‘Vervolgens’ en ‘toen’ in fictieve teksten

De meest voor de hand liggende manier om erachter te komen of het inderdaad vertragend werkt, is het herlezen van wat je geschreven hebt. Ik denk zeker dat 'vervolgens' en 'toen' dat effect kunnen hebben, maar soms kan het proberen weg te werken van zulke woorden nog veel lastigere constructies opleveren. Ik denk niet dat er een lijst met woorden is die je definitief in elke context kunt vermijden. Het is wel een beetje waar dat het makkelijk is ze veel te gebruiken. En dat kan al snel teveel worden.

Ik probeer even een voorbeeld te verzinnen.

"Toen Henk klaar was met bowlen ging hij naar huis. Vervolgens zette hij thuis de tv aan."

"Na het bowlen ging Henk naar huis. Thuis zette hij de tv aan."

Misschien niet een goed voorbeeld, omdat de tweede zin niet veel beter leest. Maar ik denk wel dat het enigszins een manier laat zien hoe je die woorden kunt vermijden. 

Ik denk wel dat 'vervolgens' een veel vervelender woord is dan 'toen'. Ik kan me situaties voorstellen waar 'toen' uiterst geschikt is, maar 'vervolgens' klinkt van zichzelf, zelfs zonder repetitie, al minder leesbaar. Dus misschien is het niet zo'n slecht advies om dat woord achterwege te laten, uitzonderingen daar gelaten (misschien in dialogen en dergelijke).

Ik hoop dat ik je hier iets aan hebt. Ik ben niet per se het meest geschikt om advies te geven, maar we zijn allemaal lezers en schrijvers.

We hebben allemaal onze troetelwoorden. 'Even' is ook berucht. 

De context is beslist van belang. Het gaat niet zozeer om vertragen - er zijn scènes waar vertragen gewenst is. Je wilt afwisselend taalgebruik, omdat dat minder saai is, prettiger lesst..

Ik vroeg me af of het gebruik van woorden als, ‘vervolgens,’ en ‘toen,’ de tekst vertragen?

Wellicht eerder stroperig maken. 
Waarom?
Omdat de schrijver ze nodig heeft - de lezer niet.
De lezer wil in tijd en plaats meegenomen worden. 
Probeer die specifiek te benoemen door situaties in te bedden in die tijd en ruimte.
Klinkt misschien wat vaag, maar als je goed observeert (*) kun je tijd en ruimte scheppen en beschrijven.

In het voorbeeld hierboven van MadeOutOfCake is het essentieel wat er belangrijk is aan het bowlen, het naar huis gaan en de tv aanzetten. Het kan heel spannend worden indien er tijdens het bowlen iets gebeurd is wat het daglicht niet verdraagt, en dat Henk daarna thuis doodgemoedereerd de tv aanzet. Dat daarna is voor de schrijver van belang - maar hoe neem je de lezer mee naar het volgende moment?

Een kleine overgang kan behulpzaam zijn:

Na het bowlen ging Henk direct naar huis. Hij nam een biertje uit de koelkast en zette de tv aan.
Hier is geen toen of vervolgens nodig. Uit de handelingen blijkt het vervolg.

(*)
Wat hoor en zie je (in gedachten dan wel in de werkelijkheid), wat gebeurt er?
 

Ik trap zelf ook in die valkuil. "Toen" en "vervolgens" zijn mijn favoriete woorden om te schrijven, ik vind ze heel erg lelijk om te lezen. 

(erg slecht) Voorbeeld:
Haar hoofd voelde licht toen ze voorover boog om haar enkels te bevrijden. Haar zicht werd vervolgens vlekkerig. 

Veranderd: 
Ze boog voorover om haar enkels te bevrijden. Haar hoofd voelde licht, vlekjes dansten voor haar ogen. 

Het kan al zo simpel zijn als de zin opnieuw verwoorden. "Vervolgens" en "toen" zijn niet nodig, je lezer kan zelf wel invullen dat de ene stap na de andere stap komt. Net als dat bijvoorbeeld "luid" schreeuwen (vaak) overbodig is. Iemand wie schreeuwt, doet dat niet stilletjes. Een lezer vult dat zelf wel in dat het luid is.