De taal van Diederik Samsom

De taal van Diederik Samsom verleidt ons, als kiezer, met onschuldige kleine zinsnoepjes om Rutte te zien als ouderwets.

In krap tien minuten debat over ‘de multiculturele samenleving’, aan tafel bij Twan Huys, gooit Samsom, gewoon even tussendoor, zinnen in Rutte’s jeugdige gezicht als:

Ik heb al eens eerder gezegd
Inmiddels is het al lang zo
U voert een discussie van tien jaar geleden
Wij zijn toch beiden politici van een nieuwe generatie
Dit is een oude discussie
Dat is al lang niet meer het geval
We hebben allang die maatregelen genomen
We zijn dat stadium al lang voorbij

Om uiteindelijk de buit binnen te halen met een dramatische, eveneens tijdgerelateerde uitsmijter:

Hoe lang moet het duren voordat iemand zich hier thuis mag voelen?

Mooie semantische zet. De jongensachtige uitstraling van Rutte is immers z’n grootste aantrekkingskracht – naast het feit dat hij misschien nog wat status kan ontlenen aan het premierschap. Door hem neer te zetten als ‘de ouderwetse, gaande man’ met achterhaalde argumenten dwingt de logica ons om in een soepele beweging op zoek te gaan naar ‘de komende man’.  Wordt het verleden getekend door Rutte, dan zal die andere vent wel tekenen voor de toekomst.

Nog een taalpuntje bij Samsom: let eens op hoe hij de veralgemeniserende persoonlijk voornaamwoorden ‘je’ en ‘we’ gebruikt. Het afstandelijke ‘je’, waar hij kennelijk geen deel van uitmaakt (dan zou het ‘we’ zijn) wordt ingezet bij de beschrijving van activiteiten. ‘Je moet nu ook durven ingrijpen.’ ‘Je moet dat samen doen’. ‘Je kunt als actievoerder tijdelijk iets veranderen.’

Het meer betrokken ‘we’ is eigenlijk ook maar een abstract begrip. Wie zijn ‘we’? De burger? De PvdA? De nieuwe regering? De oppositie? Koninklijk meervoud voor Diederik Samsom zelf? Hij reserveert het gezamenlijkheidswoord ‘we’ in elk geval voor de narigheid en verwijten. ‘We hebben twee problemen met de zorg.’ ‘Als we de banken laten vallen zijn we medeverantwoordelijk’. En ‘We moeten niet zoveel mogelijk kibbelen maar het probleem oplossen.’

Met andere woorden: als een onderwerp zwaar op de schouders ligt moeten ‘we’ het schuldgevoel erover maar samen dragen. ‘Ik’ ben niet verantwoordelijk, ‘wij’ zijn verantwoordelijk. Maar als het op handelen aankomt moet ‘je’ zelf maar in actie komen.

Goed idee trouwens, want wie zelf iets doet kan in elk geval in alle oprechtheid verwoorden waarom ‘ie dat doet.

In het komende nummer van Schrijven Magazine, dat op 12 oktober verschijnt, staat een artikel van Yoeke Nagel over de betekenis van een ‘slip of the pen’.

Beeld: Partij van de Arbeid via Flickr