#565 - Mulheid

Bepaalde stukjes vond ik heel fijn en brachten een glimlach op mijn gezicht. Ik denk aan: "De alcohol werkt, hersenspinsels varen gedwee. Terwijl dochterlief speelt met schep en een idee." -> Woorden als 'varen' en 'schep' brengen me ook echt naar het strand.

Ik denk omdat je nagenoeg alles laat rijmen, het soms wat vergezocht aanvoelt (of toch bij de eerste lezing). Zinnen als "Bij elke stap verandert mulheid in recalcitrant" of "Met mayo als troostdeken voor schade zonder schande", die zijn leuk, maar wat betekenen ze? Al kan dat zeker aan mij (en aan de hitte) liggen!

Maar ik heb het graag gelezen, dat dan weer wel. ;-)

Favorieten: Strofes 4 (wijn en speedo) 5 (kasteel bouwen en de afbraak) 6 (frietjes) zijn mijn favorieten. Het zijn herkenbare scenes. Ook klinken de regels daar simpel en makkelijk vloeiend 

Minder fan: Gedachten komen heel veel langs en misschien zie ik door de bomen het bos niet meer.

• vrijer denken, bezinning in lummelland,
• Gedachten schuiven mee
• hapert de overweging
• een brein zonder breedband.
• nemen inzichten langzaam afstand,
• bespiegelingen met parasol worden geplant.
• Het innerlijk protest
• hersenspinsels varen gedwee.
• dochterlief ... met ... een idee,
• roséroes
• kind van de gedachte,
•  het droomwerk ontkrachtte,
• In bezinning
• Schurende bedenksels
• een oude gedachte ontbrandde
• iets in hem
• De gedachte wervelt

@bvdc25 Dank voor het lezen!

Goede vragen. Er is aan elke zin veel aandacht besteed die ik graag toelicht voor wie het wil lezen. Ik vind wel dat een gedicht op zichzelf moet staan.

Mulheid, een neologisme. Dat mulle zand, waarbij je bij elke stap vermoeider raakt en in opstand komt, zeker wanneer je ook nog die parasol, koelbox en strandstoel in je handen hebt. Maar ook mentaal: dat zachte, zompige, vermoeide of drukkende gevoel dat moeilijk anders te vangen is.

Bij elke stap verandert mulheid in recalcitrant
Waar eerst alleen maar vermoeidheid was, komt nu een soort onrust of protest omhoog. Je wordt niet alleen moe, maar ook wat dwars en weerbarstig. De zin is bedoelt als beeldspraak maar ook een zin die overeind blijft in de diepere laag.

Met mayo als troostdeken voor schade zonder schande
Een lekkere klodder mayo. Wat comfortfood al niet kan doen. Iets kleins dat je helpt je beter te voelen. Er is iets thuis gebeurd, een rommeltje, maar ook weer niet om over te schamen. Hoewel er misschien wat chaos is (bijvoorbeeld zand in de friet, of geknoei), biedt de mayonaise troost en verzacht het die ervaring.
In de onderlaag probeer ik te zeggen: Hij is oké. Het dissonant is niets om je zorgen over te maken, gewoon onderdeel van het moment.

Bij een 2e lezing, voegt het wat toe vind je? Is mayo een troostdeken en voel jij nu ook de mulheid ontstaan?

Deze opdracht voelde voor mij als poetry-slam met een stropdas.
Wie de tekst goed leest, ziet wat ik ooit was.
De vreugde was groot, tot ik de regels las.
Als een rebel rebelleerde ik op "zand" én "strand",
Maar ook op "zee", heel gedwee, met schep als entree,
nam rebellie de overhand.
Zo kwam dit gedicht tot stand: opstandig op stand
Maar nooit dominant.
 

@Tinus Empiricus

Eens. Gedachtes komen veel voor in dit stuk. In het origineel stond er vaak letterlijk "gedachte".
Ik kan me voorstellen dat je door de bomen niet meer ziet. Ik houd persoonlijk van herhaling en dwaling, het blijven hangen. Mijn leerpunt is dat minder te doen.

Ik hoop ondanks de bomen, je een fijne reis hebt gehad en toch wat van het bos kon genieten.

Het is te merken dat je veel in dit verhaal hebt gestopt en het is ook mooi. Wat dat betreft is het materiaal goed en als een ruwe diamant. Maar bij ruwe edelstenen, wanneer je de helft ervan af slijpt, dan wordt het mooier (welliswaar ook kleiner, de kunst is om m zo groot/zwaar mogelijk te slijpen).

Wat die bomen-bos vergelijking betreft. Misschien moet ik het omdraaien, door het bos zie ik de bomen niet meer. De beeldspraak met gedachtes lopen als een rode draad door het verhaal, maar het wordt een beetje een kluwen wanneer je het zo vaak herhaalt. De individuele vergelijkingen gaan vaak verloren omdat ze verbleken in het geheel en weinig worden ondersteund. Een verhaal met een rode draad dat alleen bestaat uit rode draad, dat werkt moeilijk.

Ik waardeer je scherpe blik Tinus. Zoals gezegd: point taken. Het is eigenlijk niet bedoeld als strak verhaal, eerder een gelaagde ervaring waar het gevoel en de herhaling de rode draad vormen. Dat is voor mij poëzie.
In mijn stijl zoek ik juist dat zweverige om de lezer mee te nemen in de beleving. Of niet. Het is aan de lezer of ie daar iets mee doet. De gelaagdheid, voor wie hem wil lezen. Daar zit een risico. Wie het niet leest, ziet waarschijnlijk een wat zweverige tekst. Los zand. Hierdoor zullen lezers afhaken. Deze lezer zoekt wellicht meer narratief, rauw, recht z'n raap. Ook mooi!
Nogmaals, ik vind je input waardevol en ik geef je geen ongelijk. Ik zoek nog steeds naar de balans om zoveel mogelijk  lezers te prikkelen. Daar heb ik nog een mooie weg te gaan.

Bij een 2e lezing, voegt het wat toe vind je? Is mayo een troostdeken en voel jij nu ook de mulheid ontstaan?

Absoluut, bedankt voor de uitleg!

Ik vind het wat dubbel. Langs de ene kant vind ik het oprecht erg knap hoe je elke zin gewicht hebt gegeven (meer dan ik dus aanvankelijk dacht) én hebt laten rijmen.

Langs de andere kant voelt het soms wat gedwongen. Alsof alles per se moest rijmen, en er daarom zinnen zijn die wat vergezocht lijken. Bijvoorbeeld deze strofe:

De roséroes maakt het kasteel een kind van de gedachte,
Met opgetrokken muren voor wat het lot tartte.
Tot het water kwam en het droomwerk ontkrachtte,
In bezinning, die ontkende als een verdachte.

Het ligt ongetwijfeld aan mij, maar ik weet niet wat je precies zegt hier (ook niet na twee of drie keer lezen).

Maar goed, zoals ik zei, dat ligt mogelijk aan mij. Ik ben iemand die 'het was mooi weer' verkiest boven 'de lichtblauwe hemel lag als een zacht laken op de wereld' o.i.d.

Al dat gezegd zijnde blijf ik fan van je gedicht.

bvdc25 Super tof dat je de moeite nam om nog een keer te lezen. Leuk om te zien dat mulheid als iets meer met je doet. Ik leg graag de context uit voor wie het lezen wil :-)

Roséroes een neologisme.
De roséroes rollende R, rolt ritmisch door de strofe :-)
Offtopic: Net als Lumelland. Lummelland lult lekker door de lucht (excuse my french)
Een dromerige, zomerse vakantie waas door alcohol, zonder zwaar te worden.

De roséroes maakt het kasteel een kind van de gedachte
Door de roséroes ontstaat er een dromerig moment. Het zandkasteel van z'n dochter wordt een projectie van wat er in zijn hoofd speelt. 'een kind van de gedachte' iets wat voortkomt uit een innerlijke wens. Iets dat zou moeten zijn.
Het is een metafoor: Het kasteel staat symbool voor een hoopvol idee of een poging om controle of structuur te brengen in iets dat eigenlijk ongrijpbaar is.

Met opgetrokken muren voor wat het lot tartte
De muren worden opgetrokken alsof het een echt kasteel is. Het moet weerstand bieden aan iets dat dreigt: het lot.
Het kan gaan over een persoonlijke tegenslag, verdriet, vul maar in (daar is het dissonant weer uit de 1e strofe)
Het is beeldspraak: Zoals mensen zich afsluiten voor pijn, zo krijgt het (zand)kasteel verdedigingsmuren.

De laatste 2 regels mag je lezen als 1 zin:

Tot het water kwam en het droomwerk ontkrachtte in bezinning, die ontkende als een verdachte.
Deze heb ik opgesplitst zodat ik aan de opdracht voldeed. Het is een knipoog naar een poetry-slam verleden die ik niet wilde loslaten.
Tot het water kwam. De zee, het onvermijdelijke. De tijd nadert, de confrontatie staat voor je neus.
en het droomwerk ontkrachtte in bezinning. Het instorten van het (zand/hoopvol)kasteel gebeurt tijdens de reflectie. De bezinning is niet helend maar valt uit elkaar. Het is een pijnlijk besef dat zich aandient. Bezinning is geen veilige haven, maar toneel van zelfverdediging en innerlijke strijd.
die ontkende als een verdachte. Dis is mijn poetry-slam knipoog. Opzettelijke stijlbreuk. Het is een breekpunt. Direct en scherp. Dit is mijn poging om bezinning een personificatie te geven. Een abstract begrip is nu onderdeel van een rechtszaak. Absurdistisch.
Je begint jezelf te ontwijken, een verzet tegen jezelf.  Als een verdachte die weet wat er gebeurd is, maar nog niet wil toegeven.
In een notendop: Het is niet de buitenwereld die de klap uitdeelt en jouw dromen uiteen laat spatten, maar jouw zelfbeeld, dat je deels ontkent.

Kijk jij uit naar je volgende roséroes?

Bedankt Wout voor de verdere uitleg. Ik sta versteld van hoeveel betekenis je in je bijdrage hebt gelegd. Heb je daar veel tijd ingestoken? Of kwam dat vanzelf? Ben ik wel benieuwd naar.

Als ik eerlijk ben, gaat het altijd anders, haha. Dit keer ging redelijk snel.

Ik zet ruw lijnen uit: de reis -> aankomst -> strand tafereel -> eten -> naar huis. Elk 1 strofe van minimaal 4 regels. 

En dan begin ik. Dit keer heb ik chronologisch gewerkt. Ik begin met de beelden. Na de ruwe opzet, begin ik aan de 2e laag.

Ze gaan op weg. Dan stel ik mezelf de vraag: Waar vluchten ze voor?
Ik verschuif een gedachten: waar naartoe? Zo wandel ik door de tekst opzoek naar beelden die gedachten verplaatsen óf de vlucht versterken. En dan begint de puzzel om samen te voegen. Deels komt het 'vanzelf' omdat het letterlijk voor je neus ligt. De tekst heeft daarna wel een zetje nodig.

Mijn eerste snelle krabbels voor het strand tafereel:

"Daar ligt hij dan, te felle speedo en glas rosé
De alcohol doet zijn werk, gedachten varen stil en gedwee
Terwijl zijn dochter daar zat met schep en een idee
Transformeert de emmer in een kasteel, de schep de entree
En daarmee, werd het kasteel een kind van de gedachte
Helaas leek het water niet lang te willen wachten
De sluizen stonden open, tranen krijgen de vrije loop
“papa maken!” klinkt het, het unheimische wat hem bekroop
Hoe maak je iets dat niet gemaakt kon worden, zonder valse hoop?
Een opgetrokken muur is een quick fix van korte duur.
Hooguit een paar uur,
Voordat het sculptuur, wordt gehaald door moeder natuur."

Met deze tekst begin ik aan de 2e laag. Regels die ik niet gebruik zetten vaak aan tot inspiratie.
Ik heb altijd veel plezier om teksten aan elkaar te knopen. Een wiskunde formule met woorden uitwerken: heerlijk.
In dit laatste deel gaat veruit de meeste tijd zitten.

Hallo Wout, ik bewonder je gave om rijmwoorden te vinden, maar het komt op mij te gekunsteld over. Ik weet ook niet of er echt een systeem achter zit: eerst een heleboel dezelfde rijmklanken met af en toe een weesregel en op het einde ineens klassiek paarrijm. Over het metrum heeft de dichtcoach zeker iets te zeggen. Inhoudelijk ben ik niet zo’n fan, ik houd niet zo van het zweverige. Maar zeker een goede poging.

Hallo Emily,

Dank je wel voor het lezen, zeker omdat jij jezelf geen fan noemt van het zweverige! Dat waardeer ik zeer. Ik ben altijd blij met goede feedback. Dat helpt ons groeien als dichters.
Je noemt dat het gedicht op je overkomt als gekunsteld. Mijn stijl leunt op ritmiek, alliteratie, associatieve beelden, enjambement en redelijk strakke eindrijm. Ik houd van taalspel en gebruik bewust geen klassiek metrum, maar werk ritmisch en muzikaal met klank en gevoel.
Vanuit dat perspectief: kun je aangeven wat het gekunsteld maakt? Dan kan ik daar inhoudelijk naar kijken.

Je schrijft ook dat de dichtcoach zeker iets te zeggen heeft over het metrum. Ik zou graag willen weten wat jij zelf er van vind. Zou je dit willen delen?

Je laat mij ook met een wat dubbe gevoel achter.

Je taalvaardigheid staat buiten kijf, maar de metaforen grijpen me niet. Ze halen me zelfs wat uit de 'flow' van je gedicht. Ik ga er teveel op peinzen inplaats van het te overdenken. Er zijn genoeg gedichten die ik moeilijk kan doorgronden, maar die me toch aanspreken, omdat de taal me bevalt of, omdat ik verschillende invalshoeken zie bij een bepaalde metafoor of beeldspraak. Bij jouw gedicht krijg ik te vaak: Huh? Gedachten schuiven mee zoals een koelbox tegen de achterwand. Welke achterwand? Mijn gedachten schuiven wel, maar toch echt niet als een koelbox. En dan raak je mij kwijt. Ik lees wel door, maar mijn peinzen vervuilt dat weer en dan komt de volgende metafoor die me nog verder aan het peinzen zet.

Door je uitgebreide uitleg over je intenties, denk ik: Tja, taalvaardig én een diepe denker, alleen het voelt als het bordje bij een abstract kunstwerk dat uitleg geeft, maar ik wil het kunstwerk en niet de uitleg.

In je vaardige rijmwoorden vondsten zitten wat metrum uitdagingen: 'aan de kant' rijmt klemtoontechnisch lastig op 'graskant'. Het is rijk rijm en de klemtoon verschuift. 

Sommige metaforen lijken meer aangestuurd door het rijmwoord waarbij daarna een bedoeling gezocht wordt.

Spoken Word kent veel vrijheid in het metrum en ritme, daar neem jij je vrijheid dan ook in. Als ik het voor mezelf hardop lees, stok ik wel regelmatig, terwijl ik ook hierin een soort 'flow' had verwacht.

Maar toch ook heel sterke kanten: de al genoemde taalvaardigheid, je gave om veel rijmwoorden te vinden en in te zetten enn aantal stukken waarvan ik denk: 'Ja, levensecht.' Ook de eindzin vind ik sterk. 

O ja: Mulheid vind ik een mooi woord.

Hallo Hadeke!

Dank je wel voor deze super fijne feedback. Ik ben blij wat je benoemd wat voor jou werkte en wat niet.

Wat je zegt over ‘flow’ herken ik wel. Juist omdat ik normaal vrij los en ritmisch schrijf, vond ik het best uitdagend om binnen de regels van de opdracht te blijven. Dat was ook mijn opzet: mezelf dwingen tot een vormelijk keurslijf, om te kijken of ik daarbinnen iets van mijn eigen stijl kon bewaren. Dan krijg je misschien al gauw vlees noch vis.

Ik maak graag een kleine nuance als het mag: de koelbox schuift tegen de autowand, niet de achterwand (dat maakt qua beeld wel uit denk ik? Ik hoor ‘m bij mij in ieder geval in de achterbak schuiven: half-traag, net als je gedachte achter het stuur). Verder ben ik het wel met je eens: ik vind dat een gedicht op zichzelf moet staan. En net als bij abstracte kunst mag je aan een kunstenaar vragen stellen. Ik denk dat de kunstenaar dan met veel liefde en plezier een antwoord geeft.

Ik wilde het mezelf extra moeilijk maken met een tweede laag. Over ontsnappen aan de werkelijkheid en uiteindelijk beseffen dat je soms gewoon verder moet. Misschien is dat niet helemaal gelukt, maar ik leer het liefst door het te proberen. 

Wie alleen schrijft wat klopt, raakt zelden wat schuurt.

Bedankt dat je de tijd nam om het zo uitgebreid terug te geven. Ik neem je opmerkingen over metrum, ritme en toegankelijkheid zeker mee.

(Mulheid... ja, lekker hè. Jammer dat die bij jou is toegeslagen door mijn bijdrage, haha.)

Dat is het leuke van deze site: je kunt er van leren en je leert zelden van perfectie. Alleen daarom is iedere bijdrage al een kado.

Mulheid in het taalkundig handboekje (origineel uit 1866).

I stand corrected! Geen neologisme in de letterlijke zin, maar wél een semantische vernieuwing. Dat telt gelukkig ook nog als taalvondst.

Welkom terug, mulheid.
We hadden je gemist, al wisten we het niet.

Hallo Wout,
Gekunsteld: ik vind dit zeer lastig om uit te leggen, ik denk dat het komt door de “moeilijke” woorden die je gebruikt (vb dissonant, flamboyant) of door zinnen die voor mij geen betekenis hebben (vb een brein zonder breedband). Ik krijg daardoor de indruk dat je een lijstje met mooie rijmwoorden had en daarna bent gaan zoeken “hé, hoe kan ik dit prachtwoord er ook nog inkrijgen?” Of misschien is het gewoon omdat de zweverige toon mij niet aanspreekt.
Metrum: je schrijft zelf dat je geen klassiek metrum gebruikt. Ook als ik het ritmisch probeer te “zingen”, haper ik regelmatig, zoals bij voorbeeld in de tweede strofe bij “achterbankvraag” (prachtig woord overigens) en “graskant” en de volledige laatste twee regels van deze strofe.
Ik hoop dat deze uitleg je helpt.

D'n Wout,

Het spijt me dat je als een van de eerste plaatsers het langst moet wachten op mijn respons, maar je bijdrage heeft mij dan ook heel wat hoofdbrekens bezorgd en eigenlijk weet ik nog niet hoe ik dit aan moet pakken.
Als dichtcoach doe ik mijn uiterste best het stereotype beeld dat mensen van poëzie hebben, dat gedichten moeten gaan over verheven gevoelens en verpakt dienen te worden in dure woorden en onbegrijpelijke beeldspraak, te bestrijden, maar je bevestigt het hier weer eens. En dat, terwijl ik dit juist probeerde te vermijden door specifiek de opdracht te geven om een verhalend gedicht te schrijven, hopende dat mensen zo inzien dat gedichten niet altijd mijmeringen over gevoelens en emoties hoeven te zijn, maar dat je ook verhalen in heldere taal in dichtvorm kunt schrijven.
Je plaatst in een reactie de oneliner 'Wie alleen schrijft wat klopt, raakt zelden wat schuurt.' Ik ben het zwaar met je oneens. Het tegendeel is waar. Metaforen verzachten de boodschap en als ze onbegrijpelijk zijn, komen ze in zijn geheel niet aan. Zeggen waar het op staat in duidelijke taal zorgt juist dat de boodschap binnen komt en dit kan juist pijn doen.
Natuurlijk kun je zeggen: "De ongevederde vogel van wellust gluurt langs de geweken tanden in de mond van stof en garen naar de horizon", maar is het niet eenvoudiger te zeggen: "Je gulp staat open"?
Je gedicht verzuipt in symboliek en metaforen en dat maakt dat je een deel van je lezerspubliek kwijtraakt. Ik zeg bewust 'een deel', want er is overal een markt voor, maar door zo'n gewicht aan woorden te hangen zal de weegschaal van verdraagzaamheid doorslaan naar het plateautje van onbegrip.bij andere lezers.
Afijn, dit moest mij even van het hart en bedenk dat alles wat ik hier zeg zeer smaakgebonden is en het dus niet een kwestie is van goed of fout.

Dan over de vorm.

Rijm
Je hebt het jezelf knap lastig gemaakt door slagrijm toe te passen. Dit verhoogt aanzienlijk de kans - en dat zien we hier dus gebeuren - op rijmdwang, rijk rijm en schrikkelrijm en zelfs een combinatie tussen die laatste twee (aan de kant / graskant). Dit zijn rijmfouten die je beter maar kunt vermijden.

Metrum
Ik proef iets van minachting in je woorden als je het hebt over 'klassiek' metrum, alsof dit iets achterhaalds zou zijn. Je zegt het meer te zoeken in ritme.
Nu kan ik mij voorstellen dat het in jouw uitvoering ritmisch allemaal klopt, zoals ook Bob Dylan altijd wel uitkomt bij het vertolken van zijn werk, maar op papier is het zeker niet ritmisch. Ritmisch zijn de meeste gedichten van Piet Paaltjens; heffingen in zijn verzen corresponderen met elkaar, maar deze kunnen worden gevolgd door één daling of twee dalingen. Jouw werk doet meer aan dat van De Schoolmeester denken en valt daarbij in de categorie knittelverzen.

Wil je naast poetryslam ook graag vormvaste leespoëzie schrijven, dan zal dit even omschakelen zijn. Maar als je dit serieus wilt leren, wil ik je daar zeker bij helpen en er zullen dit jaar nog een paar dichtopdrachten volgen waar je aan mee kunt doen.

De dichtcoach

Natuurlijk kun je zeggen: "De ongevederde vogel van wellust gluurt langs de geweken tanden in de mond van stof en garen naar de horizon", maar is het niet eenvoudiger te zeggen: "Je gulp staat open"?

Luidop moeten lachen hiermee.

Hallo d'n Wout,

Een voor mij complex gedicht, met veel metaforen die ik niet begreep en die ook geen gevoel opriepen. 

Maar er zaten wel zinnen in en passages in die dat wel deden, zoal bijvoorbeeld:

           Ze rijden weg, weg van hun bekende achterland,
           Op weg naar vrijer denken, bezinning in lummelland,

Dat gedachtes meeschuiven op zo'n rit en veranderen vind ik herkenbaar en mooi omschreven.

        Bij elke stap verandert mulheid in recalcitrant,

Mooie zin. Roept bij mij op dat het ploeteren door zand vermoeiend is en je er op enig moment geïrriteerd door raakt. 

Prachtige slotzin: Soms is thuiskomen gewoon weten dat je verder moet. Klinkt misschien een beetje als een tegeltjeswijsheid maar voor mij sloot het gedicht daar goed mee af.