Ik heb er zelf zelden last van, geloof ik, dus echt helpen kan ik je niet. Misschien is het een idee om het samen te doen met iemand van wie taal wel de sterkste kant is? Of het gewoon houden bij bedenken? Ik kan hele mooie meubels bedenken, maar ze absoluut niet in elkaar zetten. Ik ben dus ook geen meubelmaker geworden. Of misschien ben je gewoon te kritisch op jezelf en is het allemaal best goed (voor anderen), alleen omdat jij weet hoe het ECHT moet, ben je er ontevreden over.

Maar dat is toch juist "het schrijversschap"?!

Hmmm...klinkt als een bekend probleem. Niet bij mij, maar bij mijn zoon. Ben je een beelddenker? In dat geval kan het helpen als je een soort schema maakt, tijdlijn met gebeurtenissen in kernwoorden, waar je houvast aan hebt. Kleuren helpen om intensiteit van gebeurtenissen vast te leggen, zo krijg je een soort spanningsboog in kleur. Verder kan het helpen om een "vertaalslag" te maken tussen wat je ziet en wat je schrijft. Neem een memorecorder / voicerecorder en speel de film in je hoofd af terwijl je inspreekt wat er gebeurt. Terwijl je dit afluistert, kun je een schema maken met een voorzichtige hoofdstukindeling, geef ook hier de spanning weer. Schema's geven houvast bij het schrijven, als je sterk visueel bent ingesteld.

Als je alles al hebt uitgedacht, is het minder spannend (voor jezelf) om dat op te schrijven. Voor een deel schrijf je natuurlijk voor jezelf (omdat je het prettig vindt om te doen), maar voor een ander deel doe je het voor een lezer (die nog helemaal niet weet waar jouw mooie verhaal naartoe gaat). Om de spanning erin te houden, zou je ook gewoon kunnen beginnen met schrijven, in plaats van beginnen met denken. Dat doe je dan onder het schrijven door. Zo dien je jezelf en de lezer.

Dat kan ik ook niet, tijdens het schrijven denken. Ik moet al vanalles weten, anders ga ik zo zitten staren naar het witte vel papier. En worden de gekke stukjes steeds maar gekker en onlogischer.

Denk groot, begin klein, Teddyje. Je hoeft toch niet meteen een heel boek te schrijven? Kijk eens of je het met een kort verhaal (1500) woorden wel voor elkaar kan krijgen om de sfeer en spanning vast te houden die je wilt ontwerpen. En dat korte verhaal hoeft niet ineens over iets heel anders te gaan dan het leuke idee wat je in je hoofd hebt, je zou bijvoorbeeld een (vroegere) belevenis van een van je karakters uit kunnen werken. Leer je die meteen wat beter kennen.

Vandaag liep ik weer tegen een soortgelijk probleem aan. Ik schrijf nog niet zo lang zo intensief als ik nu doe en heb voor mijn gevoel vorig jaar een beetje een inhaalslag geleverd wat betreft cursussen volgen, handboeken lezen en maar aan de gang gaan. Eerst schreef ik maar "voor de vuist weg", een reagerende manier van schrijven op dat wat er al stond,of - om met de woorden van Nirav Christophe te spreken in "Het naakte schrijven" - het denken dat uit de taal ontstaat, eerst is er de taal, al sprekend, schrijvend en luisterend kom je op gedachte. Schrijven is volgens hem niet: eerst iets denken en voelen en dat dan beschrijven. Maar wat ik schreef zwabberde enorm op deze manier. Nu ben ik met een kort verhaal bezig en heb van tevoren een opzetje gemaakt, een schema, een tijdslijn, een soort "bewering" die ik met mijn verhaal wil aantonen. Maar ik loop helemaal vast. Toch zou ik beide schrijfprocessen willlen kunnen. Ik kan mij voorstellen dat op het ene moment het goed is om het één in te zetten en op het andere moment je juist meer hebt aan die andere manier van werken. Volgens mij heb ik grote moeite met schakelen in het denken op micro en macro niveau.

Die Nirav bevalt me wel ;) Zo schrijf ik meestal ook. Niet altijd, soms "schrijf" ik in mijn hoofd.

Ofschoon ik Nirav Christophe niet ken, noch zijn werk, vind ik zijn stelling zoals elisbeth die beschrijft: 'eerst is er de taal, al sprekend, schrijvend en luisterend kom je op gedachte.' wel aanvechtbaar. Ten eerste moet je niet zomaar een gedachte van iemand overnemen. Vind je dit zelf ook: dat er eerst taal is? Ja: in het geval van een kind klopt het. Een mens leert taal van zijn opvoeder. Maar daarvoor communiceert hij natuurlijk al láng vanuit zijn gevoelens en waarnemingen die hij later omzet in 'taal' wat een staketsel is van woordenarsenaal en grammatica maar wat op zich nog niet veel anders dan een wil uitdrukt of weergeeft. Taal is een werktuig waarmee je gedaan kunt krijgen wat je wilt. De gedachte echter (die voortkomt uit het voelen en waarnemen) moet er - in tegenstelling tot wat N. Christophe beweert - wel eerst zijn voordat een mens hem uit kan spreken of erover schrijven. Een volwassen mens - die een woordenarsenaal met de bijbehorende grammataci beheerst - komt vanuit zijn eigen gedachtwereld - gevoed door gevoel en waarneming - tot het bescrhijven daarvan. Hij gaat niet eerst spreken, schrijven en luisteren en krijgt dán een gedachte. Voor mij althans is de volgorde zö: ik luister en zie, ik heb daar mijn gedachte over, ik spreek die uit of ik schrijf hem op. Elisabeth, hoe is het mogelijk dat je met je bewering - die je al op papier hebt gezet - helemaal vastloopt?

Marriejeanne, Merk dat ik het niet goed heb verwoord. Wat volgens mij in zijn boek wordt bedoeld - gaat vooral om dramaschrijven - is dat je vanuit taal je personage opbouwt(en niet eerst een personage bedenkt en die dan nog eens gaat laten praten), dan is er een scène, grotere situatie en op het eind de overkoepelende premisse.(het van klein naar groot denken). Zijn stelling is o.a. dat je op die manier voorkomt dat je personages stereotypen worden. Zo vindt hij o.a. externe geloofwaardigheid flauwekul( "nooit denken hoe praten politiemannen), maar interne geloofwaardigheid alles ( hoe praat deze mens, deze politieman, in deze situatie). Volgens hem zou je zo bij meer boeiende psg.es kunnen uitkomen. Ik weet dit nog allemaal niet zo goed, hoe het voor mij werkt. Tot nu toe heeft vanuit de kleinste eenheid werken(dus woord- en zins niveau) mij wel de interessantste vondsten opgeleverd. Ik merk dat ik nu vastloop, eigenlijk op een manier die ik ook in zijn boek "Het naakte schrijven" tegenkom. (Weer) kort gezegd: hij stelt dat je de meest dramatische psg. es kan verzinnen, iemand die misbruikt is door zijn vader, maar.. "hoe bestelt zo'n iemand koffie, hoe loopt zo'n iemand door de deur? ". Het van te voren vastzetten van je psg.es kan dus ook maken dat je ze geen woord meer uit kunt laten brengen. Nogmaals, ik geloof in een middenweg en denk dat beide manieren van werken nuttig voor mij zijn, ik wil beiden in ieder geval gaan kunnen.

'Werken van binnenuit', als ik het goed begrijp? Als voorbeeld het misbruikte personage. Wat is dan de hoofdmoot: dat hij een persoon is? Of dat hij misbruikt is? Ten eerste (denk ik) dat hij een persoon is. Daarna komt het misbruiken. Daarom zul je eerst de persoon moeten 'hebben' (beschrijven), met al zijn persoonlijke trekjes en daar het misbruik in verweven. Anders komt noch het een noch het ander tot zijn recht. Dit kan ik eigenlijk niet begrijpen: 'dat je vanuit taal je personage opbouwt(en niet eerst een personage bedenkt en die dan nog eens gaat laten praten. dan is er een scène, grotere situatie en op het eind de overkoepelende premisse.(het van klein naar groot denken).' Hoe doe je dát? Bedoelt hij dat hij eerst een sprekend iemand in zijn hoofd heeft en daar een lijf omheen bouwt, en daaromheen een familie, een huis, een straat, een werkomgeving, et cetera? En met al die ingrediënten tot slot zijn verhaal maakt?

Als wat ik schreef niet voldoende helpt wil ik wel verder meedenken, we zijn er hier ook veel mee bezig. Tot voor kort wist mijn zoon (11) niet eens dat je ook in woorden kon denken. Hij denkt in filmpjes, zoals hij zelf zegt. Heel handig in veel situaties, behalve bij het schrijven van teksten / spreekbeurten / opstellen / werkstukken. 't Is een gave, zegt men, en geen handicap. Al ervaart hij het soms wel zo.

Het is een gave, dat zeggen mensen die het zelf ook hebben en het "goed" willen praten. Niet dat er iets verkeerd aan is, maar al dat geleuter over "maar dyslectici zijn vaak heel creatief" of "je krijgt zoveel liefde van een mongooltje" of "de grootte is niet belangrijk, maar wat je ermee kunt"... daar gaan mijn haren van overeind staan. PC geneuzel. Als hij het als handicap ervaart, is het een handicap, of andere mensen het nou een gave noemen of niet. Je kunt er toch niks aan doen, hooguit ermee leren leven. Who cares. Zo heeft iedereen wel iets. Dat gesprek over personages en opbouwen en weet ik het wil ik graag in meedoen, maar daar moet ik nog even over nadenken.

Ik denk dat de meeste mensen wel beelddenkers zijn (vanuit ons 'oer' toen er nog geen letters waren), daarom hebben velen ook juist wat ze noemen 'een fotografisch geheugen'. Ik zie daar de handicap niet van in, noch de gave - tenzij dit voor iedereen geldt. Uiteindelijk zijn woorden ook beelden maar dan abstract, net als cijfers. Ik zie beelden als beelden en woorden en cijfers óók als beelden. Daarom kan ik niet zo goed rekenen. Ik interpreteer getallen als woorden. Maar ik sta nooit rood dus dat zit ook wel goed.

Mensen die autistisch zijn denken altijd in beelden. Alleen maar in beelden. Ze kunnen niet in woorden denken. Automatische handelingen (hoort het denken zoals 'wij' doen ook bij kennelijk) kunnen ze niet. Geeft niets, is alleen een beetje onhandig in de communicatie onderling.

Omdat we een over-geïntellectualiseerde samenleving hebben, wordt op den duur alles wat niet intellectueel is, als een handicap beschouwd - en in het beste geval als een bijzondere gave (nieuwetijdskinderen, bv). Ik geloof daar allemaal niets van. Aardappels poten en rooien, dat moet de mens (én bonen!) en dieren vetmesten en alles opeten in zijn eigen huis, samen met zijn eigen mensen. (*) De rest is bijzaak. (*) Autisten kunnen dit, ADHD'ers, mongolen en mannen, vrouwen en kinderen. Everybody.

We dwalen een beetje van het oorspronkelijke onderwerp af, geloof ik :P. Wat ik met de gave bedoelde is dat beelddenkers (blijkt uit onderzoek) een veel hogere denksnelheid hebben dan woorddenkers, en dus vaak al oplossingen zien terwijl anderen nog aan het denken zijn. En voor mijn zoon was tot nu toe de handicap dat het als gave bestempeld wordt, dus dat er weinig tot geen structurele hulp voorhanden is, waardoor hij nogal eens vastloopt in het vooral op tekst gerichte onderwijs. Maar goed, Teddyje8, waar had jij het ook al weer over? O, ja! Je wilde wat adviezen van ons over het opschrijven van je verhaal...of is je boek intussen al klaar en uitgegeven ;) ?

Mara Mensen die autistisch zijn denken altijd in beelden. Alleen maar in beelden. Ze kunnen niet in woorden denken.

O ja? Niet altijd. Ik zie alles in gedachten voor me (behalve gezichten want daar ben ik niet goed in) maar ik denk in gevoelens. En in woorden, hoe snel ook.

"Ik schrijf al een tijdje, en nu heb ik echt een duidelijk verhaal in mijn hoofd, helemaal uitgewerkt daar, en ik zie het zo voor me. Nu is mijn probleem dat ik zoveel moeite heb met het op papier te zetten. Ik schrijf het neer, maar dan lijkt het me helemaal niet meer zo avontuurlijk en spannend als in mijn gedachten. Waarschijnlijk ook omdat taal niet mijn sterkste kant is, en ik dus vrij lang naar de juiste woorden zit te zoeken. Dus dan schuif ik het al gauw aan de kant." Mijn advies (for what it's worth!) is: gewoon doorschrijven en dus níet tijdens het schrijven van de eerste, ruwe versie naar de "juiste" woorden gaan zoeken. Dat komt later - bij het herschrijven - wel. Mijn eerste (afgemaakte) roman begon ik op 1 november 2005 zonder enig idee. Echt. Je zult het misschien niet geloven, maar mijn hoofd was leeg. En toch wilde ik de uitdaging om in 30 dagen een roman van 50.000 woorden te schrijven aangaan (nanowrimo.org)! Ik begon gewoon te schrijven: "Het meisje keek om zich heen," en door het schrijven kwam er van alles los. De ruwe versie was uiteindelijk klaar op 27 maart 2006 met zo'n 190.000 woorden. Drie dagen later begon ik aan mijn tweede roman waarvoor ik alleen de allerlaatste scene in mijn hoofd had! Die was klaar in september 2006. Nu schrijf ik aan mijn derde roman en zit al op 230.000 woorden. Met het redigeren/herschrijven van de eerste begon ik in juni 2006 en daar ben ik nog steeds mee bezig. In het kort: door te schrijven komt het verhaal los, bouw je de persoon (personen), de conflicten en de wereld op. Tenminste dat is mijn ervaring! ;-)

@Aart: Jij bent ook ouder dan mijn bijna elf-jarige oudste zoon. Zal daar wel aan liggen. Ze zeggen dat je hersenen tot je achttiende groeien. @Roma: Ik redigeer mijn hoofdstukken bijna eindeloos. Dat is ook niet goed. Ooit moet je zeggen: het is oké nu. Maar wanneer is het precies goed dan? Moeilijk.

Mara: ik redigeer niet per hoofdstuk maar per boekdeel. Mijn eerste roman is in vier delen van ieder zo'n 50.000 woorden. Het is ook mijn eerste voltooide roman en dus de allereerste keer dat ik echt serieus aan het redigeren/herschrijven ben. In mijn geval kwam daar nog bij dat ik 33 jaar lang vrijwel geen NLs had gelezen, geschreven, gesproken of gehoord. Deze eerste delen (ik werk nu aan deel 3) waren dus nogal stijfjes en ouderwets geschreven. Inmiddels ben ik als de wiedeweerga moderne NLse romans gaan lezen en NLse kranten op het net. En ik heb nu eindelijk ook BVN. ;-)

Wat is dat, BVN? Ik vind het wel knap van je dat je na zo lange tijd weer bent gaan schrijven en lezen, Roma.

BVN is een Nederlandse tv-zender in het buitenland. Hebben ze ook in Tsjechië.

Dank je, Aart, dat je ff insprong! ;-) Ik was off-line, PC'tje gaf er de brui aan. BVN kun je - dacht ik - vrijwel over de hele wereld krijgen! Soort wereldomroep maar dan op TV. Mara, ik las wel veel (en schreef ook wel wat) gedurende al die jaren, alleen vrijwel niet in het Nederlands! Maar toch bedankt voor het compliment.