Ik-perspectief

Welke leeftijd heeft jouw 'een jongere doelgroep'? Ik heb weleens gehoord dat hele jonge kinderen (t/m 5 jaar ofzo?) een ik-perspectief niet los kunnen zien van zichzelf of de voorlezer.

Dat hangt er denk ik een beetje vanaf wat je onder "een jongere doelgroep" verstaat. Onder de tieners is het ik-perspectief erg populair, maar als je een nog jongere doelgroep voor ogen hebt denk ik dat het bij hen minder leeft. Als je kijkt naar de boeken die er voor die doelgroep geschreven zijn zul je zien dat het vooral in de derde persoon is geschreven. (soms ook de alwetende persoon.)

Het verhaal zou het perspectief moeten dicteren, maar je hebt inderdaad rekening te houden met je doelgroep. Er is onderzoek gedaan naar de invloed van vertelperspectieven op tekstbegrip bij jonge patiënten. Daaruit blijkt dat er een duidelijke voorkeur bestaat voor het personaal perspectief. Uit het experiment blijkt dat het gemiddelde tekstbegrip van kinderen die de personale versie van de teksten lazen significant hoger is dan het gemiddelde tekstbegrip bij het ik- en jij-perspectief. http://scripties.umcg.eldoc.ub.rug.nl/root/andere… Gaat wel over medische voorlichting, maar misschien toch interessant.

Voor kinderen jonger dan, zeg, 9 jaar werkt het ik-perspectief niet omdat ze het gewoonweg niet begrijpen. In het kinderbrein is ik namelijk gewoon ikke, dus als de ik-persoon dan vertelt dat hij/zij gisteren bij de kapper was, denkt het kind: "Ik was helemaal niet bij de kapper". Dus haakt het af omdat het gebodene ongeloofwaardig is. Je zou wel in de ik-vorm kunnen schrijven als het gaat om fantasie. Zo heb ik een poëzieserie geschreven voor kleuters: Ik wou dat ik een vogel was, Ik wou dat ik een euro was, enz. Dan kan het kind namelijk meefantaseren over hoe het zou zijn een vogel of een euro te zijn. Dat prikkelt de geest. Goeie vraag wel.

Ik denk met Castor dat sommige verhalen gewoon om een ik-perspectief vragen. Toen ik pas schreef, gebruikte ik eigenlijk nooit de ikvorm en slechts sporadisch de tegenwoordige tijd. Nu gebruik ik af en toe spontaan, zonder er van te voren bewust over nagedacht te hebben, meteen de ikvorm in een verhaal. Dat geldt ook voor mijn laatste korte verhaal. Voor kinderen beneden de 10 jaar schrijf ik eigenlijk nooit. Maar het zou best eens waar kunnen zijn dat kleuters het ik-perspectief nog niet los kunnen zien van hun eigen persoontje.

Ik schrijf zelf niet voor kinderen, maar ik vind het wel een goede vraag. Ik heb eigenlijk als kind zelf nooit een kinderboek gelezen met het ik-perspectief, dus er zou een waarheid in kunnen zitten met het 'niet los kunnen zien van hun eigen persoontje'. :) Het ik-perspectief zie ik de laatste vooral terugkomen in Young Adult boeken.

Bedankt voor alle reacties en de link. Ik vraag me af of het ik-perspectief samenhangt met een bepaalde leefijdscategorie. Als ik het goed begrijp is het vooral bij hele jonge kinderen 'not done' maar kan het in principe in de de andere gevallen wel gebruikt worden. Mijn doelgroep is niet piepjong meer, dus het vormt wellicht geen probleem. Ik schrijf in personaal perspectief maar ik merk dat ik vaak in mijn gedachten naar de ik-vorm overschakel. Het is zoveel directer. Als je voor een personaal perspectief kiest, heb je een alleswetende verteller en bij een ik-perspectief bekijk je alles vanuit het oogpunt (de visie, de kennis) van HP (wat een nadeel is) of klopt deze gedachte niet? Bedankt.

Als je voor een personaal perspectief kiest, heb je een alleswetende verteller

Dat klopt niet. Een personaal perspectief is eigenlijk een ik-perspectief, maar dan in de hij/zij-vorm: Wolfke zat op de bank. Ze dacht aan de leuke buurman. Een alwetende verteller is wanneer je meer schrijft dan dan de perspectiefpersoon (of dat nou in de hij/zij- of ik-vorm is) kan weten: Wolfke zat op de bank. Ze dacht aan de leuke buurman. Wat ze niet wist, was blablabla Zoiets, ik kan zo'n alwetende verteller niet goed beschrijven. (Ik weet trouwens niet of je een man bent of een vrouw.)

Het voert denk ik te ver om in deze draad alle perspectiefmogelijkheden te gaan bespreken. In elk geval wordt ook bij een personaal perspectief het verhaal meestal (of in elk geval zeer vaak) door de ogen van een of meer hoofdpersonen verteld. Die alwetende verteller kan een rol spelen, maar dat hoeft helemaal niet. Daarnaast bestaan er verhalen waarbij de ikfiguur en de alwetende verteller samenvallen, al zou ik daar zelf niet zo snel aan beginnen. Waus was me al voor, zie ik. :)

Interessant om lezen, bedankt. 'Ze' klopt helemaal. :)

En de buurman? :P Sorry, offtopic. Is het je duidelijk nu?

Als je voor een personaal perspectief kiest, heb je een alleswetende verteller

Dat klopt niet.

Ja, dat is nu overduidelijk :). Wel, ik hoop voor de buurman dat hij een 'hij' is :p.

Ik schrijf vaak in de ik-vorm. Het voelt goed, wil ik een verhaal meer lading geven. Alleen is het zo dat wanneer een bekende dan iets leest dat heftig is, diegene dan naar aanleiding van mijn schrijven denkt dat het niet goed met me gaat:-D. Persoonlijk vind ik het vervelend om iets in de ik vorm te lezen, omdat ik er dan te diep induik. Ik besef dat dit tegenstrijdig is aan het feit dat ik graag in de ik vorm schrijf om iets binnen te laten komen en ook omdat ik het lekker schrijft. Wat een berg ge-ik.

Ik schrijf vaak met de ik-vorm. Het voelt goed, wil ik een verhaal meer lading geven.

Ik ben de laatste tijd ook aan het experimenteren in de ik-vorm en ik vind hem ook goed aanvoelen :) Ik heb dan echt het idee dat ik zelf ook meer kwijt kan in het verhaal. Het zuigt mij het verhaal in, alsof ik er zelf in zit, terwijl het gewoon mijn personage is :P De beleving wordt er intenser door en dat heb ik ook wel met boeken die vanuit de ik-vorm zijn geschreven. Het boek 'Voor ik ga slapen' van SJ Watson vond ik juist ook door die ik-vorm zo spannend en goed.

Het spijtige aan de ik-vorm is dat het moeilijk is om dan tegelijk ook alwetende verteller te zijn of vanuit het oogpunt van verschillende personages te werken. Bijvoorbeeld: Mijn HP (ik-persoon) ligt in zijn bed te slapen. Er gebeurt vanalles in de kamer daarnaast. In personaal perspectief kan je beide plaatsen (en wat er gebeurt) omschrijven. Dit omzetten naar ik-perspectief lijkt niet haalbaar ... aangezien HP niet weet wat er gebeurt in de ruimte naast de zijne.

Of je laat de ik persoon wakker worden en een deel van wat er in die kamer aan de hand is meekrijgen. Door juist niet alles te vertellen maak je het wel spannender voor je lezer denk ik...

Het ligt er ook aan welk perspectief het beste bij jouw verhaal past. Als jij denkt dat je verhaal beter wordt als je telkens wisselt van personage naar personage, dan is personaal daar zeker goed voor. Het ik-perspectief heeft veel beperkingen. Eigenlijk heeft ieder perspectief zijn voor en nadelen. Het is aan de schrijver om daar een afweging in te maken en om naar zijn verhaal te 'luisteren' :P

Bedankt Kimym. Eerst wordt een nevenpersonage gevolgd gedurende een hoofdstuk totdat het volgende komt: Er klonk gestommel in de aangrenzende kamer. Wolfke was wellicht wakker! Opeens zwaaide de deur bruusk open. Het halfslaperige nieuwetijdskind stond geeuwend in het schamele licht van de deuropening. Hij rekte zijn stramme lichaam languit. Zou ik dan ergens in dit stukje kunnen overgaan naar het ik-perspectief? 't Ja, Wolfke is dus HP. Het is wellicht moeilijk eerst een NP te volgen en dan over te gaan naar het HP in de ik-vorm. Bedankt Xu. 't Ja mijn HP praat liever vanuit mijn/zijn binnenste, ik bedoel vanuit de ik-vorm (als hij praat in dialogen). Slechts in het begin en aan het einde van het verhaal wordt er eventjes iemand anders gevolgd. Mijn gevoel zegt ik-perspectief maar mijn verstand zegt dat dit wellicht moeilijk is als ik eens een ander P volg (en HP hierbij niet aanwezig is). De ik-vorm gebruiken voor meerdere P is misschien enkel mogelijk mocht je een nieuw hoofdstuk nemen en een stricte afscheiding hebben. Als die twee P (en ik-vormen) elkaar ontmoeten, dan zit je daar natuurlijk ook ;).

Lastig! Het lijkt mij in ieder geval lekkerder lezen om af en toe te wisselen vanuit 2 ik-perspectieven dan vanuit een ik-perspectief naar personaal en weer terug. Maar ik zou niet meer dan 2 ik-perspectieven nemen, anders wordt het verwarrend. En inderdaad goed afscheiden die 2 ik-perspectieven en aangeven wie spreekt. Is toch niet erg als je dan af en toe wat kortere hoofdstukken hebt, omdat je moet wisselen van ik-persoon?

Ik zou er dan inderdaad ook voor kiezen om steeds te wisselen tussen 2 personen en alles wel in hetzelfde perspectief te houden. Het leest denk ik heel rommelig en vervelend als je steeds van hij/zij naar ik en weer terug moet wisselen, terwijl het heel goed mogelijk is om gewoon af en toe van personage te wisselen. (Er zijn veel schrijvers die dit doen, hoewel meestal niet vanuit een ik-persoon, zoals George R.R. Martin, maar volgens mij doet onze eigen Carry Slee dat toch ook?)

Volgens mij deed Linda Jansma dat in haar boek Tweestrijd, dat wisselen van ik-perspectief. Ik moet dat boek nog lezen, maar ik ben wel benieuwd naar hoe ze dat gedaan heeft.

Bedankt voor jullie reacties. Ik wissel vaker van personage in personaal perspectief; het omzetten naar ik-perspectief is daardoor niet vanzelfsprekend. Teveel wisselen van perspectief in één verhaal maakt het misschien onnodig complex. Mijn proloog blijft in de ik-vorm, ik veronderstel dat de rest beter allemaal in eenzelfde perspectief blijft. Doordat ik ook wel eens denk en doe vanuit andere personages, is het wellicht beter personaal perspectief te behouden. In dit verhaal heb ik er al teveel anderen bijgesleurd :P. Het is wel interessant om in de toekomst volledig of gedeeltelijk vanuit de ik-persoon te schrijven. Het wordt sowieso uitproberen ;).

Volgens mij deed Linda Jansma dat in haar boek Tweestrijd, dat wisselen van ik-perspectief. Ik moet dat boek nog lezen, maar ik ben wel benieuwd naar hoe ze dat gedaan heeft.

Per hoofdstuk een andere 'ik'. Dus het ene hoofdstuk vanuit Marietje en het andere hoofdstuk vanuit Truus. (De namen zijn uiteraard niet overeenkomend met de hoofdpersonen uit Tweestrijd.) Jodi Picoult schrijft ook vanuit per hoofdstuk vanuit een andere 'ik'. Soms wel vier of vijf verschillende perspectieven. In die boeken staan dan wel altijd de namen van degene bij wie het perspectief ligt boven het hoofdstuk.

Ik proeflees soms voor iemand die dezelfde werkwijze hanteert; de naam van het ik-personage is telkens de titel van het hoofdstuk.

Ik dacht dat het ik-perspectief niet geschikt was/niet prettig gevonden werd door kinderen in de basisschoolleeftijd. Een kind van 12 begrijpt uitstekend dat de 'ik' in het verhaal niet dezelfde 'ik' is als de lezer, maar ze schijnen toch de voorkeur te geven aan een ander perspectief. Pas halverwege de puberteit beginnen ze het echt leuk te vinden, als ik het me goed herinner. En in principe kun je alle vormen van perspectief door elkaar gebruiken. Vrij Man van Nelleke Noordervliet speelt een heel interessant spel daarmee. Ze hanteert verschillende 'ik-perspectieven' en een personaal perspectief. Voor het hoofdpersonage Menno wordt zowel een ik-perspectief als een personaal perspectief gehanteerd.