Alternatieven voor barbarismen

 11 mei 2011 - 20:04
1. Een barbarisme is, grof gezegd, een woord uit een andere taal die in de eigen taal is opgenomen. Afhankelijk van de herkomst van het woord wordt bijvoorbeeld gesproken over germanisme of anglicisme. 2. In mijn roman-in-wording gaat het om de overheersing van vreemde elementen en het verzet daartegen. Dat wilde ik in het taalgebruik terug laten komen, vooral sinds ik van een bevriende Duitse schrijfster hoorde dat ze erg veel moeite doet om Duits te schrijven en allerhande leenwoorden, hoe oud dan ook, uit haar roman wil verbannen. Dat vind ik dan weer overdreven, omdat voor mij woorden als zolder en kelder (beiden uit het Latijn) moeten kunnen. 3. Omdat misschien meer schrijvers geïnteresseerd zijn in de mogelijkheden, leek het mij aardig om er hier een onderwerp over te beginnen. Het idee is om normale, alledaagse Nederlandse alternatieven/synoniemen te vinden voor woorden die in normale teksten voor kunnen komen. Ik merk zelf dat ik een goed synoniem vaak niet zie, omdat het barbarisme voor mij gebruikelijker is. Ook zijn een aantal barbarismen niet met één woord te verhalen, maar is het wel mogelijk er een korte omschrijving van te vinden. Nog een paar spelregels die me belangrijk lijken: - Het alternatief mag geen zelfverzonnen woord zijn - Het alternatief mag niet voorkomen uit de puristische beweging, want die heeft slechts een klein bereik. Bovendien zijn die woorden vaak ook door iemand zelf verzonnen, en komen de woorden niet uit de rijke historie van het Nederlands. - Het alternatief mag niet in de tijd rond de Tweede Wereldoorlog besmet zijn geraakt door de NSB en soortgelijke groeperingen. Voorbeeld: alternatieve namen van de maanden. Oogstmaand voor augustus, enz. - oude ontleningen die verbasterd zijn naar het Nederlands moeten kunnen (bijvoorbeeld 'dozijn') Een paar voorbeelden waar ik mee bezig ben: enthousiasme/geestdrift (begeesterd is een germanisme) direct/rechtstreeks of onmiddellijk via/over demoon/boosaardige geest expert/deskundige explosie/ontploffing acceptabel/aanvaardbaar Een voorbeeld van een "moeilijk te vermijden barbarisme" waar ik tegenaanloop is "strategisch". Iemand die een aanvaardbaar alternatief kent?

11 mei 2011 - 20:15
Tactisch is zelf een barbarisme (alle woorden met c, q, x en y zijn zonder meer verdacht). En het gaat om "de strategische waarde van een plaats". Dus met betrekking tot oorlogshandelingen.

Geen afbeelding
Graylorne

Lid sinds

15 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
 11 mei 2011 - 21:03
Strategisch zou ik vertalen als 'krijgskundig' of ‘veldheerlijk’. Al googlend (daar heb ik geen zuiver NL woord voor) kwam ik zonet op een wikipedia van de Bond Tegen Leenwoorden. Leek me wel iets voor wat je bedoelt: smeerooft voor jam en boekstaaf voor letter. Mocht je hem nog niet kennen: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bond_Tegen_Leenwoord…. NB: Die Bond vertaalt strategisch trouwens als veldheerskundig.

11 mei 2011 - 21:12
Mocht je hem nog niet kennen: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bond_Tegen_Leenwoord…. NB: Die Bond vertaalt strategisch trouwens als veldheerskundig.
Ja, ik ken ze. Veel woorden komen me veel te gekunsteld en bedacht over. Smeerooft was net na de middeleeuwen gewoon marmelade. Terwijl ooft op zich weer ontleend is aan het Latijn. Letter maakt al sinds het begin van de hoge middeleeuwen deel uit van onze taal, terwijl boekstaaf eerder een germanisme lijkt (Buchstabe). Ik gebruik voor die informatie trouwens http://www.etymologiebank.nl Voor mij dekt "krijgskundig" niet geheel de lading, maar daar kan altijd wel een bijvoeglijk naamwoord aan gepast worden.

Geen afbeelding
chrislaevers

Lid sinds

15 jaar 3 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 11 mei 2011 - 21:55
Schlie, dan vraag je dus om een puristische denkoefening te maken. Geen zelfverzonnen alternatieven, geen barbarismen (waaronder het Latijn, het Frans, het Engels, het Duits). Je veegt zomaar hele taalperioden van tafel. Over dialectismen heb je niets gezegd. Eigenlijk wel, want het woord moet alledaags zijn en in normale teksten kunnen voorkomen. Bedoel je dan zoeken naar naalden in een hooiberg? Ik vrees dat het dat gaat worden. Voor strategisch, kies ik voor oordeelkundig, planmatig, met voorbedachtheid... maar dat dekt de betekenis niet helemaal. Daar zit het probleem m.i. dus, de betekenis volledig dekken.

Geen afbeelding
Little Miss Moonlight

Lid sinds

13 jaar 10 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 11 mei 2011 - 22:04
Hihi, ik heb die link geklikt, ze willen een bolletjespuntpen ipv een ballpoint, nou dat rolt lekker van de tong xD Maar interessant concept voor een verhaal Schli, lijkt me heel lastig om te schrijven, er zijn zoveel woorden die geleend zijn. Een bepaalde tactiek zou je ook als een bepaalde koers kunnen verwoorden... en zoals Graylorne al zei, een strategische plek zou een krijgskundig belangrijk (of cruciaal, maar dat zal ook wel een geleend woord zijn) punt kunnen zijn. Verder kan ik niets bedenken vrees ik. Moeilijk hoor, veel succes ermee!

11 mei 2011 - 23:10
Bedoel je dan zoeken naar naalden in een hooiberg? Ik vrees dat het dat gaat worden.
Nee, ik ben op zoek naar alledaagse/profane synoniemen/woorden van gelijke strekking voor alledaagse woorden/frasen, zie mijn voorbeelden. Nu ik er mee bezig ben, zie ik dat de tekst veel evenwichtiger/gebalanceerder leest dan wanneer ik er allerlei Franse woorden doorgooi/in mix. Wat ik overigens wel ga doen bij de Bad Guys/slechterikken: doodgewone/ordinaire Nederlandse woorden die (vooral) van origine Frans/uit het Frans afkomstig zijn gebruiken/implementeren.

12 mei 2011 - 8:39
Nee, dat is niet wat ik bedoel: dat zijn voor een groot deel letterlijke taalfouten en geen geaccepteerde synoniemen. Is er verder niemand bezig met de juiste woordkeus bij het schrijven? "Juist" als in "het woord dat in dat geval het beste bij het verhaal past" (of in het ritme van de zin, etc).

Geen afbeelding
Evert A.

Lid sinds

15 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 12 mei 2011 - 9:00
Voor het vinden van passende woorden heb ik altijd veel profijt van Het juiste woord (betekenisvarianten, stijlvarianten, synoniemen), van Dr. L. Brouwers & Dr. F. Claes.

12 mei 2011 - 10:28
Ik had trouwens beter "recent ingeburgerde, nog niet verbasterde leenwoorden" kunnen schrijven in plaats van barbarismen, besef ik nu.

Geen afbeelding
IJber

Lid sinds

14 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
 12 mei 2011 - 11:04
Ik ben heel vaak bezig met woorden zoeken en de oorsprong zoek ik dan op in het Van Dale ethymologisch woordenboek. Ook gebruik ik Het juiste woord. Verder zoek ik, als ik weet dat een woord bijvoorbeeld uit het Frans komt, de Nederlandse vertaling op in een (in dit geval) Frans-Nederlands woordenboek. En natuurliijk het synoniemen woordenboek en Wikipedia. Ik kom dan soms tot hele leuke associaties. Toen ik het woord vreemd ging onderzoeken voor een gedicht kwam ik bijvoorbeeld tot de betekenis -uitheems, zonderling- Ik zag ook dat het woord afkomstig was uit het Gotisch -fram- en oorspronkelijk -de weg en naar voren betekend-. Maar dat het ook verwant is aan vroom -frami- wat weer dapper en rechtschapen betekend. Voor het gedicht kwam daar niet een enkel woord uit maar een heel beeld. Andere keren kom ik dan na deze werkwijze op een ander woord dat meestal ook nog gewoon gebruikt wordt. Het gaat mij er niet zozeer om om barbarismen te vermijden want ik denk dat alle talen van oudsher elkaar beinvloeden en elkaars woorden eigen maken. In de grensstreken van landen zie je dat natuurlijk het duidelijkst. Het is een soort vloeiende overgang. Het is wel heel leuk om te doen. Wat strategisch betreft: dit komt natuurlijk uit het Latijn. Het ethymologisch woordenboek geeft aan dat het verwant is met sternere (uitspreiden, ook het woord straat is hieruit ontstaan) en agein (leiden). Ook 'de kunst van oorlogsvoering vooral met het oog op grote bewegingen' en ook 'beleid'. Hieruit zou je dan een nieuw begrip kunnen distilleren (nog zo'n woord). Het hangt natuurlijk ook af van de context van het geschrevene.

Geen afbeelding
Graylorne

Lid sinds

15 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
 12 mei 2011 - 11:19
Is er verder niemand bezig met de juiste woordkeus bij het schrijven? "Juist" als in "het woord dat in dat geval het beste bij het verhaal past" (of in het ritme van de zin, etc).
Ik in ieder geval wel; ik surf me suf. Omdat ik in mijn boeken geen Engelse woorden wil hebben (mijn verhaalwereld is een lappendeken van aardse middeleeuwse culturen, maar de Britse eilanden zijn daar niet bij), en er ook geen Aardse godsdiensten zijn, zoek ik daarvoor equivalenten uit het Germaans, Latijns oid. Dus geen baby, maar boreling of zuigling; geen uitroepen als ‘jeetje’ of ‘jasses’ en geen Bargoense uitdrukkingen. Standaard heb ik naast de site van de ETB die jij boven noemde, de volgende links onder handbereik: http://www.encyclo.nl/zoek.php http://synoniemen.net/ http://gtb.inl.nl/openlaszlo/my-apps/GTB/Producti… http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdpagina http://www.etymonline.com/ Wat strategie/tactiek betreft is de strateeg de krijgskundige, degene binnen de Generale Staf die de grote lijnen van de strijd uitzet, en de tacticus de bevelhebber in het veld, die deze lijnen daadwerkelijk uitvoert. Voor het tweede begrip heb ik zo snel geen pasklaar alternatief woord voorhanden. ‘Strategische waarde’ lijkt mij dan ‘krijgskundige waarde’ en daardoor wordt die plaats een tactisch doel. Misschien iets als ‘doel te velde’? Ik ben geen Neerlandicus, dus niet alle vervangende woorden die ik gebruik zullen de toets der kritiek kunnen doorstaan. Een voorbeeld: Het woord ‘shit’ (wat een handzaam scheldwoord is, alleen Engels). Komt van het Oudengelse woord scitan uit het Proto-Germaanse skit-, uit het proto-Indo-europeaans skheid-, dat weer vertaalt naar het Middeleeuwse NL ‘scit(te)’. Dus: [i]scit[\i]. Maar in jouw rijtje zou je gewoon 'schijt' zeggen.

Geen afbeelding
AndreaClimbing

Lid sinds

15 jaar 10 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
 12 mei 2011 - 18:15
Hihi, ik heb die link geklikt, ze willen een bolletjespuntpen ipv een ballpoint, nou dat rolt lekker van de tong xD
Wat is er mis met 'balpen'? :confused:

12 mei 2011 - 20:42
Ik ben heel vaak bezig met woorden zoeken en de oorsprong
Nu wordt ik ineens heel nieuwsgierig naar de achtergrond van je forumnaan.
Bedoel je met niet verbasterde leenwoorden een woord zoals 'compromis' en 'fair play'?
Ja, die ook, maar ik denk dat ik eerder al een hele reeks voorbeelden heb gegeven.
Omdat ik in mijn boeken geen Engelse woorden wil hebben (mijn verhaalwereld is een lappendeken van aardse middeleeuwse culturen, maar de Britse eilanden zijn daar niet bij), en er ook geen Aardse godsdiensten zijn, zoek ik daarvoor equivalenten uit het Germaans, Latijns oid. Dus geen baby, maar boreling of zuigling; geen uitroepen als ‘jeetje’ of ‘jasses’ en geen Bargoense uitdrukkingen.
Ja, dat is ook zo'n beetje mijn probleem. Ik heb besloten dat de lingua franca het Gotisch (van Wulfila) is, en de meeste woorden daarom van oorsprong een Germaanse oorsprong hebben (met hier en daar een vleugje Hebreeuws). Voor de moderne beweging die juist wel veranderingen wil, gebruik ik dan opzettelijk veel ingeburgerde, niet-verbasterde leenwoorden, met name uit het Frans (geen Germaanse taal, dus veel contrast). Daarmee zou je uit het taalgebruik al moeten kunnen afleiden wat de politieke oriëntatie van de spreker is.
Het woord ‘shit’ (wat een handzaam scheldwoord is, alleen Engels). Komt van het Oudengelse woord scitan uit het Proto-Germaanse skit-, uit het proto-Indo-europeaans skheid-, dat weer vertaalt naar het Middeleeuwse NL ‘scit(te)’. Dus: [i]scit[\i]. Maar in jouw rijtje zou je gewoon 'schijt' zeggen.
Nou bestaat er dus ook een of ander onderzoek naar het gebruik van scheldwoorden. Daarin is een onderscheid naar waarmee je scheld: - faecaliën en dergelijke, met name het Duits zou hierom bekend zijn: dreck, arsch, etc.; - geslachtsdelen; - ziekten. Het schijnt dat Nederland vooral bekend is om het schelden met ziekten (kanker, tyfus, klere, pest), of met andere woorden: dat het soort scheldwoord cultuurafhankelijk is. Daarom zou ik het "shit" niet zo snel direct vertalen.

Geen afbeelding
Tja

Lid sinds

15 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
  • Pluslid
 12 mei 2011 - 21:11
Zijn al onze woorden geen leenwoorden? Strategisch zou ik zelf trouwens vertalen als een uitgekiend plan.

Geen afbeelding
IJber

Lid sinds

14 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
 13 mei 2011 - 8:47
Mooie naam, niet? Maar is niet alleen mijn forumnaam. Ik noem het mijn buitennaam. Alleen door mijn meest nabijstaanden wordt ik anders genoemd, mijn binnennaam. De oorsprong van voornamen is moeilijk te achterhalen. Vaak, heb ik gemerkt, komen ze voort uit verbasteringen. Als een bepaalde naam lang gebruikt wordt voor vernoemingen verandert hij in de loop der tijd. Wat dan de oorspronkelijke naam is is moeilijk te achterhalen. IJber of IJbert is een hele oude Nederlandse mannennaam. Ik ben een vrouw. Hoe ben ik dan aan deze naam gekomen. Het is een samentrekking van mijn twee voornamen. Mijn eerste voornaam is ook een oude Nederlandse voornaam en betekent de ijverige of de werkzame. Mijn tweede voornaam betekent zo sterk als een beer. Is hiermee je nieuwgierigheid bevredigd?

Geen afbeelding
IJber

Lid sinds

14 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
 18 mei 2011 - 10:26
Nou ja dat IJver komt aardig in de richting natuurlijk als je naar de betekenis van mijn naam kijkt. Ik denk dat de namen Eibe, IJf, IJver, IJdo, IJda, Ido, Ida, Eiber (dat is volgens mij een vogelsoort) allemaal van hetzelfde woord afstammen. De betekenis verschilt ook niet echt. Iberia vind ik wel heel mooi, doet me denken aan zon en zee en muziek. Ik denk dat ik mijn naam maar verander in Iberia.