Doel van een proloog

De proloog is inderdaad een beetje een stijlelement in vooral thrillers geworden. Ik gebruik 'm in mijn boek om een bepaalde achtergrond aan het verhaal mee te geven. Soms kan dat ook in een flashback, maar in mijn verhaal staat wat zich afspeelt in de proloog vrij ver af van het verhaal op zich. Daarom vond ik een 'losse' proloog beter.

Je leest een boek niet uitsluitend om het verhaal, zoals je een pannekoek niet uitsluitend eet om je maag te vullen. Je leest (en eet) om het genot. De stijl, de onverwachte wendingen, de karaktertrekken van een personage. Een proloog geeft meestal alleen weer wat het verhaal is -sec en zonder clou. Jouw stelling nijgt naar 'alleen het verhaal telt'. Dat is in mijn ogen een hele kale pannekoek. Doe je smaakpapillen een lol en lees eens een klassieker -of: lees niet meer de proloog :p

Ik heb mijn manuscript een proloog (en een epiloog) gegeven om een korte scene van voor en na de echte verteltijd te kunnen opnemen. Ik heb de proloog vooral gebruikt om de setting van het verhaal aan te geven en een belangrijke gebeurtenis in het leven van mijn hp te beschrijven toen ze nog heel klein was. De epiloog is een soortgelijke scene met de hp, hoewel iets beschouwender van aard en deze maakt de cirkel (met de proloog) weer rond. Om deze redenen vind ik beiden erg belangrijk.

In een ander forumonderwerp werd het onderwerp 'prologen' zijdelings aangekaart en daar kwam een interessante reactie op, die het wellicht waard is om apart onderzocht te worden:

Ik ben het er niet mee eens dat een proloog om effectbejag gaat

De stelling dat een proloog om effectbejag zou gaan, kwam van mij af. Als lezer valt het mij op dat als een boek een proloog heeft, die specifiek bedoeld lijkt te zijn om mensen het verhaal in te zuigen, bijvoorbeeld door de uitkomst van een drama alvast weer te geven (in een why-done-it) of door het spannendste element van een boek weg te geven. Vandaar mijn opmerking. Maar dat kan heel goed te maken hebben met het soort boeken dat ik veel lees (literaire thrillers, detectives, militaire non-fictie). Wat zijn jullie gedachten over het doel van een proloog?

Elk boek zou om effectbejag moeten gaan. Elke film die wordt uitgebracht gaat om effectbejag, om het hebben van effect bij de kijker, waarom zou dat bij boeken en prologen niet zo zijn? Als schrijvers eens zouden schrijven met het doel om een (emotioneel) effect bij de lezer te veroorzaken, dan zouden er niet zo wezenloos veel boeken zijn die de lezer in slaap wiegen ipv op het puntje van hun stoel te houden.

Ik kan een proloog alleen (min of meer) op prijs stellen als het om effectbejag gaat. Er zijn wel verschillende mogelijke effecten: * Lezer nieuwsgierig maken, een soort teaser. Ik zal het boek gretiger lezen omdat ik een verklaring zoek voor de gebeurtenissen in de proloog. Dit is het belangrijkste, en de andere effecten kunnen gezien worden als varianten hierop. * Een personage aan bod laten komen dat verder niet of weinig in het boek optreedt. Het feit dat de lezer dit andere perspectief in het achterhoofd houdt, kan een meerwaarde betekenen. *Een of andere gebeurtenis die een invloed heeft op de personages. Bv: een zelfmoord 5 jaar geleden die door iedereen verdrongen is maar toch nog sporen nalaat. Dat laatste vind ik al op het randje. Er is eigenlijk geen enkele reden om dit in een proloog te gieten, tenzij je denkt dat het een beter effect op de lezer zal hebben. Een proloog die me gewoon achtergrond biedt bij het verhaal zonder me te intrigeren vind ik een afknapper. Verwerk dat in de wereld van je verhaal, niet in een stukje tekst ervoor.

Ik sla de prologen meestal over, omdat ze totaal niets toevoegen aan het verhaal. Dat zijn de slechtere prologen. In fantasy kom je soms prologen (soms ook motto's) tegen die in de Tough Guide to Fantasyland "Gnomic Utterances" worden genoemd. Volkomen onbegrijpelijke uitlatingen die eerder niet dan wel bij het lezen een betekenis krijgen. Effectbejag: vermoedelijk wel. De proloog wordt ook heel veel als infodump gebruikt: een hoofdstuk om even snel de setting neer te zetten, om iets uit te leggen over de wereld waarin het zich afspeelt, of de jeugd van de held, of het perspectief van de "bad guy". Dat is misbruik van de proloog: die informatie kun je beter in het verhaal zelf verweven (als je het in het voorwoord zet, is de lezer het vergeten op het moment dat het belangrijk is). Of je maakt er een hoofdstuk 1 van. Een èchte proloog heeft weinig met het verhaal te maken, maar vertelt iets óver het verhaal. Het is er een commentaar op, of schept een sfeer die belangrijk is om te begrijpen hoe je het verhaal moet lezen. Het geeft je een compleet andere invalshoek of een diepere laag onder het verhaal. Proloog betekent voorwoord. Het is een literair voorwoord. Het gewone voorwoord wordt zelden nog gebruikt. Wat jammer is, want bijvoorbeeld Neil Gaiman heeft in Smoke & Mirrors een heel verhaal in het voorwoord verwerkt, plus een commentaar op het voorwoord.

Ja, dat is helemaal geen absolute regel. Maar je hebt wel vaker de neiging om subjectieve zaken als absoluut neer te zetten. Ik kan je zat voorbeelden geven van prologen die gewoon gelinkt kunnen zijn aan een verhaal, bijvoorbeeld in een raamvertelling. Dan kan het soms zelfs pure noodzaak zijn. Nergens staat er in het grote bijbelboek van schrijven dat een proloog als een soort voorwoord opgevat dient te worden. De schrijver kan dit naar wens zelf invullen, afhankelijk van zijn verhaal en idee. Maar het 1 is niet a priori beter of slechter dan het ander, dat is allemaal afhankelijk van andere zaken.

Voor mij persoonlijk is er trouwens een groot verschil tussen de woorden "proloog" en "voorwoord". Als iemand "proloog" zegt, dan versta ik daaronder een stukje van het verhaal. Een "voorwoord" is voor mij iets dat zich afspeelt op metaniveau, iets waarin de auteur of iemand anders uitleg geeft. Volgens mij gaat het hier alleen over wat ik versta onder "proloog".

Een voorgerecht van een maaltijd kan de eetlust opwekken; de opmaat van een muziekstuk kan de toon zetten; een hal geeft een indicatie van van een huis; zo kan een proloog de tendens van een verhaal weergeven én de leeslust opwekken. Een voorwoord is iets anders; in een voorwoord kunnen dankwoorden staan, een uiteenzetting over de opbouw van het boek of iets over de totstandkoming ervan - of andere informatie die een schrijver kwijt wil buiten de eigenlijke stof om. Een proloog past bij fictie; een voorwoord bij non-fictie. Mijn gedachte over een proloog is gelijk aan wat een amuse doet - het is een entree tot het verhaal. Ja, liefst smakelijk, daarin volg ik Ellabella voetstoots. :)

Een proloog kan je inderdaad in het verhaal zuigen, en mag daarom wat vaag of mysterieus zijn. In mijn ogen krijgt hij echter pas waarde als hij geleidelijk verduidelijkt wordt naarmate je vordert in het verhaal. Er is niets erger dan een proloog die je nog niet begrijpt wanneer je na het uitlezen van het boek terug bladert, of die even verwarrend is dan voorheen. Terry Pratchett is hier toch wel een meester in, maar hij schrijft dan ook satire op het fantasy genre.

Voor mij persoonlijk is er trouwens een groot verschil tussen de woorden "proloog" en "voorwoord"

Voorwoord is een letterlijke vertaling van het oorspronkelijk Griekse proloog: pro (voor) en logos (woord) :) Ik vind Schli´s uitleg interessant. Iets om verder over te lezen. In fantasy leest een proloog soms meer als een eerste hoofdstuk. Of er is geen touw aan vast te knopen totdat je het hele boek (of de hele trilogie) uit hebt. De proloog was het eerste wat ik van mijn huidige project schreef. Het is een fragment van de voorgeschiedenis van het eigenlijke verhaal. Mijn schrijfdocent stelde voor om de proloog te schrappen, omdat er weinig tot niets verloren zou gaan. In eerste instante zag ik dat niet zo zitten omdat ik nogal aan mijn proloog gehecht was, maar hij had wel gelijk. Het verhaal begint nu gewoon bij hoofdstuk 1. :)

Voorwoord is een letterlijke vertaling van het oorspronkelijk Griekse proloog: pro (voor) en logos (woord) :)

Weet ik. Maar wanneer jij wat verderop in je post "proloog" zegt, bedoel je duidelijk een proloog en geen voorwoord :)

Een proloog past bij fictie; een voorwoord bij non-fictie.

Wat bij mijn onderzoek naar militaire non-fictie opvalt, is dat veel boeken zowel een proloog hebben als een voorwoord. Het voorwoord is persoonlijk, gaat over de auteur en zijn/haar boek. De proloog zuigt de lezer het verhaal in en is deel van het verhaal. En dan is er vaak ook nog een apart dankwoord. Dat past natuurlijk ook wel bij het duale karakter van dit soort boeken: ze zijn vaak geschreven met de regels voor fictie in het achterhoofd, maar zijn wel non-fictie.

Mijn laatste verhaal had ook een proloog. Vooral bedoeld om twee belangrijke karakters en hun daden te introduceren, zo'n vijftien jaar voor de rest van het verhaal. De bedoeling werd gedurende het verhaal duidelijk.

Ik vind Schli´s uitleg interessant. Iets om verder over te lezen.

Daar valt ook verder over te lezen want in tegenstelling tot wat sommigen denken (waarschijnlijk gedreven door het lezen van literatuur waarin het begrip proloog foutief is gebruikt) is het allerminst subjectief. De betere schijfboeken (maar dat zijn helaas ook de wat drogere werken) geven een goede uitleg over de proloog. De amuse verhoudt zich tot de meergangenmaaltijd als het motto tot de roman, het voorgerecht is het de proloog. Een motto is geen voorwoord of proloog. Het motto wordt tegenwoordig nog maar zelden gebruikt bij mijn weten. Een motto kan trouwens best langer zijn dan een of twee zinnen. Het stuk waarin iedereen wordt bedankt is het dankwoord en dat kan zowel voor als na de hoofdtekst worden geplaatst. Het is dus niet per definitie hetzelfde als een voorwoord (of een nawoord). In een (echt) voorwoord staat vaak hoe je een boek moet lezen. Dat is voor een proloog niet anders. Het verschil in woordgebruik is dat in het voorwoord de schrijver (of iemand die speciaal voor het voorwoord is aangetrokken) zich rechtstreeks tot de lezer richt, terwijl in het literaire voorwoord, de proloog, het perspectief bij een fictieve verteller/persoon ligt. In een voorwoord vóór een proloog kan de schrijver of bezorger nog iets kwijt over bijvoorbeeld de omstandigheden waarin het boek is geschreven en die je moet weten om de verschillende lagen goed te begrijpen. Wat de ober je vooraf over de maaltijd/het menu vertelt is het voorwoord dat naast de amuse (motto) en proloog (voorgerecht) kan bestaan. Voorts vind ik het opvallend dat prologen (met name in fantasy) schering en inslag zijn, maar dat epilogen zeldzaam zijn terwijl het doel ervan ongeveer hetzelfde is en vaak de proloog aan kracht kan doen toenemen.

Ik heb eens wat rondgegoogled, wat natuurlijk niets oplevert als je 'proloog' of 'voorwoord' in relatie tot 'boek' googled :o ...maar over het algemeen worden ze als synoniemen gebruikt, maar ben het met Arthur_D eens dat in het voorwoord meer staat dan strikt betrekking heeft op de inhoud. Daarin worden bronnen bedankt, uitleg gegeven over de totstandkoming of schrijft een ander dan de auteur iets over het verhaal/de schrijver. De proloog is de opstap tot het verhaal, en :ontopic: uk ik denk dat de inhoud daarvan verschilt van genre tot genre. Fantasy is geen eenheidsworst en in een proloog kun je zien of het concept je aanspreekt. In non-fictie geldt hetzelfde, lijkt me. Daarin moet je terug kunnen zien wat je zoekt in het boek.

in een proloog kun je zien of het concept je aanspreekt.

Dat is juist niet de bedoeling van een proloog. Vooral niet om dat het gros der schrijvers in de proloog een andere schrijfstijl gebruikt, of het ergens anders, of in een andere tijd, met andere hoofdpersonen laat afspelen.

Ik had in mijn boek (fictie) een verhaal áchter het hoofdverhaal en de personages nodig. Dat subverhaal moest slechts summier beschreven worden, verwachtingen wekken en spanning geven. Mijn HP's zijn in beginsel niet op de hoogte van de gebeurtenissen in het subverhaal maar krijgen daar, na verloop van tijd wel mee te maken. In eerste instantie heb ik het subverhaal als kleine hoofdstukken geweven door de andere teksten en hoofdstukken. Naar mijn gevoel echter werkte dit niet. Het werden hoofdstukken als 'los zand' en gaf niet de spanning die ik zocht. Schrijven is schrappen, dus heb daarna het subverhaal verwijderd, vervolgens verdeeld in drie stukken, chronologisch in tijd, veel suggererend, weinig daadwerkelijk verwoordend. Elk stuk is een afgerond geheel, de drie stukken samen vormen het komplete achtergrondverhaal. Het eerste stuk is nu mijn proloog (ooit op proeflezen gezet). het tweede stuk is een los hoofdstuk in de tekst, op het moment dat er een keerpunt is in het leven van de HP's. Het laatste stuk is een epiloog. (wat dat betreft ben ik het met schli eens: een proloog schreeuwt om een epiloog) Nu werkt het uitstekend, het maakt mijn verhaal in ieder geval spannender. Om dus on topic te blijven: naar mijn mening gaat het niet altijd om effectbejag. In mijn geval staat de proloog/epiloog sec ten dienste van de verhaallijn.

'Effectbejag' klinkt veel te negatief, terwijl het juist een positief verschijnsel is; wat is er mis aan een verhaal meer mee willen geven, in de vorm van een proloog en/of epiloog? Ik sluit me aan bij de vorige sprekers; een proloog schreeuwt om een epiloog. Maar niet elk verhaal leent zich voor een proloog of epiloog.

Anomalie, lees eerdere bijdragen van bavarois en je zult begrijpen dat zijn roep tot effectbejag iets anders is dan je denkt.

Dat is juist niet de bedoeling van een proloog. Vooral niet om dat het gros der schrijvers in de proloog een andere schrijfstijl gebruikt, of het ergens anders, of in een andere tijd, met andere hoofdpersonen laat afspelen.

'Het concept' heeft m.i. niets met de stijl te maken. Ik heb het over de inhoud van het boek.

Ja, ik ook. Over het algemeen lees je in een proloog helemaal niets over het hoofdverhaal. De proloog hoort niet bij de plot. Het maakt geen deel uit van de verhaallijn. In een goede proloog wordt het verhaal niet letterlijk uitgelegd.

Mijn idee. Daar is een proloog niet voor. In mijn roman heeft de proloog de functie van 'voorafje'; het is een stukje voorgeschiedenis. Niet cruciaal voor het verhaal, maar wel met een stukje toegevoegde waarde.

Ja, ik ook. Over het algemeen lees je in een proloog helemaal niets over het hoofdverhaal. De proloog hoort niet bij de plot. Het maakt geen deel uit van de verhaallijn. In een goede proloog wordt het verhaal niet letterlijk uitgelegd.

Zoals hierboven al is uitgelegd door anderen verwar je voorwoord met proloog.

Leg uit.

De proloog in mijn laatste verhaal was juist cruciaal voor de plot. Misschien had de informatie in stukjes verteld kunnen worden en was de proloog zinloos. Ik vond het echter 'leuk' (slechte reden, ik weet het) en er komt nog een grondige herschrijf...

*dubbelpost*

Over het algemeen lees je in een proloog helemaal niets over het hoofdverhaal. De proloog hoort niet bij de plot. Het maakt geen deel uit van de verhaallijn. In een goede proloog wordt het verhaal niet letterlijk uitgelegd.

Dit is een heel interessante discussie in het kader van mijn proefschrift. Militaire schrijvers schrijven vaak zowel een proloog als een epiloog en de proloog is, zover ik nu heb gezien, altijd onderdeel van het plot. Vaak een spannende flash forward. Kennelijk is dus het gebruik van de proloog genre afhankelijk.

De betere schijfboeken (maar dat zijn helaas ook de wat drogere werken) geven een goede uitleg over de proloog.

Heb je een of meer titels van goede schrijfboeken die expliciet op de proloog (en wellicht ook op de epiloog) ingaan? Ik wil er wel meer over lezen.

Leg uit.

Dat is al uitgelegd. Waarom zou ik bovendien iets dubbel uitleggen dat zo obvious is als wat. Duik nog maar eens in de materie zou ik zeggen.

Dit is een heel interessante discussie in het kader van mijn proefschrift. Militaire schrijvers schrijven vaak zowel een proloog als een epiloog en de proloog is, zover ik nu heb gezien, altijd onderdeel van het plot. Vaak een spannende flash forward. Kennelijk is dus het gebruik van de proloog genre afhankelijk.

Het is dan ook allemaal gekakel in de marge wat Schlimazlnik zegt. Maarja, hoe breng je zoiets simpels, logisch en duidelijk als wat jij zegt aan het verstand van iemand die zijn hakken al in het zand heeft gestopt. Verloren moeite.