Vanuit meerdere perspectieven schrijven

Ik heb een manuscript vanuit twee perspectieven geschreven en per hoofdstuk van perspectief veranderd. Ik zou ten minste een witregel zetten tussen twee verschillende perspectieven.

Schrijfwijf, vanuit twee perspectieven, per hoofdstuk 1, heb ik al eerder geschreven. Maar ik bedoel hier meerdere perspectieven, laten we zeggen vijf, die elkaar in een hoofdstuk steeds afwisselen.

Daar moet je wel mee oppassen, zodat je de lezer niet gek maakt.

Mijn eerste vraag is: waarom wil je dit zo doen? Is dit echt de beste manier om dit verhaal te vertellen? Of zou het toch eerder gebaat zijn bij minder verschillende perspectieven of een minder snelle opeenvolging daarvan? Zou je niet beter vanuit een alwetende verteller schrijven? Het kan zijn dat je daar allemaal al over nagedacht hebt, hoor, ik opper het maar ter overweging. Als je er echt van overtuigd bent dat dit de beste manier is om dit verhaal te vertellen, kun je best eerst een schema maken waarin je per scene of alinea aangeeft vanuit welk perspectief die geschreven moet worden zodat je zelf de draad niet kwijtraakt tijdens het schrijven. En dan gewoon het verhaal schrijven, en dan merk je vanzelf of het lukt of niet. En achteraf goed laten proeflezen uiteraard, want het kan ook zijn dat het voor jou perfect duidelijk is maar dat de lezer toch de draad kwijtraakt.

Een uitgebreid schema per alinea/scene is een goed idee, Hekate!

Schrijfwijf, vanuit twee perspectieven, per hoofdstuk 1, heb ik al eerder geschreven. Maar ik bedoel hier meerdere perspectieven, laten we zeggen vijf, die elkaar in een hoofdstuk steeds afwisselen.

Ik zou hier erg mee oppassen, zeker wanneer het korte stukjes tekst zijn - twintig zinnen of minder - met alleen een witregel als markering voor het wisselen van perspectief. Ik lees momenteel het vijfde deel van Terry Goodkind's Sword of Truth, waarin hij aan het eind van sommige hoofdstukken schakelt tussen vier verschillende personages. Ondanks dat alle vier de personages over hetzelfde punt vertellen/hetzelfde beleven, erger ik me er kapot aan. Ik word uit het ritme van het verhaal gerukt en alleen de witregel waarschuwt me dat er een wisseling aankomt. Maar diezelfde witregels kom ik ook tegen in eerdere delen van hetzelfde hoofdstuk om een stap in de tijd aan te geven. Ik lees het in e-bookvorm, dus geen idee of dit ook zo is in de papieren versie van het boek. Maar een aanrader vind ik het niet, omdat de perspectieven te snel op elkaar volgen, ik daardoor uit mijn ritme en het verhaal/de sfeer van het boek raak en het erg harrewarrig overkomt. Afijn, gewoon een mening van een lezer :) Ik wens je veel succes met schrijven op een dergelijke manier. Petje af als het je lukt en je de lezer en het verhaal niet onderweg verliest.

Dank je voor je waarschuwing, AndereWoorden!

Elizabeth George schrijft haar Lynley-boeken ook met verschillende perspectieven. Zij vertelt in haar boek Over Schrijven hoe ze dat aanpakt. Wellicht handig om dat boek even uit de bieb te halen. Ze besteedt veel aandacht aan hoe je vooral de toon per perspectief aanpast aan het personage. Interessant om es te lezen.

Ik zet tussen twee perspectieven een witregel, en maak de verschillende stukken niet te korte stukken - slechts een paar honderd woorden per perspectief is te kort, heb ik gemerkt :)

Het ligt er ook aan hoeveel woorden het totaal is. Evan Marshall (Amerikaanse agent) houdt in zijn boek Novel writing - 16 steps to success, het volgende aan: tot 65k woorden: max. 2 perspectieven 65k tot 90k: 3 perspectieven 90k tot 115k: 4 perspectieven 115k tot 140k: 5 perspectieven 140k en hoger: max. 6 perspectieven Hierbij wordt aangehouden dat het perspectief van de hoofdpersoon minimaal 60% van de totale tekst heeft. @AndereWoorden In de Nederlandse papieren versie kan ik niet in terug vinden wat je bedoelt met vier perspectieven in een hoofdstuk.

@ Archeryangel: Het is het boek Soul of the Fire, deel vijf van The Sword of Truth. Op ongeveer tweederde van het boek krijg je het hoofdstuk (e-book hoofdstuk 48) waarin Zed onderweg is naar de grotten van de chimes in de bergen van Anderith. Dit is hun geboorteplaats (the ovens wordt het in het Engels genoemd). Wanneer hij bij de grotten aankomt en deze binnen gaat, ontmoet hij de vuur chime Sentrosi. Zed probeert nog één keer zijn magie te gebruiken, maar dit werkt niet. Dan valt Sentrosi hem aan. Zodra Sentrosi Zed pakt verschuift het perspectief naar Richard die van zijn paard valt en het uitschreeuwt van pijn. Meteen wordt duidelijk dat hij op de één of andere manier verbonden is met Zed en de pijn van zijn grootvader letterlijk voelt in zijn lichaam. Na tien zinnen verschuift het perspectief opnieuw, dit keer naar Beata die verbijsterd is omdat de Dominie Dirtch plotseling afgaat. Er vallen vele doden en zij is in alle staten, omdat ze denkt dat iemand van haar garde de Dominie Dirtch in werking heeft gezet. Maar al snel ziet ze dat dit niet het geval is en dat niet alleen haar eigen DD is afgegaan, maar ook de nabij gelegen DD's. Zo'n zestig zinnen later komt Kahlan in beeld die vol afschuw kijkt naar wat er met Richard gebeurt. De soldaten die hen begeleiden raken net als zij in paniek. Het is Du Chaillu die uiteindelijk Richard helpt de pijn wat te verzachten. Dit wordt beschreven in ongeveer 150 zinnen. Als laatste komt het paard van Zed vijftien zinnen lang aan het woord. Hij wacht al een tijdlang buiten de grotten op Zed. Hij durft niet naar binnen te gaan, maar blijft wachten omdat hij weet dat Zed niet dood is. Het volgende hoofdstuk (49, e-book) gaat over oud-prelaat Ann die gevangen is genomen door Jagan en voor het eerst in lange tijd sister of the dark Alessandra weer ontmoet. Misschien heb ik een corrupte versie van het e-book waardoor ik misschien wat mis, of is het in de Nederlandse vertaling anders beschreven. Ik ben erg benieuwd hoe het in jouw boek beschreven is en of er in hetzelfde hoofdstuk perspectief wisselingen zijn.

@AndereWoorden Ik heb gevonden wat je bedoeld in het boek wat ik heb. Toen ik het las (3-4 jaar geleden) stoorde ik me er niet aan, maar je hebt gelijk dat hoofdstuk wisselt veel te veel. Vooral het laatste stuk van het paard mag van mij zeker weg. Maar volgens mij gebeurt dit vele wisselen niet al te vaak. Maar dit gaat volgens mij wel off-topic zo.

Na jullie reacties heb ik besloten het in te perken tot 3 perspectieven en per hoofdstuk vanuit 1 perspectief te schrijven. Bedankt allemaal!

Volgens mij haal ik nu een heel oud topic naar boven. Mijn probleem is het volgende. Ik probeer een verhaal te schrijven voor de Lowlands schrijfwedstrijd (daardoor kan ik het niet plaatsen in proeflezen). Tot nu toe heb ik een soort ruwe samenvatting van het verhaal. Het is vanuit het perspectief vanuit de HP, maar ook vanuit zijn vader en moeder. Dat zijn dus drie verschillende perspectieven in een verhaal van maximaal 1700 woorden. Naar mijn eigen idee wordt het verhaal hierdoor rommelig. Maar zonder de verschillende perspectieven lukt het mij niet om het verhaal uit te werken. Wat is jullie ervaring? Moet ik het opgeven op deze manier (met drie perspectieven)? Of zou er een slagingskans inzitten? En wat moet ik doen om het verhaal duidelijk te houden? Hopelijk is dit een begrijpelijke vraag. Alvast dank voor eventuele reacties.

Is het drie keer een stuk vanuit een ander perspectief? Of wisselen de perspectieven elkaar steeds af? Dat laatste zou ik niet doen, zeker niet in een kort verhaal. Wat is de toegevoegde waarde om het vanuit drie perspectieven te doen? Misschien is het wel interessant om alleen de vader en de moeder van de hoofdpersoon als perspectief te gebruiken.

Tot nu toe heb ik een soort ruwe samenvatting van het verhaal. Het is vanuit het perspectief vanuit de HP, maar ook vanuit zijn vader en moeder. Dat zijn dus drie verschillende perspectieven in een verhaal van maximaal 1700 woorden.

Als je er een raamvertelling van maakt, kan het gemakkelijk: Ik vond het een onnozele kwestie; waarom mag ik op vrijdagavond niet uit tot ik er bij neerval? Iedereen uit mijn klas mag dat, zelfs Sylvie, en die mag in feite niks. Maar mijn moeder. Steevast op donderdagavond tegen achten begon ze al balletjes op te gooien. Of ik dacht dat ik mijn huiswerk af kreeg voor het weekend. Mijn kamer schoon. Mijn uniform voor de zaterdagavond gestreken. Want toen zij zeventien was, werkte ze ook in het ziekenhuis. 'Dat weet ik,' zei ik, en keek door het raam, waar niets te zien was. Als schoonmaakster was ze er begonnen, net als ik. 's Zaterdags in de ochtenddienst, en later, toen ze intern ging wonen, om de opleiding te volgen, natuurlijk ook in de nachtdienst. 'Een prachtige tijd,' vertelde ze, 'blablabla ... En dan ga je over op het verhaal dat de moeder vertelt. Daarna kom je terug op het eigen kader van het hoofdpersonage, en vervolgens schakel je over op de vader. Zo kun je soepel heen en weer switchen van de een naar de ander.

@Via, dank je voor je reactie. Ik acht het inderdaad nodig voor het verhaal. @Thérèse, Ik geloof dat ik ga proberen een raamvertelling te maken. Bedankt!

Ik wil graag ook even dit topic naar boven halen. Ik ben bezig met mijn tweede novelle. Ik heb het eerst geschreven vanuit maar 1 perspectief, maar hierdoor mist de lezer wel bepaalde info. Het gaat in totaal over 4 personen, dus ik wilde het hoofdpersonage een hoofdstuk laten vertellen, gevolgd door een ander personage, dan weer het hoofdpersonage, ... Ongeveer 6 hoofdstukken dus, afwisselend HP-ander personage-HP- ... Maar nadien komt alles samen en was ik eerst van de gedachte om dan in het laatste hoofdstuk naar de hij-verteller te gaan. Een vriendin van me zei dat dit verwarrend zou zijn voor de lezer, dus ik dacht: ik vraag het even hier. De novelle zal ongeveer 20000 woorden hebben. Zouden jullie dit doen? Of is het inderdaad vervelend?

Het kan prima. Het ligt ook aan het verhaal. Soms is het juist wel fijn als het verhaal door meer personages vertelt wordt, zo kan het verhaal meer diepgang krijgen en lees andere dingen die je niet zou leze als er 1 personage zou zijn die het vertelt. Ik ben nu met een verhaal bezig, iets meer dan 50.000 woorden, wat vertelt wordt vanuit twee hoofdpersonages en later komen nog twee bijpersonages aan bod. Het verhaal bestaat uit vier delen. Drie delen zijn geschreven met een hij/zij perspectief en 1 deel is ik perspectief vanuit de slechterik. Best ingewikkeld, maar om het duidelijk te houden wie wat vertelt wordt de naam van het personage in de eerste alinea benoemd. Bij het stuk van het ik perspectief wordt het deel daarvoor afgesloten met dat de slechterik zijn verhaal wil vertellen. Zolang het duidelijk is wie wat vertelt en het heeft toegevoegde waarde voor het verhaal, gewoon doen

Bedankt voor de reactie! Ik ga inderdaad telkens wel aangeven wie het vertelt, om het duidelijk te houden.

Als je het duidelijk aangeeft, met bijvoorbeeld een naam onder het hoofdstuknummer (of titel, ik weet niet wat je doet), dan zie ik ook geen enkel probleem hoor.

Dat moet kunnen, Els als het duidelijk is. Momenteel schrijf ik een verhaal vanuit één perspectief, maar wat is dat ontzettend moeilijk. Ik wil veel meer vertellen, maar dat lukt niet als je geen alwetende verteller ertussendoor gebruikt. Ik ga maar toch maar door op deze manier.

Natuurlijk kun je meer perspectieven gebruiken, al lijkt de trend tegenwoordig meer dan vroeger het schrijven vanuit één enkel ik-perspectief te zijn. Meerdere perspectieven geven je meer mogelijkheden, maar leveren van de andere kant ook problemen op die je bij een enkelvoudig perspectief niet of veel minder hebt, zo heb ik zelf ervaren. Als je personages in een deel van het verhaal hun eigen weg gaan en je wisselt hun perspectieven af, dan moet je veel alerter zijn op het tijdsverloop. Als ze elkaar op een gegeven moment weer ontmoeten, moet je geloofwaardig maken dat voor beiden in de tussenliggende hoofdstukken even veel tijd verstreken is. @Calenzia Ik ga niet beweren dat het niet kan, maar ik geloof niet dat ik snel naast een ik-perspectief meerdere hij/zij-perspectieven zou gebruiken. Voor mijn gevoel werkt dat verwarrend voor de lezer. Maar goed, het kan best dat het bij een bepaalde opzet juist wel past. Dat kun je denk ik pas zeggen als je het betreffende verhaal gelezen hebt.

Ik heb nog maar zes blz. geschreven van dit verhaal. Een ander perspectief had er voor mijn gevoel niet tussen gepast. Ik vraag me nu allerlei dingen af. Later komt dat er wel uit. Denk ik.

@Hay: Met Castlefest komt een kinderboek (8+) van mij uit, waarin ik dit al in het klein doe. Het hoofdstuk heet 'Nelis vertaalt.' De tekst begint met een ' en eindigt met ' Het is hetzelfde als een dialoog, maar dan is 1 personage heel lang aan het woord. Bij het manuscript waarmee ik nu bezig ben is dat op dezelfde manier, maar dan heeft het personage acht hoofdstukken en een eigen deel. Werkt best goed, maar zonder duidelijke structuur zou dat inderdaad anders zijn

@Calenzia Maar nu heb je het volgens mij over een stuk 'interne dialoog'. Dat lijkt mij heel iets anders dan hele hoofdstukken overschakelen naar de ik-vorm in een boek of verhaal dat verder in een hij/zij-vorm geschreven is. Ook dat zou misschien wel kunnen, maar ik kan het me moeilijker voorstellen dan hoe jij het brengt.

Persoonlijk vind ik dat er best wel wat mogelijkheden zijn qua wisselingen, zolang het maar duidelijk is voor de lezer en de wisselingen het 'leesgenot' daardoor niet in de weg staan. Voor tips en tricks; kijk eens hoe andere schrijvers het gedaan hebben om inspiratie op te doen. Wat zorgt ervoor dat die wissel in jouw ogen soepel loopt of juist niet? Is het het noemen van de naam? Komt het door het taalgebruik? Is het de beschreven omgeving? etc. Als je nog over je eigen tekst twijfelt, laat het dan eens proeflezen om erachter te komen hoe een lezer het ervaart. Vanuit de eerste persoon: Bij ik-perspectieven kun je inderdaad de naam verwerken of er zelfs gewoon boven zetten. Wanneer je slechts vanuit twee perspectieven schrijft, kun je er echter ook voor kiezen om een ritme te nemen; per alinea of per hoofdstuk wisselen van perspectief. Hier raakt de lezer dan al snel aan gewend en gaat gemakkelijk mee in dit ritme. Zorg wel dat bij iedere eerste zin weer duidelijk wordt dat er gewisseld is. Nog een laatste opmerking: zorg ervoor dat ieder personage een duidelijke eigen vertelstem heeft. Dat maakt je tekst én wisselingen namelijk geloofwaardiger! Vanuit de derde persoon: Hierin is veel mogelijk, zeker omdat je ook gemakkelijk de naam in de tekst kunt noemen bij iedere wisseling. Laatst las ik toevallig 'the Radleys' van Matt Haig, waarin er heel veel gewisseld wordt tussen perspectieven. Hij doet dat inderdaad per hoofdstuk, maar soms ook d.m.v. een witregel. Zo even uit mijn hoofd schrijft hij vanuit meer dan tien perspectieven. Als tip wil ik wel meegeven; zorg ervoor dat je niet te ver gaat in je wisselingen. Personages die er amper toe doen, zijn niet altijd interessant genoeg voor de lezer. De lezer heeft er dan wellicht geen behoefte aan om vanuit zo'n perspectief te lezen. Combinaties: Wisselingen tussen de ik-vorm en een hij/zij-vorm komen inderdaad een stuk minder voor. Het enige boek dat ik zo even weet te noemen, is Vampire Academy (en de rest van deze boekenreeks) van Richelle Mead. Hier wordt er gewisseld omdat de hoofdpersoon (ik-vorm) een kracht heeft waardoor ze mee kan kijken door de ogen van een ander personage (zij-vorm) en daarbij ook de gedachten en gevoelens meekrijgt. Persoonlijk kon ik het in die boeken erg waarderen, voornamelijk vanwege de goede 'reden' van de wisselingen.

Ja, dat zal de kunst zijn. Hoe je het ook oplost, zorg dat het op de lezer logisch en natuurlijk overkomt. En dat zul je als schrijver niet altijd goed zien, simpelweg omdat wat je zelf uitdoktert in je eigen beleving sowieso logisch is. Echt een vraag om aan je proeflezers te stellen dus.

Ja, dat zal de kunst zijn. Hoe je het ook oplost, zorg dat het op de lezer logisch en natuurlijk overkomt. En dat zul je als schrijver niet altijd goed zien, simpelweg omdat wat je zelf uitdoktert in je eigen beleving sowieso logisch is. Echt een vraag om aan je proeflezers te stellen dus.

Ja, dat zal de kunst zijn. Hoe je het ook oplost, zorg dat het op de lezer logisch en natuurlijk overkomt. En dat zul je als schrijver niet altijd goed zien, simpelweg omdat wat je zelf uitdoktert in je eigen beleving sowieso logisch is. Echt een vraag om aan je proeflezers te stellen dus.