Schatzoeken in het archief

Ik weet niet wat jij je voorstelt bij een archief voor historisch onderzoek, maar ik dacht daarbij aan lange rijen boekenkasten tot aan het plafond, gevuld met boeken en dossiermappen met kruimelige omslagen. Inmiddels weet ik dat de Nederlandse archieven heel wat moderner zijn dan dat. Ze beschikken over een studiezaal, planken vol indexen, viewers voor het lezen van microfiches en de meesten hebben een digitale service voor het opvragen van archiefstukken.

Voor mijn boek bezocht ik verschillende archieven. Ik begon bij het Waterlands Archief, waar historische gegevens over de regio Waterland zijn opgeslagen. Dit archief beschikt over een uitgebreide en overzichtelijke website waarop ik voorafgaand aan mijn bezoek uitzocht welke informatie er allemaal is en wat nuttig kon zijn voor mijn onderzoek. In mijn geval waren dat bouwtekeningen, briefwisselingen en notulen van gemeente en waterschap, doop-, trouw- en overlijdensregisters en het krantenarchief.

Dagen achtereen bracht ik door in de studiezaal van het archief en de tijd vloog voorbij terwijl ik het ene na het andere dossier doorzocht op zoek naar bruikbare informatie. Urenlang was ik ondergedompeld in de wereld van toen. Het had wel iets weg van schatgraven: ergens tussen al die documenten stuitte ik soms ineens op een stukje ‘goud’. Dat kon van alles zijn: een gastenboek met een persoonlijk citaat, een briefwisseling waarin met nauwelijks verholen emotie over een conflict werd gecorrespondeerd of een krantenberichtje. Dan reed ik met een euforisch gevoel naar huis, vastbesloten terug te komen voor meer.

Het meeste plezier beleefde ik aan het digitale krantenarchief met zoekfunctie op trefwoord (fantastisch). Kranten uit het verleden geven zo mooi de tijdgeest weer. Wat te denken bijvoorbeeld van een advertentie uit 1899 waarin staat: ‘Al de genen die Jan de Vries op heterdaad hebben betrapt met mijn Vrouw worden opgeroepen. Zestig Gulden wordt uitgeloofd aan hen die hunne bewijzen hieromtrent mij kunnen overleggen. Vijf-en-twintig aan hen die ze hebben zien loopen op het Plantsoen. Komt nu op lasteraars!!!’ gevolgd door naam en woonplaats van de afzender. Dat is toch een fantastisch begin van een verhaal?

Gaandeweg kreeg ik steeds meer handigheid in het zoeken van bruikbare informatie. Er ging heel veel tijd in zitten, maar mijn geduld werd beloond. Talloze vondsten in kranten, gemeentearchieven en notulen zetten mij op het spoor van mijn grootvaders avonturen. Tegelijkertijd steeg mijn bewondering voor onze historische archieven. Een schat aan informatie ligt te wachten om in een verhaal te worden vertaald!

Tips om onderzoek te doen in archieven

1. Bekijk voorafgaand aan je bezoek de website van het archief en noteer de archiefnummers van wat je allemaal wilt opvragen. Dat scheelt heel veel tijd.
2. Noteer data van gebeurtenissen waarover je het krantenarchief wilt raadplegen. Meestal is het krantenarchief niet op trefwoord, maar wel op datum doorzoekbaar.
3. Op de website van het archief staan de huisregels, waarin staat wat je wel en niet mee mag nemen in de studiezaal. Check ook even de openingstijden.
4. Het opvragen van archiefstukken is meestal digitaal geregeld. Houd rekening met een wachttijd tussen aanvragen en ophalen. Tijdens lunchtijd worden er meestal geen stukken opgehaald.
5. Als je een specifieke zoekvraag hebt, kan het je veel tijd schelen wanneer je het onderzoek laat doen door de archiefmedewerkers. Spreek vooraf duidelijk af wat je van het onderzoek verwacht en wat het kost.
6. Als je onderzoek doet naar iemands leven voor het schrijven van een biografie, kan ik je het boek Hoe schrijf ik een biografie van Dik van der Meulen en Monica Soeting aanraden.

Monique Bronkhorst droomde ervan schrijfster te worden, maar het liep anders. Ze ging Biologie studeren in Wageningen. Jarenlang werkte ze als adviseur bij een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken voor ze besloot om toch die roman te schrijven. Drie jaar deed ze erover en met vallen en opstaan ontdekte ze hoe het zit met verhaallijnen, personages, tijdsverloop, redactie, uitgevers en al die zaken waar je als schrijver tegenaan loopt. De kennis die ze opdeed, deelt ze via haar blog waar ze ook haar recensies van schrijfboeken publiceert.