twijfel Zijn mensen op hun dapperst als ze niets meer te verliezen hebben? Die gedachte ging door haar hoofd terwijl ze de soldaat in zijn ogen keek die trillend zijn geweer op haar richtte. Wat een rare gedachte op dit moment, bedacht ze er verwonderd bij. Het leek wel alsof ze, door dit niet te vatten gevaar, volledig naar binnen was gegaan. Veilig in haar hoofd, warm en bekend. De ideale plek voor het laatste moment. Er kwam, bespottelijk natuurlijk, zelf iets van ‘geluk’ naar boven, en ze kon en wilde de glimlach die daar uit tevoorschijn kwam niet onderdrukken. Ze zag dat hij verward raakte. En toen begon het praten. Niet uit haar haar hoofd of haar lijf maar rechtstreeks uit haar ziel. Ze verbaasde zich zelf over de woorden. ‘En als je nou schiet, wat dan? Weer een vijand minder?’ ‘Ja, trut, weer eentje minder,’ antwoordde hij met een volume dat vooral bedoeld leek om zijn bibbers te overstemmen. ‘Okee, en hoeveel moeten jullie er dan nog? Duizenden, miljoenen? En wat heb je dan gewonnen? Heb je dan jouw gelijk gewonnen? Heb je dan jouw land, onder jouw god en jouw regels? Een land dat drijft op bloed?’ Waren dit haar woorden? Was dit haar kalmte? ‘Wij gaan winnen, en dan is het allemaal goed,’ schreeuwde hij paniekerig over al haar vragen heen. ‘Oh ja, dan is het goed? Dan kun jij rustig slapen, met al die dode mensen in jouw hoofd, in jouw hart. Dan zijn de kinderen trots op de vaders die ontelbare moorden pleegden. Dan zijn alle nabestaanden gelukkig en zonder wraak? Dan vindt jullie god dat dit het enige pad naar vrede en liefde was? ‘Het moet, het is onze opdracht. Anders gaat het mis.’ Het schreeuwen was fluisteren geworden en de woorden leken meer voor hemzelf bedoeld dan voor haar. ‘Méér mis dan dit?’ Ze zag hoe haar woorden het schild wegvraten. Hoe de wanen knakten. Zijn geweer wees omlaag en stil huilde hij, met grote snikken en schokken. Ze liep naar hem toe en kuste zijn voorhoofd: ‘Berg nu je geweer op.’