De onbevlogen schrijver

. Inspiratie is voor watjes. Als ik mijn roman terug lees kan ik niet meer zien waar het 'makkelijk' ging en waar het meer moeite kostte. Hoe komt dat? Omdat ik weet wat ik doe.

Yep.

Wat bedoel je dan met een "levend verhaal" Therese?

Een verhaal met geest - niet uitsluitend volgens de wetten geschreven. Wel met toepassing van de wetten, maar niet omwille van de wetten. Stel, je vergeleek een verhaal met een grap. Waarom is een grap geslaagd? Door de manier waarop hij verteld wordt. Natuurlijk heeft hij een inleiding en een clou, maar waarom liggen mensen dubbel wanneer X hem vertelt en glimlachen ze bij Y? 't Is toch dezelfde grap?

Ik wil hier niet de moderator uithangen, maar dwalen we nu niet behoorlijk af? Dit was toch de oorspronkelijke vraag: [quote Thérèse]Ik wil graag weten hoe hij werkt, welke techniek(en) hij gebruikt om van een verhaal meer te maken dan een aaneenschakeling van gebeurtenissen.[/quote] Eigenlijk ben ik namelijk heel benieuwd naar die technieken. Ik zie kreten, ik zie beweringen, maar niemand komt met een concreet voorbeeld. En dat vind ik heel jammer, want daar was ik heel benieuwd naar.

Kun je aan een kunstenaar vragen hoe die zijn 'kunst' in een kunstwerk verwerkt? Zijn de technieken zelf 'kunst'? Want volgens mij is de magie, of de bevlogenheid waarover hier gesproken wordt net zoiets. Niet uit te leggen en voor iedereen anders.

Sterker nog. Een architect kan uitgroeien tot een kunstenaar wanneer hij een schitterend gebouw heeft ontworpen. Een kathedraal, of zo. Dat begon met een visioen. Een idee. Daar komt vooral veel passen en meten aan te pas. Rekenwerk, dus. Maar het resultaat is in mijn ogen niet zelden een waar kunstwerk. Ook al heeft hij zelf geen twee steentjes op elkaar gemetseld. De kathedraal is aan zijn geest ontsproten. Hij heeft er ongetwijfeld in opperste bevlogenheid aan gewerkt. Jammer genoeg zitten de meeste architecten aan de lopende band dakkapelletjes te tekenen. M.a.w.: bevlogenheid is moeilijk te duiden. Het is een geestestoestand. Een bewustzijnsniveau waarin het idee zijn uiteindelijke vorm en inhoud krijgt. Denk ik.

We zien het anno 2012 om ons heen. De onbevlogen mens. Hij maakt alles goed, tot in de puntjes verzorgd, zonder fouten. Inspiratie, humor, gekheid, spontaniteit, talent en vooral bevlogenheid heeft hij niet nodig. Alles is onzin wat niet uit zijn hersenen komt. Het hart wordt uitgesloten. Het resultaat is perfect. Een tien. Zoals het hoort. Uiteraard koel en zakelijk. Zonder poespas, zonder fratsen. Het publiek, de man/vrouw van de straat, laat hem links liggen.

Het probleem met de roep om concrete voorbeelden is, dat er aspecten van het schrijven zijn die ik moeilijk helemaal concreet kan maken. Daar zit een zekere ironie in, en het lijkt in tegenspraak met de 'techniek' mantra. Laat ik het toch proberen. Dit is mijn proces: Ik weet dat een verhaal bestaat uit scènes. Iedere scene heeft een functie in het verhaal. Iedere scene moet (moet!) een conflict bevatten. Ieder personage moet iets willen. Een goede beschrijving is actief in plaats van passief. Een goede scene bevat een of meerdere personages die iets willen wat niet lukt. Hoe liever de personages iets willen, hoe beter. En hoe lastiger het is om dat te bereiken hoe beter. Wat ik doe tijdens het schrijven is eerst formuleren wat mijn hoofdpersoon wil bereiken en of dat lukt. Met andere woorden: ik stel vast hoe het verhaal eindigt. Ik moet weten waar het heen gaat. Dan stel ik vast wat het beginpunt is. Voorbeeld: aan het eind heeft de hoofdpersoon uit eigen keuze definitief gebroken met de vrouw waar hij van hield. Aan het begin wil de persoon er alles aan doen om de relatie met deze vrouw te laten werken. Vervolgens ga ik concreet bedenken hoe ik die start situatie kan beschrijven door middel van een conflict. Ik plaats mijn personage(s) in een conflictsituatie die iets zegt over hun huidige toestand. Wie zijn ze, wat willen ze, wat zijn de problemen. Dat is dan mijn eerste scene. De scènes die daar op volgen ontstaan deels organisch uit die eerste scene ("wat gebeurt er daarna?") en deels op basis van momenten in het verhaal die ik van te voren plan. Heel veel scènes ontstaan als gevolg op wat ik eerder heb geschreven. Bij iedere scene houd ik in het achterhoofd dat er een conflict moet zijn dat leidt naar het einde dat ik in gedachten heb. De kunst is nu (en ik gebruik het woord kunst heel bewust) om de juiste scènes te kiezen. Dit is mijn gevoel voor verhaal, dat ik heb ontwikkeld door veel te lezen, films te kijken en te schrijven. Gevoel, ervaring, het onderbewuste, noem het wat je wil, maar dat is het element dat ik niet in een formule kan gieten. Een deel van de keuzes komt voort uit de situatie waar de personages al in zitten. Het is logisch dat als mijn hoofdpersonen in de trein stappen, er een scene kan volgen in de trein. Maar ook switch ik graag naar een totaal ander personage op een andere locatie met een ander 'viewpoint', waarbij ik de vorige personages in een cliffhanger achterlaat. Waarom? Omdat ik het gevoel heb dat het werkt. Omdat ik zie dat het werkt in andere verhalen. Omdat ik mezelf wil amuseren door van cameraopstelling te veranderen. Om de timing. Om het verhaal meer breedte te geven. Al dat en meer. Timing is niet in een formule te gieten, dat voel je aan. Hoe wordt dat geheel dan meer dan de som van de delen? Hoe wordt het meer dan een aaneenschakeling van gebeurtenissen? Bij mij komt dat omdat ik een groter conflict in kleine conflicten opdeel, en er voor zorg dat die kleine conflicten naar het einde toewerken. Alles bouwt samen dat grote conflict op. Scènes die niet bijdragen aan dat conflict zijn wat mij betreft overbodig, en als ik er later achter kom dat ik per ongeluk iets overbodigs heb geschreven gaat het er uit. Vaker komt het bij mij voor dat ik ontdek dat ik te weinig heb laten zien. Dat aanneem dat de informatie er in zit, terwijl dat niet zo is. Of dat ik iets samenvat wat ik ook in een complete scene kan stoppen. In mijn debuut denkt een van de hoofdpersonen een moment aan de keer dat ze haar partner leerde kennen. In de eerste versie was dat twee, drie zinnen. Bij het herschrijven kwam ik er achter dat ik kansen misliep door dit niet in detail uit te werken. Dus voegde ik een aantal scènes toe waarin ik de lezer liet zien hoe dat zo gebeurde. Het verhaal werd er beter door, want de lezer snapte nu waarom deze persoon in haar huidige situatie zat. De scene was nodig om het hoofd-conflict verder te ontwikkelen. Tijdens het schrijven van de scènes ben ik aan het acteren. Ik speel in mijn hoofd alle rollen. Hierbij houd ik steeds een regel voor ogen: Iedere handeling van ieder personage komt voort uit het streven van het personage. Niemand doet zomaar iets. Zeker in fictie heeft alles betekenis. In het echt kan iemand zonder reden met zijn hand op tafel tikken. In een verhaal doet een personage dat alleen als daar een reden voor is. Lezer interpreteren dat namelijk zo, en trekken hun conclusies enkel op basis van het gedrag dat ze lezen. Om een grotesk voorbeeld te geven: in het echt kan iemand een vervelend hoestje hebben zonder dat het iets betekent. In een soap betekent een vervelend hoestje dat het personage ernstig ziek is. Het zijn signalen die de kijker in dit geval zo interpreteert. Met dat alles in het hoofd schrijf ik scènes en zo het verhaal. Ik laat me voor een deel leiden door mijn intuïtie en mijn taalgevoel, maar ik maak bewuste keuzes over hoe de scene verder gaat. En hoewel ik af en toe verbaasd ben over wat er op de pagina gebeurt (ik was verrukt dat ik de vier verhaallijnen in mijn roman als een Tarentino film bij elkaar kwamen in de finale) zijn de positieve verrassingen het resultaat van het fundament dat ik tijdens het schrijven leg. Denk ik nu dat ik de gouden formule heb waarmee ik zonder moeite bestsellers kan schrijven? Nee! Absoluut niet! Ik heb een enorm discipline probleem en het kost me soms heel veel moeite om mijn interne 'criticus' uit te schakelen. Het nadeel namelijk van weten hoe scenes werken is bij mij dat mijn kritische brein heel snel om de hoek komt met vragen als 'waarom doe je dit nou', terwijl ik dan eigenlijk beter gewoon door kan schrijven om het later te herstellen. Ook heb ik vaak ideeën voor verhalen die me gewoon nog niet lukken. Misschien omdat ik er nog niet aan toe ben. Misschien omdat ik niet goed genoeg ben. Misschien omdat het idee gewoon minder sterk is dan het leek. Maar ik weet wel hoe schrijven werkt, en hoe ik met bovenstaande (en nog veel meer) een verhaal kan schrijven dat waarachtig is en spannend om te lezen. En dat als ik al die principes toepas, ik me geen zorgen hoef te maken over geesten in flessen, inspiratie of magie. Want een scene met een conflict kan ik ook zonder inspiratie schrijven: er zijn handvatten en systemen die me daar bij helpen. Dit is in een notendop hoe ik schrijven aanpak en hoe ik tot een verhaal kom. Zoals ik in het begin zei: niet alles is concreet in een formule te gieten. Er is een element dat niet in woorden is te vangen. Net zoals met alle kunstvormen, eigenlijk. Je kan leren tekenen. Je kan zelfs competent leren tekenen. Maar de persoonlijkheid, aanleg en ervaring van de kunstenaar maken het verschil tussen een leuk plaatje en iets wat ontroert. Dat persoonlijke element, wat van een vakman een geweldig kunstenaar maakt, is volgens mij niet te leren. Ik weet niet of ik het ben/kan. Maar dat maakt me niet uit. 'Geweldig' zijn heb ik niet in de hand. 'Goed' wel. En daar richt ik me dus op.

Wat bedoel je dan met een "levend verhaal" Therese?

Een verhaal met geest - niet uitsluitend volgens de wetten geschreven. Wel met toepassing van de wetten, maar niet omwille van de wetten. Stel, je vergeleek een verhaal met een grap. Waarom is een grap geslaagd? Door de manier waarop hij verteld wordt. Natuurlijk heeft hij een inleiding en een clou, maar waarom liggen mensen dubbel wanneer X hem vertelt en glimlachen ze bij Y? 't Is toch dezelfde grap?

Dan heb je het in feite over de eigenheid van de schrijver, hetgeen zijn verhaal uniek maakt en geen formuleverhaaltje? Dat dat wenselijk is, ben ik met je eens, maar dat zie ik hier ook niemand ontkennen. Ik zie echter niet in wat dat met magie te maken heeft. Het lijkt me een combinatie van aangeboren talent, oefening (ook door het werk van anderen te lezen), nadenken over wat je wil vertellen en hoe, en een beetje durf en eigenzinnigheid.

Zo zie je maar hoe individueel het schrijven wordt beleefd/beoefend. De romanticus laaft zich aan de 'magie'. De nuchtere realist werkt zich uit de naad. Ze hebben allebei gelijk.

Zo zie je maar hoe individueel het schrijven wordt beleefd/beoefend. De romanticus laaft zich aan de 'magie'. De nuchtere realist werkt zich uit de naad. Ze hebben allebei gelijk.

Weer een valse tegenstelling. Waarom ben ik geen romanticus omdat ik weet wat ik doe? Was Rembrandt geen meester omdat hij de techniek beheerste? Is het 'romantischer' om te ontkennen dat een verhaal structuren en wetten kent? Vooral als het geschrevene uiteindelijk 'per ongeluk' toch aan al die structuren en wetten voldoet en daarom werkt?

@ Harryhol: heldere uitleg. Nu snap ik wat je bedoelt met die scènes. Ik vind het wel grappig dat ik precies andersom werk; meestal heb ik een begin, geen eind. Vooral deze vond ik interessant: [quote Harryhol] Iedere handeling van ieder personage komt voort uit het streven van het personage. Niemand doet zomaar iets. Zeker in fictie heeft alles betekenis.[/quote] Ik denk namelijk dat je daar een heel goed punt hebt. En ik verwacht van mijn lezers ook dat ze opletten. Ik geef vaak subtiele hints, ik wil niet iets te dik aanzetten. Ik ken mijn personages, ik weet hoe ze reageren en waarom. Als ik een fout maak (en naderhand denk; nee, dat past niet bij Pietje) dan haal ik dat er weer uit. Ik zal niet snel zeggen - die twee hebben een slechte relatie met elkaar. Liever laat ik dat zien, door knorrigheid in elkaars aanwezigheid, door bitse antwoorden te geven op vragen, doordat de twee elkaar ontwijken. Is dat wat jij een scène zou noemen om iets duidelijk te maken? Een discussie bijv. om aan te geven dat Piet en Truus elkaar niet liggen? @ Hekate: [quote Hekate] Ik zie echter niet in wat dat met magie te maken heeft. Het lijkt me een combinatie van aangeboren talent, oefening (ook door het werk van anderen te lezen), nadenken over wat je wil vertellen en hoe, en een beetje durf en eigenzinnigheid.[/quote] Oefening en nadenken zou ik onder techniek kunnen plaatsen - maar hoe wil je "talent" plaatsen? Hoe kan het dat de ene 'gevoel' voor muziek heeft, en de andere niet, hoeveel hij ook oefent? Persoonlijk vind ik 'talent' een deel magie. Het is iets wat we niet kunnen aanwijzen, waar we geen vinger op kunnen leggen. Je kunt iemand geen stukje talent geven, terwijl technieken aan te leren zijn.

Zo zie je maar hoe individueel het schrijven wordt beleefd/beoefend. De romanticus laaft zich aan de 'magie'. De nuchtere realist werkt zich uit de naad. Ze hebben allebei gelijk.

Weer een valse tegenstelling. Waarom ben ik geen romanticus omdat ik weet wat ik doe? Was Rembrandt geen meester omdat hij de techniek beheerste? Is het 'romantischer' om te ontkennen dat een verhaal structuren en wetten kent? Vooral als het geschrevene uiteindelijk 'per ongeluk' toch aan al die structuren en wetten voldoet en daarom werkt?

Ik schrijf nergens dat een harde werker geen romanticus kan zijn, noch dat een romanticus niet weet wat hij/zij doet. Het is slechts beeldspraak.

@ Harryhol: heldere uitleg. Nu snap ik wat je bedoelt met die scènes. Ik vind het wel grappig dat ik precies andersom werk; meestal heb ik een begin, geen eind. Vooral deze vond ik interessant: [quote Harryhol] Iedere handeling van ieder personage komt voort uit het streven van het personage. Niemand doet zomaar iets. Zeker in fictie heeft alles betekenis.

Ik denk namelijk dat je daar een heel goed punt hebt. En ik verwacht van mijn lezers ook dat ze opletten. Ik geef vaak subtiele hints, ik wil niet iets te dik aanzetten. Ik ken mijn personages, ik weet hoe ze reageren en waarom. Als ik een fout maak (en naderhand denk; nee, dat past niet bij Pietje) dan haal ik dat er weer uit. Ik zal niet snel zeggen - die twee hebben een slechte relatie met elkaar. Liever laat ik dat zien, door knorrigheid in elkaars aanwezigheid, door bitse antwoorden te geven op vragen, doordat de twee elkaar ontwijken. Is dat wat jij een scène zou noemen om iets duidelijk te maken? Een discussie bijv. om aan te geven dat Piet en Truus elkaar niet liggen?[/quote] Exact. Dat is het beroemde (en op deze site beruchte) show don't tell. Door personages te laten handelen en met elkaar om te laten gaan laat ik zien wie ze zijn en hoe ze zich tot elkaar verhouden. Door in scènes te denken komt een verhaal tot leven, en betrek je de lezer emotioneel bij het verhaal. In plaats van te schrijven 'Henk was een gevaarlijke man' zou ik een scene schrijven waarin Henk (bijvoorbeeld) iemands vingers breekt omdat hij nog geld van diegene krijgt. Nu is mijn manier van werken denk ik behoorlijk beïnvloed door film. Er zijn schrijvers die pagina's lang kunnen beschrijven of gedachtengangen of filosofieën kunnen tonen, en dat meesterlijk doen. Ik kan dat absoluut niet. Ik benader mijn verhaal zoals ik ook journalistieke artikelen benader: door de lezer de situatie te tonen (in dit geval dan met 'fictieve feiten') en hem/haar daar zelf conclusies uit te laten trekken.

Wel, om de 'magie' in de vingers te hebben, of x-factor, moet je lezen en nog eens Lezen. Wat dat is voor iedere schrijver nodig.

Talent zit volgens mij gewoon in je DNA, daar komt geen magie aan te pas. De één kan goed schrijven, de ander kan goed tekenen, en nog een ander bakt de lekkerste taarten. En met bevlogenheid heeft het al helemaal niets te maken. Je kunt nog zo bevlogen zijn, zonder een greintje talent zul je nooit een groot schrijver worden. En iemand met bakken talent maar zero bevlogenheid, haalt het ook niet. Net daarom begrijp ik de beginpost nog steeds niet, ik zou net de harde werkers bevlogen noemen, niet zij die vertrouwen op magie.

Talent zit volgens mij gewoon in je DNA, daar komt geen magie aan te pas. De één kan goed schrijven, de ander kan goed tekenen, en nog een ander bakt de lekkerste taarten. En met bevlogenheid heeft het al helemaal niets te maken. Je kunt nog zo bevlogen zijn, zonder een greintje talent zul je nooit een groot schrijver worden. En iemand met bakken talent maar zero bevlogenheid, haalt het ook niet. Net daarom begrijp ik de beginpost nog steeds niet, ik zou net de harde werkers bevlogen noemen, niet zij die vertrouwen op magie.

Yep, mee eens. Bevlogenheid zegt mij iets over inzet en betrokkenheid.

[quote Harryhol]Er zijn schrijvers die pagina's lang kunnen beschrijven of gedachtengangen of filosofieën kunnen tonen, en dat meesterlijk doen.[/quote] Of ik het meesterlijk doe zou ik niet willen zeggen, maar één van de favoriete stukken van mijn man uit mijn tweede MS is een lang stuk waarin de lezer de gedachten van de HP volgt. Ik denk dat ik nu ook begrijp waarom ik niet louter in scènes kan schrijven, hoewel boeken waarin dat wel gebeurt, erg goed en spannend kunnen zijn. Maar stukken als dit:

Hij was ouder, sterker en wijzer, maar de pijn die hem ertoe had gedreven om soldaat te worden, voelde hij nog steeds. De pijn en de angst. Toch was dat niet het ergste. Het ergste was het gemis.

Zou je die dan niet in een verhaal zetten? Het is verre van een handeling.

En door het toepassen van al die vaardigheden geef je vorm en inhoud aan het idee. Dàt zou je magie kunnen noemen. De kunst om met het gewetene iets nieuws en meeslepends te creëren. Zoals de architect vanuit het principe 'meten is weten' schoonheid kan laten ontstaan. Het ging over bevlogenheid. De romanticus ervaart bevlogenheid wellicht als magie, waarbij hij uiteraard precies weet wat hij doet. In dat geval is magie een woord waar je niet teveel gewicht aan moet hangen, maar het kan best als magie aanvoelen. Volgens mij bedoelt iedereen hetzelfde maar geeft er een andere naam aan.

[quote Harryhol]Er zijn schrijvers die pagina's lang kunnen beschrijven of gedachtengangen of filosofieën kunnen tonen, en dat meesterlijk doen.

Of ik het meesterlijk doe zou ik niet willen zeggen, maar één van de favoriete stukken van mijn man uit mijn tweede MS is een lang stuk waarin de lezer de gedachten van de HP volgt. Ik denk dat ik nu ook begrijp waarom ik niet louter in scènes kan schrijven, hoewel boeken waarin dat wel gebeurt, erg goed en spannend kunnen zijn. Maar stukken als dit:

Hij was ouder, sterker en wijzer, maar de pijn die hem ertoe had gedreven om soldaat te worden, voelde hij nog steeds. De pijn en de angst. Toch was dat niet het ergste. Het ergste was het gemis.

Zou je die dan niet in een verhaal zetten? Het is verre van een handeling.[/quote] Oh jawel hoor. Ik heb ook scènes geschreven waarin het personage dat soort gedachtegangen heeft. Ze werken ook wel, maar ik voel me er zelf tijdens het schrijven al snel onzeker over. Ik ben dan bang dat het te passief wordt; dat het enkel 'nadenken' is. Daarom moet er van mezelf dan toch uiteindelijk wel iets voortvloeien uit die gedachtegang. Een innerlijk conflict is ook een conflict. Het kan trouwens ook heel goed dat ik in dit opzicht te streng voor mezelf ben. Ik beweer ook niet dat waar ik zelf moeite mee heb, dus 'fout' is :) *edit/aanvulling* Het voorbeeld dat je geeft is wellicht geen handeling, maar niet alles hoeft een handeling te zijn. Het beschrijven van wat een persoon ervaart is natuurlijk heel belangrijk om te begrijpen waarom personages doen wat ze doen. Ik heb hele scènes gewijd aan hoe een jaloers iemand denkt: welke gedachtekronkels hij maakt en hoe hij tot zijn rare conclusie komt.

Mijn moeder zei altijd; oefening baart kunst. Ik geef haar niet graag gelijk, maar als het daarover gaat, kan ik haar geen ongelijk geven ;) Waar je moeite mee hebt, moet je op oefenen, zou ik zelfs zeggen. En zo had ik het nog niet bekeken: "een innerlijk conflict is ook een conflict". Je hebt gelijk. Nooit over nagedacht.

Citaat uit: Afscheidsbrief aan Levi. ---Je gaf mij jezelf, dacht ik. Met alles wat je zei en deed zette je mij onbewust op het verkeerde been. Ik zag erin wat ik wilde zien. Niet jouw schuld. Ondanks het feit dat je me nooit binnenliet in je privéleven wachtte ik geduldig tot je er klaar voor was. Dat moment kwam nooit. Ik wist niets van je. Het allerlaatste geschenk van jou aan mij was het inzicht dat ik nodig had om dit aan te kunnen, want dit is het enige dat overblijft. Hier moet ik het mee doen. Ik blijf achter in een dal vol leegte en herinneringen. Je hebt me er op voorbereid. Telkens zei je dat ik me niet teveel aan je moest hechten. Dat waren nu net de woorden die ik niet wilde horen en ze in eerste instantie onmiddellijk vergat. Ik was te gast in jouw leven. Niets meer, niets minder. --- Niet dat dit nu zo'n geweldig stukje tekst is, maar het is er wel eentje waardoor het verhaal tot leven komt. Net dat beetje extra. Oftewel: emotie, diepgang. Een kijkje in de belevingswereld van een personage waardoor je haar 'leert kennen'. Precies wat hierboven ook al wordt beschreven door Harryhol en Ginny e.a. Er had ook kunnen staan: Ik schreef een afscheidsbrief aan Levi. (punt) Edit: In het dagelijks leven druk ik mij niet uit op deze manier. Ik heb ook niets gestudeerd waaruit deze manier van schrijven kan zijn voortgevloeid. Ik lees erg weinig en heb weinig schrijfervaring. Ik ontleen aan dit stukje tekst geen bijzondere eigenschap of uitzonderlijk talent (zo goed is het niet) maar waar komt dit taalgebruik vandaan? Magie? Mwah... Waarschijnlijk een onbewuste verzameling herinneringen. Opgepikt uit het kleine beetje dat ik wel heb gelezen en uit gesprekken e.d. Vermoed ik.

Harry, dank je voor je uitgebreide inkijkje in je werkwijze! Fijn om dat zo te lezen. Ik denk zelfs ook fijn om te schrijven / geschreven te hebben, zo'n stuk.

Talent zit volgens mij gewoon in je DNA, daar komt geen magie aan te pas. (..) met bevlogenheid heeft het al helemaal niets te maken. (...) iemand met bakken talent maar zero bevlogenheid, haalt het ook niet. Net daarom begrijp ik de beginpost nog steeds niet, ik zou net de harde werkers bevlogen noemen, niet zij die vertrouwen op magie.

Ik geloof niet dat het om het verschil tussen hard werken en vertrouwen op magie ging. Misschien zijn er mensen die met hun pinkje de prachtigste woorden en vertellingen uit de hemische sferen hengelen - maar dan het schrijven... dat is van een andere orde. Schrijven is sowieso hard werken. Met of zonder magie. Met of zonder techniek. Mij ging het er in dit topic om erachter te komen hoe mensen die de magie (*) schuwen of er een afkeer van hebben, het wél voor elkaar krijgen, hun tekst levendig te maken. Van Harryhol heb ik het nu begrepen. Ik zou best iets van hem willen lezen om te zien hoe zijn tekst werkt (op mij). (*) vervoering - geen betovering, geen hekserij

Harry, dank je voor je uitgebreide inkijkje in je werkwijze! Fijn om dat zo te lezen. Ik denk zelfs ook fijn om te schrijven / geschreven te hebben, zo'n stuk.

:) Is inderdaad leuk om ook voor mezelf even concreet te maken hoe ik schrijf. Maar alsjeblieft laat niet de indruk ontstaan dat ik denk dat ik 'uitgeleerd' ben of 'het allemaal al weet'. De ironie is dat het schrijven van die post gedeeltelijk Schrijf Ontwijkend Gedrag was, omdat ik eigenlijk aan mijn roman verder moest vanmorgen.

Bedankt voor de kijk-in-de-keuken Harry.

@Harryhol [Als er iets is wat mijn creativiteit volkomen verlamt, is het wel absolute vrijheid.] Ik begrijp je niet, Harry. Je hebt altijd de vrijheid jezelf beperkingen op te leggen. Als je (door regels of door anderen) beperkt wordt in je vrijheid, heb je (meestal) niet de vrijheid de beperkingen op te heffen....

Maar stukken als dit:

Hij was ouder, sterker en wijzer, maar de pijn die hem ertoe had gedreven om soldaat te worden, voelde hij nog steeds. De pijn en de angst. Toch was dat niet het ergste. Het ergste was het gemis.

Zou je die dan niet in een verhaal zetten? Het is verre van een handeling.

Ik ken de context van dit fragment niet, maar ik vraag me er een aantal dingen bij af. Dit gaat over karakterontwikkeling. Hoe is de man sterker en wijzer geworden? Hoe is dat gekomen? Is dat niet iets wat je moet laten zien in je verhaal? Welke pijn dreef hem ertoe soldaat te worden? Angst waarvoor? Op zich kan dit fragment heel goed in een scène komen, wat niet elke scène is een actiescène. Dat leest erg vermoeiend. Er zijn ook scènes waarin ruimte is voor een personage om te reflecteren op wat er gebeurd is. Daarmee kun je heel goed personageontwikkeling laten zien. Maar zou je bovenstaande ook duidelijk kunnen maken zonder emoties te benoemen? Het gemis laten zien door bijvoorbeeld het personage te laten terugdenken aan wie/wat hij mist met herinneringen? Is waarschijnlijk voor de lezer veel interessanter en daarmee gaan het verhaal en de man veel meer leven. Ik weet niet hoe het bij anderen is, maar als ik bijvoorbeeld denk aan overleden familieleden, denk ik aan hoe ze waren, wat ze in bepaalde situaties zouden zeggen of zouden vinden. Ik denk niet "oh, wat mis ik hem/haar zo".

[quote AndreaClimbing]Ik ken de context van dit fragment niet, maar ik vraag me er een aantal dingen bij af. Dit gaat over karakterontwikkeling. Hoe is de man sterker en wijzer geworden? Hoe is dat gekomen? Is dat niet iets wat je moet laten zien in je verhaal? Welke pijn dreef hem ertoe soldaat te worden? Angst waarvoor?[/quote] Dat zijn leuke vragen. Context; man is 29, denkt aan iets van toen hij 10 was. De meesten van ons zijn sterker als 29-jarige (fysiek, mentaal misschien ook) dan als 10-jarige. En door levenslessen alleen al wijzer. HP denkt aan een beslissing die hij als 10-jarige nam. Aangezien ik niet alles meteen wil laten 'zien', blijft de de laatste vraag (angst waarvoor) nog lang onbeantwoord, maar 'welke pijn' - dat is voor de lezer duidelijk. [quote AndreaClimbing]Maar zou je bovenstaande ook duidelijk kunnen maken zonder emoties te benoemen? Het gemis laten zien door bijvoorbeeld het personage te laten terugdenken aan wie/wat hij mist met herinneringen? Is waarschijnlijk voor de lezer veel interessanter en daarmee gaan het verhaal en de man veel meer leven. Ik weet niet hoe het bij anderen is, maar als ik bijvoorbeeld denk aan overleden familieleden, denk ik aan hoe ze waren, wat ze in bepaalde situaties zouden zeggen of zouden vinden. Ik denk niet "oh, wat mis ik hem/haar zo".[/quote] Direct na dit fragment staat een herinnering. Als ik niet zou benoemen waarom hij aan die herinnering denkt, zou die herinnering in het niets zweven - dan zou dat stuk nietszeggend zijn voor de lezer. HP denkt trouwens niet letterlijk 'o wat mis ik hem/haar'.

Je zou je kunnen afvragen of het benoemen van het gemis dan echt nodig is. Als de herinnering sterk genoeg is waarschijnlijjk niet. Je zou misschien zelfs met de herinnering beginnen en van daaruit naar het trauma toewerken. Het is maar een idee natuurlijk. Lastig om zomaar iets te roepen over een verhaal dat ik niet ken. :) Een schrijfoefening die ik zelf bijzonder nuttig vond (en dat vind ik niet zo gauw) is om een scène te kiezen met een sterk conflict en deze scène te herschrijven zonder één enkele benoeming van een emotie. Dus geen woorden als verdrietig, boos, e.d. Ook niet als bijwoord ("boos sloeg ze de deur dicht" - het boos zijn zit al in het dichtslaan van de deur, en zo niet, dan moet je een sterker werkwoord kiezen dat de emotionele lading beter dekt). Ik zeg niet dat je altijd zo moet schrijven, maar het is een echte eye-opener. (Overigens bevat mijn beste schrijfwerk geen enkele benoeming van emoties. Als je het goed doet komt het echt niet gekunsteld over. Juist veel levendiger en creatiever.)

Dat zou ik me kunnen afvragen, maar dat vraag ik me niet af ;) Zonder die laatste zin slaat wat erna komt helemaal nergens op. Dan is er geen goede overgang tussen de gedachtegang van de HP en de herinnering die erna komt. Dan gooi ik m'n lezer in het diepe. Ik snap wat je bedoelt, maar in dit stuk lijkt het me afbreuk doen aan de tekst als ik de emoties eruit haal. Noem het bevlogenheid ;)

@Therese De methode die Harryhol gebruikt wordt ook door Randy Ingermanson in een artikel op zijn site uit de doeken gedaan: ‘Writing The Perfect Scene’. Het artikel is niet al te lang; ik zou het iedereen aanraden, het is erg de moeite waard. Ingermanson geeft voorbeelden over hoe hij bij het schrijven van scènes te werk gaat en hoe andere schrijvers deze methode bij zichzelf kunnen ontwikkelen. Ook geeft hij voorbeelden van boektitels die schrijvers kunnen helpen zich deze manier van schrijven verder eigen te maken. Ingermanson heeft meerdere zaken uit de schrijverswereld besproken, maar dit is de directe link naar ‘Writing The Perfect Scene’: http://www.advancedfictionwriting.com/art/scene.p…