er achter, achter dit niet ingelijste schilderij. Kunt u mij dat vertellen? Hoe bedoelt u, ‘wat zit er achter’? Ziet u meer dan ik? Ik denk het niet. Maar ik bedoel, het schilderij bedekt een raam. Stemt het landschap achter het schilderij overeen met wat de schilder ons laat zien? Die boom, bijvoorbeeld, ik zou om het schilderij heen door het raam willen kijken om die boom in het echt te zien. Of níet te zien. Want u vraagt net of de boom er wel staat. Vertrouwt u de schilder niet? Voor geen cent. De schilder bedekt met zijn schilderij de werkelijkheid. Is dat niet wat veel kunstenaars doen, de werkelijkheid bedekken? Men noemt dat ‘weergeven’ maar je kunt misschien net zo goed ‘bedekken’ zeggen. Het is een mysterie. Maar wat is nu de werkelijkheid? Hoe kan ik van het schilderij genieten als ik dat niet weet. Het is wel mooi, een beetje klassiek. Maar die hoed. Welke hoed bedoelt u? Die tussen de wolken zweeft, dat kan toch geen werkelijkheid zijn. We zullen het niet weten, nooit. Maar u moet het wèl weten. Want in 1933 zei Magritte, de Belgische schilder van dit werk: ‘De betekenis van mijn schilderen is de betekenis die de toeschouwer er aan geeft’. Mooi is dat. Die Magritte maakt een werk, een mooi maar raadselachtig schilderij moet ik zeggen, maar hij laat aan mij als toeschouwer over te weten wat de betekenis is. Zo stapel je betekenis op betekenis. En u of ik, of wie dan ook kan het niet eens controleren. Nogal onverantwoordelijk, vind ik. Van een portret of een naakt kunt u toch ook niet controleren of een model honderd jaar geleden een mooie vrouw was? Dat is iets anders. De schilder heeft zijn model één op één zo gezien; nou ja, portretschilders verbergen de lelijkheid en maken portretten mooier om de opdrachtgever te behagen. Maar kijk nou! Het raam is òòk geschilderd, met de gordijnen! Het is een schilderij ín een schilderij. Wat denkt u dat Magritte in zijn schilderij wil verbergen? Misschien het verschrikkelijke uitzicht op een stinkende fabriek? Daarom zet hij dit mooie landschap voor het raam. Het heet ‘De menselijke toestand’. Verbaast u dat? Ik ben er ondersteboven van. Er is geen mens te zien. Wat treft u nu het meest in het schilderij? Die boom in de kamer in het schilderij en tegelijk buiten in het landschap, ten minste als de schilder eerlijk is. En waar bent u zelf? Hoe bedoelt u? Van waar kijkt u naar wat u ziet? Hmm, ik zie een boom en een hoed in een geschilderd landschap dat een raam bedekt waarachter vermoedelijk, maar men weet het niet zeker, dat zelfde landschap is met die boom of misschien een stinkende fabriek. Dus ik vermoed dat ik vanuit de armzalige huurkamer van de schilder kijk. Maakt het iets uit dat het schilderij hangt in de National Gallery of Art in Washington DC? Nu nog mooier. Dus ik kijk nu naar een kopie van een dubieuze geschilderde werkelijkheid met een onzichtbaar uitzicht, een oncontroleerbare boom en een onmogelijke hoed? En dat moet ik van de schilder, die een Belg is, als kijker zelf begrijpen terwijl het origineel in Amerika hangt? Ik ben door dit schilderij in totale verwarring geraakt. Dan wens ik u geluk, u heeft het schilderij: ‘de menselijke toestand’ goed begrepen. Want in de war zijn is volgens Magritte ‘de menselijke toestand’. Heeft u nog vragen? Nou nee. Of toch . . . Wie bent u eigenlijk?