Het groene monster: jaloezie

Jaloezie is een van de heftigste emoties, met de potentie een mens volkomen te beheersen en diens leven – en andere levens – kapot te maken.

Jaloezie is een diep in ons wezen ingebedde oerdrift, waarschijnlijk voortgekomen uit angst om buitengesloten te worden van de groep, wat in de prehistorie een wisse dood betekende. Zo bekeken is jaloezie een vorm van existentiële angst.

Zelfs baby’s kennen jaloezie (evenals huisdieren als honden en katten), wat iedereen herkent die een nieuwe baby/hond/kat toevoegt aan het knusse gezinnetje, waar tot dan toe alle aandacht naar kind of huisdier uitging. Een kille deken van verlatenheid valt dan over de voormalige favoriet – althans, zo ervaart de jaloerse afgewezene het. De eerste kennismaking met de minder leuke kanten van het bestaan.

Jaloezie heeft een lange geschiedenis van beschrijving. De klassieke oudheid zit er vol mee. Denk alleen al aan de Griekse goden, voor wie niets menselijks vreemd was, zeker jaloezie niet. Nog zo’n klassiek voorbeeld: Kaïn en Abel. Een recenter voorbeeld is Eyes Wide Shut, een Stanley Kubrick-film, over de wraakfantasieën van een man wiens jaloezie is opgewekt door de erotische dagdromen van zijn vrouw.

Een natuurlijk ecosysteem voor jaloezie is een driehoekssituatie, waarbij een rivaal, vaak in de liefde, de al dan niet opzettelijke opwekker van jaloezie van een van de twee anderen in de driehoek is.

Zelfs de nobelste der nobelen: Othello

Churchill noemde jaloezie de improductiefste der ondeugden, maar als inspiratiebron van heel veel literatuur kun je jaloezie juist als zeer productief beschouwen. Shakespeare maakte graag gebruik van deze emotie, die bij hem altijd tot hel en verdoemenis leidt. Othello bijvoorbeeld. Dat hele stuk ademt jaloezie en afgunst: intrigant Iago, de afgunstige slechterik in het verhaal, krijgt het met zijn geraffineerde suggesties en veile gekonkel voor elkaar dat de tragische held Othello ervan overtuigd raakt dat zijn vrouw Desdemona hem ontrouw is. Zijn jaloezie en Iago’s intriges leiden uiteindelijk tot een orgie van moord. Alleen Iago overleeft, maar die wordt afgevoerd om berecht te worden. Zijn verdiende loon, die schobbejak. :-p

Othello is een goed voorbeeld hoe jaloezie zelfs de nobelste der nobelen ten val kan brengen.

Een obsessief, ziekelijk jaloerse man of vrouw is er vaak op gebrand om zichtbaar bewijs te vinden dat het gelijk van zijn jaloerse gevoelens bevestigt en zijn jaloezie rechtvaardigt. Zo moet Othello de zakdoek, zijn cadeau aan Desdemona, die op een plek opduikt waar hij niet hoort te zijn, ook daadwerkelijk zien. Stalken lijkt ook voort te komen uit die behoefte aan visueel bewijs.

Afgunst

Jaloezie en afgunst zijn verwant maar verschillend. Je bent jaloers als je bang bent iets wat je hebt kwijt te raken, bijvoorbeeld als je geliefde bovenmatige bewondering lijkt te hebben voor een ander. Afgunst werkt andersom: dan heeft iemand anders iets wat jij juist graag wil hebben. Of je gunt het die ander domweg niet. Bijvoorbeeld omdat je jaloers bent. Neem als voorbeeld een man die door zijn vrouw verlaten is voor een ander (jaloers), van wie de kinderen aan zijn ex-vrouw zijn toegewezen, wat hij niet kan verkroppen en die hij uit afgunst vermoordt.

Leedvermaak

Uit jaloezie en afgunst kan leedvermaak voortkomen, als degene die de oorzaak is van de jaloezie (of afgunst) iets akeligs overkomt. Dat geeft een pervers gevoel van voldoening – lekker, die eikel/dat trutje/die kapsoneslijder die zich zo hoog verheven voelt, komt zeer bevredigend ten val.

Fijne emoties voor je boek

Jaloezie, afgunst en leedvermaak – niet zulke fijne emoties. Ze kunnen het slechtste in de mens naar boven halen. En als kers op de misèretaart maakt jaloezie vaak kapot wat het juist probeert te behouden.

Doffe ellende.
Prima bronnen en aanjagers dus van drama en spanning in je boek!

Over de auteur

Miriam Wesselink:

1. Is informatieanalist van beroep.
2. Is schrijver omdat ze schrijven heerlijk vindt.
3. Schrijft momenteel aan een boek.
4. Schrijft ook artikelen op haar schrijftipswebsite Singularity.nl.
5. Schrijft zo nu en dan een kort verhaal en publiceert dat dan ook op haar site.
6. Twittert over van alles en nog wat.
7. Heeft als motto: ik bid niet maar vloek wel