Het Salièri-syndroom

De laatste tijd krijg ik steeds complimenten voor mijn grondige redactiewerk aan artikelen van schrijfvrienden. Ik vind het vreemd dat ze dat zo waarderen, maar nog vreemder vind ik mijn eigen reactie op die complimenten. Allerlei oude kwaaltjes uit mijn puberteit steken ineens de kop op: spontaan hoofdpijn, zeurende maagpijn, ledematen die geen zin hebben mee te werken en een hevige neiging om ellelange verhalen in mijn dagboek te gaan schrijven, beginnend met ‘Waarom?’

Het is toch leuk om complimenten te krijgen, om gewaardeerd te worden? Waarom kan ik dat niet op waarde schatten?

Middelmatig

Ik lijd aan het Salièri-syndroom. Ken je Salièri, de zelfuitgeroepen patroonheilige van de middelmatigen? In de film ‘Amadeus’ vervloekt hij God, die hem het verlangen heeft gegeven muziek te maken en hem vervolgens het talent ontzegt. Salièri is wel begaafd genoeg om het talent van anderen te herkennen. Dan ontmoet hij Mozart (‘That giggling creature, thát was Mozart’) en ontwikkelt een diepe bewondering en haat voor de componist. Salièri gaat de strijd aan met God en probeert Mozart op snode wijze om het leven te brengen door hem zijn eigen requiem te laten schrijven. Mozart wordt ziek en Salièri helpt hem zijn requiem te voltooien, maar kan Mozarts talent letterlijk niet vatten. God lacht als laatste. De film eindigt met een oude Salièri, die na een zelfmoordpoging een biechtvader zijn verhaal vertelt en alle middelmatigen vergeving schenkt.

Zo voel ik mij ook regelmatig: koningin der middelmatigen. Verdoemd met de gave het talent van een ander te zien, maar die nooit te kunnen evenaren. Het is een van mijn terugkerende nachtmerries tijdens het schrijfproces. Net als Salièri heb ik het verlangen gekregen om te schrijven, maar ben ik vreselijk bang er geen talent voor te hebben. Net als Salièri neem ik de kwaliteit van mijn creaties de maat naar een voorbeeld, in mijn geval Shakespeare, James Joyce en Mikhail Bulgakov. Ik wil geen middelmatige schrijver zijn, ik wil schitteren, ontroeren, mensen raken en onsterfelijk worden. Ik wil de Mozart onder de schrijvers zijn, niet de Salièri.

Dus als ik complimenten krijg voor iets wat me gemakkelijk af gaat, wakkert dat het Salièri-syndroom in alle hevigheid aan. Zie je wel, denk ik op zo’n moment, ik ben alleen maar goed genoeg voor het redigeren van meesterwerken. Ik zie mezelf al zitten in een rolstoel met een dik verband om mijn nek, met een slap handje wuivend naar mijn middelmatige onderdanen en minzaam glimlachend. De verpleging rijdt me onderwijl terug naar mijn verblijf in het gekkenhuis. Ik laat de biechtvader verbijsterd achter. Ik heb hem net een meesterlijk verhaal verteld en ik heb het zelf niet eens door.

Omweg

Deel je schrijfangsten, is mijn adagium. Ten eerste om ze uit je lijf te schrijven, zodat je er geen last meer van hebt. Ten tweede kan het delen van je schrijfangsten en zwakheden, hoe paradoxaal het ook klinkt, je meer zelfvertrouwen geven. Iemand anders kent je angsten nu en kan je helpen ze te transformeren tot sterke punten. Met andere woorden: het probleem wordt minder groot als je het durft uit te spreken.

Deel je schrijfangsten ten slotte, omdat een schrijfgenoot heel andere dingen in je ziet dan jijzelf. Dat kan als voordeel hebben dat je met meer overtuiging naar je teksten gaat kijken. Misschien zit je talent wel verborgen onder de dingen die je goed kunt, maar niet goed wilt kunnen? Misschien kom je via een omweg bij je ‘ware’ talent? Ik heb deze tekst aan hetzelfde fileerproces onderworpen als ik bij de teksten van schrijfvrienden doe en ik ben best tevreden over het resultaat. (Natuurlijk heb ik hem ook laten proeflezen).

Niemand heeft graag het idee niet goed genoeg te zijn, aan de zijlijn te zitten. Maar het Salièri-syndroom mag nooit een reden zijn om te stoppen met schrijven. Ik heb die neiging vaak, maar mijn redactiewerk zou zomaar eens de omweg kunnen zijn naar de kwaliteit die ik nastreef. Ik heb niet zoals Mozart een direct lijntje met God en daarom moet Hij creatief zijn. Volg de complimenten, lijkt de boodschap te zijn, dan kom je er wel. Ik leer het vak schrijven door teksten onder handen te nemen. Ik leer langzaam wat werkt en wat niet. Ik krijg de leerschool die bij mij past om te groeien.

Ik zwaai meewarig naar Salièri terug en mag – godzijdank - het gekkenhuis verlaten.

Sigrid Lensink-Damen is vertaler (Engels, Duits en Russisch) en schrijver. Ze is redacteur bij de blog Vertalersnieuws en houdt onregelmatig zelf een blog onder de naam DamenVaria bij. Een roman is in de maak. Een druk bestaan, dus is het geen wonder dat het Salièri-syndroom haar af en toe bij de keel grijpt ;-)